14

Wydarzenia 1938 roku

26 czerwca 16 lipca 2009 * Kurier Galicyjski

PAMIĘTAĆ I WYBACZYĆ,

KONSTANTY CZAWAGA

tekst i zdjêcia

CZY PIKIETOWAĆ POLSKĄ AMBASADĘ?

Na Politechnice Lwow-

skiej mia³a miejsce prezen-

tacja ksi¹¿ki dra Grzegorza

Kuprianowicza „1938. Akcja

burzenia cerkwi prawos³aw-

nych na Che³mszczyŸnie i

Po³udniowym Podlasiu.”

W pierwszym tygodniu

kwietnia Miêdzynarodowy

Instytut Oœwiaty, Kultury i

£¹cznoœci z Diaspor¹ Uniwer-

sytetu Narodowego „Politech-

nika Lwowska” w ramach

swego projektu „Otwórzmy

dla Ukrainy diasporê ukra-

iñsk¹” zorganizowa³ doku-

mentaln¹ wystawê fotogra-

ficzn¹. Odby³a siê równie¿

prezentacja ksi¹¿ki dra Grze-

gorza Kuprianowicza „1938.

A¿eby wyjaœniæ niektóre

nabo¿eñstwa odprawiane s¹

Akcja burzenia cerkwi pra-

szczegó³y poruszonego te-

w jêzyku polskim. Tak jest

wos³awnych na Che³mszczyŸ-

matu „Kurier” zwróci³ siê do

w Warszawie czy Wroc³awiu,

Dr Grzegorz Kuprianowicz

nie i Po³udniowym Podlasiu”,

dra Grzegorza Kupriano-

bo tam s¹ prawos³awni Po-

która w zesz³ym roku zosta³a

ukraiñskiej, naukowców,

w 1915 r. ewakuowa³a siê

wicza. Na pytanie, w jakim

lacy”.

wydana w Che³mie pod hono-

nieobojêtnych i zafascyno-

wiêkszoœæ miejscowych pra-

jêzyku odprawiane s¹ nabo-

Na pytanie, dlaczego na

rowym patronatem Prezy-

wanych stanem tego, co uk-

wos³awnych i powróci³a do-

¿eñstwa w cerkwiach prawo-

Che³mszczyŸnie i Podlasiu

denta RP Lecha Kaczyñskiego.

raiñskie na terenach za lini¹

piero po 1918 r. Zamieszka³a

s³awnych na Che³mszczyŸnie

obecnie wznoszone s¹ nowe

„Kurier” ju¿ pisa³ o tych

Curzona. Przyby³ tak¿e wice-

na tych ziemiach ludnoϾ

i Po³udniowym Podlasiu,

cerkwie prawos³awne w stylu

tragicznych wydarzeniach.

wojewoda lwowski Igor Der¿ko.

obrz¹dku wschodniego na

pad³a odpowiedŸ: „Koœció³

rosyjskim, prawie jak gdzieœ

„Rzeczpospolita, bêd¹ca

Prawos³awny historyk z Polski

d³ugo pozosta³a obiektem

Prawos³awny w Polsce jest

pod Moskw¹, a nie w stylu

dr Grzegorz Kuprianowicz

zakusów i manipulacji poli-

ojczyzn¹ wielu narodów

Koœcio³em wielonarodowoœ-

ukraiñskim, dr Kuprianowicz

i uznawana za pañstwo bez

przedstawi³ swoje badania,

tycznych. Jako przyk³ad mo¿-

ciowym. Wœród wiernych s¹

powiedzia³: „Œwi¹tynie s¹

stosów, w czasach okrutnych

dotycz¹ce tragicznych wyda-

na tutaj wspomnieæ o nocie

przede wszystkim Ukraiñcy

budowane w ró¿nych stylach.

walk religijnych i etnicznych

rzeñ na ziemi rodzinnej jego

protestu w obronie prawos-

i Bia³orusini, ale s¹ tak¿e

Zale¿y to od wiernych, którzy

dawa³a przyk³ad, ¿e mo¿e

przodków w czasach miêdzy-

³awnych na Che³mszczyŸnie,

wierni innych narodowoœci:

s¹ na danym terenie. Tutaj

istnieæ miejsce, gdzie ró¿ne

wojennych oraz opowiedzia³

któr¹ wystosowa³ do pol-

Polacy, Rosjanie, Romowie,

mo¿na dyskutowaæ, gdzie jest

wiary i kultury wspó³¿yj¹ ze

o zesz³orocznych obchodach

skiego rz¹du minister spraw

Grecy… Na Che³mszczyŸnie

jaki styl. To jest kwestia dys-

sob¹ zgodnie – zaznaczy³ we

70-lecia akcji burzenia cerkwi

zagranicznych bolszewickiej

i Podlasiu, które wchodz¹

kusyjna, zale¿y tak¿e od ar-

wstêpie do prezentowanej

na Che³mszczyŸnie i Po³ud-

Rosji Cziczerin. A by³o to aku-

obecnie w sk³ad diecezji lu-

chitekta. Na przyk³ad, cerkiew

ksi¹¿ki polski prezydent. –

niowym Podlasiu.

rat w tym czasie, gdy zosta³

belsko-che³mskiej, wiêkszoœæ

w Bi³goraju jest budowana

Jednak¿e w historii ka¿dego

Wasyl S³obodian, kierow-

uwiêziony przez bolszewików

wiernych stanowi¹ osoby

w stylu bardzo wspó³czesnym

narodu s¹ chwile dobre i z³e.

nik dzia³u Instytutu „Ukrpro-

prawos³awny rosyjski patriar-

pochodzenia ukraiñskiego.

i by³oby niezwykle trudno

Patrz¹c z perspektywy XXI

jektrestawracja” i autor orygi-

cha Tichon. W czasach oku-

Nabo¿eñstwa w wiêkszoœci

zaszeregowaæ j¹ do którejœ z

wieku i ¿yj¹c w zgodzie z

nalnej ksi¹¿ki o cerkwiach na

pacji niemieckiej na tych tere-

œwi¹tyñ prawos³awnych w

kategorii narodowych”.

nowoczesn¹ koncepcj¹ praw

owych ziemiach zauwa¿y³, ¿e

nach mia³a miejsce ukraini-

Polsce s¹ odprawiane w

Zdaniem znanego poety

jednostki i autonomicznych

w czasach poprzedzaj¹cych

zacja, a po II wojnie œwiatowej

jêzyku cerkiewnos³owiañ-

ukraiñskiego Romana £ub-

spo³ecznoœci oraz pañstwa

rozbiór I Rzeczpospolitej

rz¹d komunistyczny popiera³

skim – tradycyjnym jêzyku

kiwskiego, ka¿de niszczenie

prawa, dostrzegamy, ¿e w Pol-

cerkwie na tych terenach by³y

tam „bia³orutenizacjê”.

liturgicznym Koœcio³a Pra-

œwi¹tyni jest barbarzyñstwem.

sce mia³y miejsce wydarzenia

œwi¹tyniami greckokatolic-

W wyst¹pieniach obecnych

wos³awnego.”

Maj¹ce obecnie miejsce pod-

i zjawiska, z powodu których

kimi. Do tego mo¿emy dodaæ

na sali dzia³aczy nie zabrak³o

Dr Kuprianowicz zauwa¿y³,

palanie drewnianych cerkwi

musimy wyraziæ nasze ubo-

i przypomnieæ, ¿e pierwszej

bolesnych s³ów i ubolewania

¿e „Koœció³ Prawos³awny w

na Ziemi Lwowskiej te¿ jest

lewanie. Jednym z istotnych

masakry katolików obrz¹dku

nad „losem Ukraiñskiej Cerk-

Polsce w ró¿nych miejscach

rodzajem takiego przestêp-

faktów kszta³tuj¹cych nasz

wschodniego na Podlasiu, w

wi” na terenach Che³mszczyzny

ma charakter narodowy, taki

stwa. W czasach niepodleg³ej

pogl¹d na dzieje Polski jest

Pratulinie i Drelowie doko-

i Po³udniowego Podlasia oraz

jak jego wierni w danym miej-

Ukrainy na tym terenie sp³o-

stosunek w³adz pañstwo-

na³o wojsko rosyjskie w stycz-

obecnie zamieszka³ych tam

scu. Na terenach pó³nocnych

nê³o nie mniej, ni¿ 20 zabyt-

wych II Rzeczypospolitej do

niu 1874 r. Car Aleksander II

Ukraiñców. Jeden z powojen-

Bia³ostocczyzny wiêkszoœæ

kowych œwi¹tyñ i nikt za to

prawos³awia”.

podpisa³ program likwidacji

nych przesiedleñców narze-

prawos³awnych stanowi¹

nie poniós³ odpowiedzial-

Lech Kaczyñski publicznie

Koœcio³a unickiego, a¿eby w

ka³, ¿e Polska czyni im ró¿ne

Bia³orusini, wiêc ma on cha-

noœci, jak równie¿ ¿adna z

przyzna³, ¿e „dramatyczne wy-

praktyce doprowadziæ do

trudnoœci w sprawie odwie-

rakter bia³oruski. Na innych

tych œwi¹tyñ nie zosta³a

darzenia roku 1938 na Che³-

zerwania jednoœci ze Stolic¹

dzania ukraiñskich mogi³

terenach, gdzie wiêkszoœæ

odbudowana w charakterys-

mszczyŸnie i Podlasiu, gdzie

Apostolsk¹ i u³atwiæ rusyfika-

i nawet wezwa³ do tego, by

stanowi¹ Ukraiñcy, ma cha-

tycznym dla niej stylu. Poeta

dosz³o do burzenia prawos³aw-

cjê. Ksiê¿y i wiernych,

pikietowaæ ambasadê polsk¹,

rakter ukraiñski. Tam, gdzie

apelowa³ do wice-wojewody

nych cerkwi, pokazuj¹, ¿e w

sprzeciwiaj¹cych siê carskim

a¿eby „nie dawaæ im ¿yæ ani

s¹ Rosjanie, ma charakter

i spo³ecznoœci, a¿eby koniec-

dzia³aniach w³adz ka¿dego

reformom zsy³ano na Sybir

w dzieñ, ani w nocy”. Wezwa-

rosyjski. Czasem ma charak-

koñców po³o¿yæ kres podpa-

pañstwa podstawowe prawa i

b¹dŸ wiêziono. W 1996 r.

nie to nie spotka³o siê jednak

ter polski, bo w dzisiejszej

leniom ukraiñskich zabytków

wartoœci nie mog¹ byæ pomi-

Ojciec Œwiêty Jan Pawe³ II

z poparciem zebranych.

Polsce s¹ te¿ parafie, gdzie

sakralnych.

jane czy ignorowane. W 1938

beatyfikowa³ zamordowanych

Po prezentacji ksi¹¿ki Grze-

Ka¿de niszczenie œwi¹tyni jest barba-

roku nie uszanowano natural-

13 mêczenników z Pratulina.

gorza Kuprianowicza dys-

rzyñstwem. Maj¹ce obecnie miejsce

nego azylu, jakim jest ka¿dy

Opisany plan caratu za-

kusja przenios³a siê do œwiet-

Dom Bo¿y. Na terenach miesza-

straszy³ tamtejsz¹ ludnoœæ.

licy Towarzystwa „Che³msz-

podpalanie drewnianych cerkwi na

nych wyznaniowo i etnicznie

Na Che³mszczyŸnie i Po³ud-

czyzna” na Rynku lwowskim.

Ziemi Lwowskiej te¿ jest rodzajem

zdarzy³y siê wypadki, które nig-

niowym Podlasiu powsta³y

Za tydzieñ, 14 kwietnia, w

dy nie powinny siê zdarzyæ”.

cerkwie w stylu synodalnego

Skolem wybuch³ po¿ar grec-

takiego przestêpstwa. W czasach

Nic dziwnego, ¿e wystawa

prawos³awia rosyjskiego. W

kokatolickiej cerkwi drewnia-

niepodleg³ej Ukrainy na tym terenie

i prezentacja ksi¹¿ki o tych

ich wnêtrzu brzmia³ jêzyk

nej z XVI w. Tym razem stra¿

sp³onê³o nie mniej, ni¿ 20 zabytkowych

wydarzeniach zgromadzi³a

zaborcy. Z czasem, miejscowy

po¿arna z wielkim trudem

przede wszystkim lwowian,

lud jakoœ siê do tego przy-

uratowa³a œwi¹tyniê przed

œwi¹tyñ i nikt za to nie poniós³ odpo-

pochodz¹cych z ziemi che³m-

zwyczai³. Natomiast czeœæ

ca³kowitym zniszczeniem.

wiedzialnoœci, jak równie¿ ¿adna z

skiej i podlaskiej oraz z okolic

Polaków patrzy³a na „cebulki”

Zabrak³o jednak 28 ikon,

Przemyœla, Lubaczowa, Sa-

cerkiewne, jak na symbole

które sp³onê³y czy zniknê³y

tych œwi¹tyñ nie zosta³a odbudowana

noka… Przysz³o te¿ wielu

i twierdze duchowe Imperium

wczeœniej, jak to czêsto bywa

w charakterystycznym dla niej stylu.

przedstawicieli inteligencji

Rosyjskiego, w g³¹b którego

podczas podobnych po¿arów.