img
19
Polityk nadziei
Kurier Galicyjski * 26 czerwca 16 lipca 2009
100 LAT TEMU ZMARŁ KAZIMIERZ BADENI
BEATA KOST
¿yczy³ sobie jednak, aby
tym atak na ustrój pañstwa,
tramwaj jecha³ pod oknami
oskar¿ycielskim mowom nie
10 lipca 1909 roku do
jego urzêdu.
by³o koñca. Atakowano
Lwowa dotar³a depesza:
Badeniego za to, ¿e wprowa-
„Kazimierz hr. Badeni, by³y
WIEDEÑ
dzi³ prawa jêzykowe na
Namiestnik Galicyi i by³y
Na jesieni 1895 roku spra-
podstawie dekretu rz¹dowego,
Prezydent Ministrów, dok-
wy Austrii po raz kolejny
choæ w parlamencie nie uzys-
tor filozofii honoris causa
z³o¿one zosta³y w polskie
ka³ wiêkszoœci. Do protestów
Wszechnicy lwowskiej, zmar³
rêce. Drugiego paŸdziernika
przy³¹czyli siê socjaliœci, w
nagle w Krasnem dnia 9
og³oszono w Wiedniu: Cesarz
parlamencie wzburzonych
lipca 1909 roku”.
Franciszek Józef powo³a³ rz¹d
pos³ów opozycji policja usu-
W tradycji polskiej prze-
z Kazimierzem Badenim na
wa³a si³¹, co wywo³a³o za-
trwa³y do pewnego momentu
czele. Agenor hr. Go³uchow-
mieszki w Wiedniu.
powiedzonka „grzeczny jak
ski zosta³ ministrem spraw
Badeni nie zdo³a³ dopro-
Badeni” i „rozs¹dny jak
zagranicznych, Leon Biliñski
wadziæ do porozumienia z
Badeni”. Odzwierciedla³y one
ministrem skarbu, Edward
opozycj¹.
cechy, które wi¹zano z Mar-
Rittner ministrem do spraw
Ch³odny i deszczowy sier-
cinem Badenim - senatorem,
Galicji, sam Badeni obj¹³ te¿
pieñ 1897 roku sta³ siê dla
wojewod¹ i ministrem spra-
tekê ministra spraw wew-
Kazimierza Badeniego najgo-
wiedliwoœci Królestwa Pol-
nêtrznych. By³ pierwszym
rêtszym okresem w ca³ej ka-
skiego. „Rodzinne” cechy nie-
Polakiem na stanowisku pre-
rierze politycznej. W ferworze
obce by³y równie¿ Kazimie-
miera Austrii, za sob¹ mia³
walki i przepychanek poli-
rzowi Badeniemu. Jego ród
7 lat zarz¹dzania Galicj¹
tycznych córka Badeniego
wywodzi³ siê ponoæ z Buko-
i liczne walki polityczne.
Wanda bierze w Wiedniu œlub
winy – pierwsi przedstawi-
Lwów ¿egna³ namiestnika
z IV ordynatem opinogórskim
ciele rodziny otrzymali lwow-
i wita³ premiera. Uroczystoœci
Adamem Krasiñskimmimo
skie prawo obywatelskie w
zgromadzi³y szlachtê herbow¹
nacisków, oficjalne przemówie-
1659 roku, nobilitacjê uzy-
wadzono go do pa³acu „pod
czuk). Ugoda nie przynios³a
i inteligencjê lwowsk¹ w stro-
nie do m³odej pary wyg³oszone
skali pod koniec XVII wieku,
kawkami” – Galicja wita³a
spodziewanych efektów, uk-
jach narodowych. Uroczyœcie
zosta³o w jêzyku polskim.
przyznanie szlachectwa w ro-
nowego Namiestnika. Emocje
raiñscy narodowcy nadal nie
z udzia³em chórów i poœród
Jesieni¹ premier sk³ada
ku 1768, pieczêtowali siê
we Lwowie by³y wielkie -
chcieli zrezygnowaæ z opozy-
przemówieñ na czeœæ Bade-
na rêce cesarza Franciszka
herbem Boñcza. Wœród najbar-
zaczyna³ siê nowy okres w
cji. Spe³ni³a jednak wa¿n¹
niego witano premiera Austro-
Józefa tekê premiera z dymi-
dziej znanych Badenich by³
Wêgier.
sj¹ gabinetu. Cesarz przyj¹³
¿yciu kraju, ale te¿ i w ¿yciu
rolê w próbie porozumienia,
on - Kazimierz Feliks hrabia
Nowy premier by³ po-
dymisjê i 28 listopada 1897
przysz³ego mê¿a stanu. Poli-
a Badeniemu zapewni³a siln¹
Badeniprawnik, polski poli-
trzebny Niemcom. W dusznej
roku Kazimierz Badeni zakoñ-
tycznie pozosta³ zwi¹zany z
pozycjê polityczn¹.
tyk, namiestnik Galicji, mi-
i coraz bardziej chaotycznej
czy³ urzêdowanie.
obozem „Stañczyków”. Rz¹dzi³
W 1890 roku Kazimierz
nister spraw wewnêtrznych i
atmosferze Wiednia, gdzie
By³ to koniec wielkiej ka-
sprawnie i energicznie, naj-
Badeni wymusi³ na cesarzu
premier Austro-Wêgier.
bardziej interesowa³y go spra-
zgodê na sprowadzenie pro-
œciera³y siê wp³ywy i kompli-
riery politycznej Kazimierza
Urodzi³ siê w Surochowie
wy gospodarki i edukacji.
chów Adama Mickiewicza do
kowa³y stosunki ró¿nych
Badeniego, zwieñczeniem
ko³o Jaros³awia w 1846 roku,
Oceniany przez wszystkich
kraju. Sprawa okaza³a siê
narodów zamieszkuj¹cych
której by³o stanowisko pre-
dzieciñstwo i m³ode lata spê-
jako du¿y talent polityczny.
doœæ trudna – chocia¿ Franci-
monarchiê pojawi³ siê „silny
miera rz¹du Austro-Wêgier.
dzi³ w Krakowie, uczy³ siê w
By³ cz³owiekiem otwartym
szek Józef na literaturze siê
cz³owiek ze Lwowa” z fantazj¹,
szkole œw. Anny, studia skoñ-
i wzbudza³ wiele sympatii, o ile
nie zna³ i Mickiewicza nie
poczuciem humoru i rozma-
BUSK
czy³ na uczelni Jagielloñskiej.
chem. By³ jak powiew œwie-
jego poprzednik Filip Zaleski
czyta³, otoczenie próbowa³o
Po uzyskaniu doktoratu z
¿ego powietrza wœród kotur-
Kazimierz Badeni opuszcza
raczej unika³ przebywania
go przekonaæ, ¿e poeta polski
prawa, Badeni rozpocz¹³ ka-
nowych i ostro¿nych polity-
Wiedeñ i przez teren trzech
wœród poddanych, Badeni
musi byæ antyniemiecki. Ba-
rierê urzêdnicz¹ w Krakowie.
ków, których panowanie
zaborów jedzie do swego ma-
nadrobi³ wszelkie zaleg³oœci w
deni interweniowa³ u cesarza
Wkrótce przeniesiony zosta³
powoli odchodzi³o do lamusa.
j¹tku w Busku. Entuzjas-
tym wzglêdzie: lubi³ „bywaæ”
i zagrozi³ dymisj¹, gdyby
do Wiednia, do Ministerstwa
„Badeniego widywano wszê-
cesarz takiej zgody nie da³. W
Nawet ci, którzy nie lubili go
tyczne okrzyki „Niech ¿yje
Spraw Wewnêtrznych. Wróci³
dzie, wœród przyjació³, znajo-
1894 jako namiestnik bra³
jako polityka, przyznawali, ¿e
Badeni” wita³y go na dwor-
do Polski w 1871 roku, aby
mych, ¯ydów, publicznoœci
aktywny udzia³ w przygoto-
jako cz³owiek wzbudza³
cach i na spotkaniach okolicz-
obj¹æ posadê starosty powia-
na wyœcigach, na obiadach
waniach wielkiej Wystawy
sympatiê otocznia.
noœciowych, komitety powi-
towego w ¯ó³kwi. W tym
u George’a i na spacerowym
Krajowej we Lwowie. Dba³
Za³atwi³ wiele trudnych
talne organizowa³a m³odzie¿
samym roku poœlubi³ we
corso. Codziennie po po³udniu,
o rozwój polskiego szkolnict-
spraw. Przeprowadzi³ reformê
akademicka.
Lwowie Mariê Mariannê
gdy ulic¹ Karola Ludwika
wa, reformowa³ system i wal-
ordynacji wyborczej w wy-
Wkrótce do Buska zjecha³o
Apoloniê hr. Skrzyñsk¹, która
niku, której 3, 5 mln obywa-
300 najwybitniejszych oby-
szed³ odwiedziæ matkê, rêce
czy³ z analfabetyzmem. Mia³
w posagu otrzyma³a spory
teli monarchii otrzyma³o
wateli galicyjskich z ksiêciem
wszystkich równie chêtnie,
opiniê zdolnego administratora,
maj¹tek. Na œwiat przychodz¹
prawo wyborcze, a72 pos³ów
Adamem Sapieh¹ na czele,
jak spontanicznie podnosi³y
który równie zapobiegliwie
dzieci – syn Ludwik Józef
wesz³o do Rady Pañstwa z
aby oddaæ ho³d Badeniemu.
siê do uk³onu, któremu niez-
stara³ siê o rozwój gospodar-
W³adys³aw i córka Wanda
powszechnego g³osowania -
Na fali popularnoœci polskie
miennie odpowiada³” – pisa³
czy kraju.
Maria. Kazimierz jest m³ody,
dziewiêtnastowieczny pamiêt-
Opozycja zarzuca³a mu
by³ to efekt nowej polityki
miasta nadawa³y mu hono-
zamo¿ny, uchodzi za zdol-
nikarz.
rz¹dy „¿elaznej rêki”. Ostro
konserwatystów. Odnowi³
rowe obywatelstwa, a Uniwer-
nego zarz¹dcê i szybko awan-
Stara³ siê doprowadziæ do
zwalcza³ demokratów, socja-
ugodê finansow¹ miêdzy
sytet  Lwowski  godnoœæ
suje. Kolejno pe³ni funkcjê
porozumienia z Rusinami w
listów i akcjê chrzeœcijañsko-
Austri¹ i Wêgrami. Popiera³
doktora honoris causa. By³
starosty rzeszowskiego, radcy
Sejmie Krajowym, kiedy roz-
spo³eczn¹ ks. Stoja³owskiego.
wszystkie inicjatywy, które
wówczas politykiem w pe³ni
Namiestnictwa w Krakowie
poczê³y siê tarcia w stosun-
Zdecydowana postawa wobec
mog³y poprawiæ sytuacjê
si³, ale jego potencja³ nigdy
i delegata Namiestnictwa.
kach polsko-ukraiñskich na
opozycji parlamentarnej w
gospodarcz¹ na terenie Ga-
potem nie zosta³ wykorzys-
Dodatkiem do coraz wy¿szych
licji. D¹¿y³ do równoupraw-
tany na miarê mo¿liwoœci.
terenie zaboru austriackiego.
Sejmie Krajowym przyczyni³a
stanowisk by³ du¿y spadek po
nienia narodów s³owiañskich
Mimo m³odego wieku podsu-
Nie zra¿a³y go sprzeczne sta-
siê do jego póŸniejszej kariery
Mierach, krewnych ze strony
w pañstwie Habsburgów.
mowywano jego dzia³alnoœæ,
nowiska przywódców ukraiñ-
w Wiedniu. Mia³ sporo popar-
***
matki. Maj¹tek z siedzib¹ w
jak gdyby by³ sêdziwym
skich, wœród których wielu
cia w stolicy, gdzie uwa¿any
Busku ko³o Lwowa stanie siê
W 1897 roku w Wiedniu
cz³owiekiem. Na sta³e za-
czeka³o na to, ¿e Wiedeñ ust¹pi
by³ za polityka przysz³oœci,
gniazdem rodzinnym dla
przed aspiracjami ukraiñskimi
wi¹zano z Badenim wielkie
nast¹pi³y wydarzenia, dalsz¹
mieszka³ w Busku, gospoda-
Badenich. Rodzina przenosi
i ugodê narzuci, wielu nie
nadzieje, tym bardziej, ¿e
konsekwencj¹ których by³
rowa³ w swoich maj¹tkach
siê do Buska w 1886 roku,
podoba³o siê to, ¿e Polacy
stosunki w pañstwie Habs-
upadek rz¹du Kazimierza Ba-
z zami³owaniem i pasj¹. Z
kiedy Kazimierz odchodzi ze
sami wychodz¹ z tak¹ ini-
burgów by³y coraz bardziej
deniego. 5 kwietnia 1897 ro-
wielkiej polityki pozosta³o mu
s³u¿by pañstwowej. Jego decy-
cjatyw¹, wielu by³o po prostu
skomplikowane.
ku Kazimierz Badeni wyda³
jedynie pos³owanie do Sejmu
zja zaskoczy³a wielu wspó³-
nieufnych. Pomimo ró¿no-
Na pami¹tkê po swoim
rozporz¹dzenie jêzykowe dla
Krajowego, gdzie zaj¹³ siê
pracowników i przyjació³ z
rodnych stanowisk Romañ-
urzêdowaniu pozostawi³ we
Czech i Moraw. Zrówna³o ono
sprawami bud¿etowymi.
grona konserwatywnych
w prawach jêzyk niemiecki
czuka, Wachnianina, Ochry-
Lwowie tzw. „zakrêty Bade-
polityków z Julianem Duna-
i jêzyki miejscowe. Rozporz¹-
9 lipca 1909 roku wraca³
mowicza – z których ka¿dy
niego”. Lwowski tramwaj
jewskim na czele.
dzenie nak³ada³o te¿ obowi¹-
w³aœnie z kuracji w Karlsba-
¿¹da³ czego innego, Badeni
jad¹c ulic¹ Rusk¹, skrêca w
zek nauki miejscowego jêzyka
dzie, kiedy w poci¹gu z³apa³
doprowadzi³ jednak do podpi-
Podwale i nastêpnie w ulicê
LWÓW
przez urzêdników niemiec-
go nag³y atak serca, by³ zal-
saniaporozumieniazprzywódc¹
£yczakowsk¹. Pierwotna
Po dwóch latach Kazimierz
narodowców ukraiñskich
trasa mia³a prowadziæ z ulicy
kich w Czechach. W parla-
edwie kilka kilometrów od
Badeni pojawi³ siê we Lwowie
Julianem Romañczukiem
Ruskiej, prosto w górê ko³o
mencie rozpêta³a siê burza:
domu, niedaleko stacji Krasne-
w nowej roli. Uroczyœcie wpro-
(tzw. ugoda Bedeni-Romañ-
Namiestnictwa. Badeni nie
„wszechniemcy” widzieli w
Busk.