rozmowy Kuriera

4

14 – 27 stycznia 2011 * Kurier Galicyjski

poTrzeba Nam Więcej Wiedzy i WrażLiWości

powinno być jedno miasto nienazwane

O planach literackich, Galicji, Polakach, Ukraińcach

– miasto „X”. I to jest pewnego rodzaju

i europejskiej perspektywie Ukrainy z JURIJEM ANDRUCHO-

zamierzona intryga, czy ktoś zgadnie

WYCZEM – jednym z najbardziej znanych pisarzy ukraiń-

co to za miasto.

skich rozmawiał MARCIN ROMER.

Jest Pan również czasami

sku. Ale to jakoś potem się zmieniło,

Marcin Romer: Jest Pan

zaliczany do pisarzy galicyj-

i z reguły działa to tak, że ukazuje się

jednym z bardziej znanych

skich. czym jest dla Pana

książka po ukraińsku i jakieś parę mie-

współczesnych pisarzy ukra-

Galicja?

sięcy później w polskim tłumaczeniu.

Bardzo dobrze określił to Taras

ińskich. Zacznijmy więc od

W każdym razie, jesteśmy umówieni z

Prochaśko, więc go po prostu zacy-

planów literackich i artystycz-

Katarzyną Kotyńską, z którą jako z tłu-

tuję: „Mała ojczyzna”. Galicja jest nią,

nych.

Jurij Andruchowycz: Naj-

maczką współpracuję już od dłuższego

ale jest także „wielką ojczyzną” i jeśli

bliższy plan związany jest z najnowszą

czasu. Może największym naszym

jest coś takiego, jak pewien rodzaj

książką, która wkrótce trafi do wydaw-

sukcesem, jej sukcesem jako tłuma-

specjalnej tożsamości w tym regionie,

nictwa. Liczę na to, że w tych dniach

cza była moja powieść „Dwanaście

to prawdopodobnie literatura galicyj-

ją skończę. Można powiedzieć, że roz-

kręgów”, ta, która dostała w Polsce

ska jest właśnie jednym z wyrazów ta-

ciągnąłem ten proces na lata. Jeden z

nagrodę Angelusa. To w dużym stopniu

kiej tożsamości. W tym sensie można

pierwszych tekstów napisanych do tej

zasługa Katarzyny jako tłumaczki. Już

jeszcze dzisiaj mówić: że, ten pisarz

książki powstał w 2006 r. To już trwa

teraz Katarzyna przetłumaczyła tekst

jest galicyjski – na przykład polski pi-

ponad cztery lata. Pomysł jest taki, że

z nowej książki o Paryżu dla jakiegoś

sarz, Andrzej Stasiuk i jego – „Opowie-

ta książka zostanie skomponowana na

pisma w Polsce, ale jeszcze nie został

ści galicyjskie”. Przecież jest urodzony

zasadzie alfabetu. Będzie w niej 111

on opublikowany. To jeśli chodzi o

w Warszawie a jakoś przejął tę galicyj-

tekstów o 111 miastach tego świata.

polskie wydanie książki. Co się tyczy

ską tożsamość. Ja nie miałem takiego

Rozdziały o tych miastach będą po-

innych, to nie ma takiej pewności –

epizodu w swoim życiu – urodzony je-

wstawały w alfabetycznym porządku,

nigdy nie ma. No ale mam chyba w

stem tu w Stanisławowie. Jest wersja,

co pozwala na znalezienie całkiem

niemieckojęzycznym obszarze jakieś

że moi przodkowie – Andruchowycze,

nowej perspektywy mojego życiorysu.

dość niezłe pozycje w wydawnictwie

przyszli z Rachowa, dzisiejszego Za-

Miasta, które trafiły do tej książki, są

Suhrkamp i może coś z tego wyjdzie.

karpacia, ale ten, o kim coś wiem jako

miałem 29 lat, z żoną i naszą małą

którą byłem związany w różny sposób,

oczywiście w jakiś sposób związane

Także mój wydawca z Barcelony jest

ostatnim w moim rodzie, to jest niestety

córką gościliśmy u rodziny. Oni też

na przykład służyłem w wojsku. To są

ze mną. W niektórych spędziłem tylko

wielkim miłośnikiem wszystkiego, co pi-

tylko pradziadek. Kim był prapradzia-

noszą nazwisko Andruchowycz. Były

oczywiście krótkie teksty, ale mam

parę godzin, ale coś mam, jakąś hi-

szę. Po prostu powiedział mi, że będzie

dek nie mam pojęcia. Pradziadek był

to ostatnie tygodnie przed wyborami

nadzieję, że to im nie szkodzi, są dość

storyjkę, która ma dla mnie znaczenie.

wydawał wszystko, nawet nie czytając.

mieszkańcem tego miasta, – Stanisła-

1989 roku. Zostaliśmy świadkami

wyraziste. To tyle. Nie ma tekstu o

W innych spędziłem znacznie więcej

To chyba jakaś przesada, ale może

wowa. Może był pochodzenia zakar-

pokojowej rewolucji, a nawet nie tak

Iwano-Frankowsku czy Stanisławowie,

czasu. Chodzi czasem o lata, o bar-

mój najnowszy utwór ukaże się też

packiego, przybył tu jako inżynier kolei

bardzo pokojowej, bo tam rozpędzano

moim rodzinnym mieście, ponieważ

dzo liczne tam wizyty. To też dla mnie

po hiszpańsku. Hiszpański otwiera już

państwowych. Pod koniec XIX w. zbu-

pałkami manifestacje i stosowano

to jest miasto o którym chyba będzie

ciekawa dysproporcja – są dłuższe

bardzo daleką przestrzeń geograficzną.

dowano tu kolej, poprowadzono też li-

armatki wodne, także przeciw nam, ga-

inna książka.

teksty, są krótsze. Początkowo, miała

To także Ameryka Łacińska i dla mnie

nię kolejową właśnie do Rachowa. Mój

piom. To jest jedno z takich wydarzeń,

Proszę o kilka przykładów

to być pewnego rodzaju encyklopedia

jest to bardzo znaczącym faktem, że

pradziadek jako młody człowiek zaczął

które bardzo zmieniają człowieka. Pa-

miast umieszczonych w „lek-

autorska. Obecnie jednak widzę, że

gdzieś tam w księgarniach w Kolumbii

pracę na tej kolei. Jego najstarsza cór-

miętam Nową Hutę, – specjalnie tam

sykonie” spoza Polski i Ukra-

to nie encyklopedia, ale słownik, lek-

albo Wenezuelli można znaleźć moje

ka, czyli moja babcia była z rocznika

podjechaliśmy, bo rodzina chciała nam

iny.

sykon, chyba w nazwie już zostanie

książki. Słabo się sprzedają, prawie się

1902, więc chyba ślub był rok przed

pokazać, że pomnik Lenina musi być

Jeśli chodzi o objętość tekstu, to

to słowo. Wpadłem na pomysł, że

nie sprzedają. Wydane w Hiszpanii, są

tym. Można byłoby w archiwum dowie-

przez milicjantów strzeżony – inaczej

najważniejszy jest Nowy Jork, potem

premiera książki może się odbyć 11

za drogie dla tych krajów, no ale jestem

dzieć się czegoś więcej, ale na razie,

nawet przez 10 min by już tam nie stał.

Berlin. No i Moskwa, oczywiście. Tam

listopada 2011 r., więc mamy jeszcze

szczęśliwy z tego powodu, że jednak

jak się mówi po ukraińsku: „не дійшли

Dla nas, ludzi ze Związku Radzieckie-

spędziłem prawie dwa lata i nie dało się

czas, żeby spokojnie ją dopracować.

jak ktoś tam chce, to gdzieś w Meksyku

руки” – brak czasu. Rodzina mojego

go, było to wówczas bardzo ważne

tego miasta tak zostawić. Jest ono bar-

Chciałbym, żeby była ona też pięknie

albo w Ekwadorze też je znajdzie. Jest

dziadka to linia, którą w sposób upraw-

i dramatyczne.

dzo ważne, także w sensie ukraińskiej

wydana, żeby zawierała różnego

też niezła współpraca z francuskoję-

niony można scharakteryzować jako

Natomiast tekst o Warszawie jest

tożsamości. Nowy Jork nie powinien

rodzaju ilustracje. Rozmawiamy w

zycznym wydawnictwem, które działa

galicyjską. Od strony matki jest to ro-

bardziej ogólny, to jak gdyby szereg

był być aż tak długi, niedługo tam by-

momencie, kiedy zostało mi dopisać

częściowo w Paryżu, a częściowo w

dzina chłopów z dzisiejszego obwodu

epizodów z różnych czasów, z róż-

łem, ze trzy razy, ale wiążą mnie z nim

jakieś dwie strony, ale przez te nasze

Lozannie, czyli we francuskojęzycznej

tarnopolskiego, niedaleko Buczacza.

nych lat kiedy tam byłem. Zresztą, w

bardzo intensywne przeżycia. Było po

święta... (śmiech – aut.). Nie zdążyłem

części Szwajcarii. Założone przez pol-

Ta sama historia, tylko można powie-

1989 r. też tam pojechaliśmy po raz

prostu o czym opowiadać. Berlin jest

przed świętami, ale zdawałem sobie

skiego emigranta, pana Michalskiego,

dzieć, że inna warstwa społeczna. Dłu-

pierwszy. Przy tej samej okazji, jak

natomiast jednym z miast, w których

sprawę, że po świętach będzie z tym

który niestety już nie żyje, ale jego żona

go o tym mówię, bo chyba też na tym

byliśmy w Krakowie, odwiedziliśmy

po prostu najlepiej się czuję. Dla mnie

trudniej. No a teraz muszę całą wolę

prowadzi je nadal. To jest wydawnictwo,

polega specyfika Galicji, że te rzeczy

Warszawę. Także to wspomnienie ma

wystepuje w tej książce jako notatnik.

wysilić, zebrać się w sobie i jednak te

które wyspecjalizowane jest przede

są ważne – o przodkach, o rodzinach,

poniekąd rewolucyjny charakter, bo z

Jest on moim zdaniem cały jeszcze

parę stron jeszcze dokończyć.

wszystkim w tematyce polskiej, ale

skąd kto pochodzi.

kolei, byliśmy świadkami protestów na

nie wypełniony, jeszcze ma w sobie

Jeśli chodzi o inne moje zamie-

Europa Wschodnia też je oczywiście

Uniwersytecie Warszawskim. Studenci

próżnię. W dosłownym sensie, jakieś

Galicja jest takim tyglem

rzenia, to są to różne plany mu-

interesuje. Wydawnictwo to nazywa się

nie wpuszczali na swoje terytorium

kawałki wolnej ziemi, nie zabudowanej

barw, narodów, zwyczajów.

zyczno-literackie, przede wszystkim

Noir Sur Blanc (Czarne na Białym).

Galicja jest regionem, gdzie

ZOMO. To było też dla mnie szokujące,

i jak patrzysz na mapę, to jest w cen-

współpraca z muzykami z polskiego

czuję się w domu, ze wszystkimi

że tu, w kraju komunistycznym nagle

trum. Nie wyobrażam sobie powieści

Znów „czarne”?

zespołu „Karbido”. Mamy nadzieję, że

(śmiech – aut.) Tak, jeszcze jedno

pozytywnymi cechami. Ale zapę-

zaczynają działać kanony średnio-

o Berlinie, ale można o nim spisywać

w kwietniu zaczniemy trasę koncerto-

„Czarne”

tlenie wyłącznie na korzeniach też

wiecznej kultury europejskiej, że żaden

notatki. Mogę jeszcze powiedzieć,

wą po Ukrainie z naszym programem,

szkodzi rozwojowi, więc nie jest ten

policjant nie śmie wejść na terytorium

że najbardziej egzotyczne miasto tej

Drążąc dalej sprawę no-

podsumowującym pierwsze dwie

temat dla mnie absolutnym dogma-

uniwersytetu.

książki, to Guadalajara w Meksyku.

wej książki, czy mógłby Pan

płyty: „Samogon” oraz „Cynamon”.

tem. Galicja to moim zdaniem, nie

Dla mnie z polskimi miastami zwią-

To jest jedyne meksykańskie miasto,

zdradzić naszym czytelnikom,

Pokażemy też pierwsze premierowe

do końca jeszcze przemyślany te-

zane jest to, że zawsze patrzę na Pol-

gdzie byłem. Nie ma w książce Afryki,

jakie miasta zostaną uwzględ-

utwory z następnej – trzeciej płyty,

mat regionu, który dzisiaj w równym

skę jak na „lepszy kraj”, szczęśliwszy,

Australii, prawie nie ma Azji. Azja jest

nione w nowej książce – „lek-

która będzie nosiła tytuł „Absynt”. Teraz

stopniu mieści się na terytorium

ale też jego mieszkańcy zasłużyli sobie,

przedstawiona tylko przez dwa turec-

sykonie”? Nie oczekuję, że

czekam na to, co stworzą muzycy do

dwóch różnych państw. Co więcej,

w odróżnieniu od nas, na coś takiego.

kie miasta, czyli Mała Azja. Jest tak też

wymieni Pan pełną listę 111

wybranych przeze mnie tekstów, nad

jest dzisiaj podzielony poważną

To przykład, który warto naśladować.

dlatego, że tak naprawdę nie jestem

miast, – zacznijmy od miast

czym będziemy dalej pracować.

granicą UE z Ukrainą. Ta cała euro-

Chyba podświadomie już ułożyło się

typem turysty, który pojedzie tylko

polskich i ukraińskich.

Tyle jeśli chodzi o plany. No a cała

Postaram się przypomnieć naj-

pejskość Galicji Wschodniej zawsze

tak, iż w moich tekstach widoczna jest

dlatego, że wcześniej w tym kraju nie

reszta, to już tylko improwizacja.

pierw miasta polskie. Najważniejsze,

była poddawana w wątpliwość. Karl

próba powiedzenia czytelnikowi ukraiń-

był. Jadę z innych powodów. Przede

to znaczy takie, gdzie teksty mają

Emil Franzos, pisarz austriacki,

skiemu, że może być całkiem inaczej.

wszystkim jako pisarz. Wolę pojechać

Wracając na chwilę do

większą objętość, to Warszawa i Kra-

swoje pierwsze reportaże z Galicji

Jeśli chodzi o miasta ukraińskie,

więcej razy tam, gdzie już byłem, żeby

nowej książki, rozumiem, że

ków i nie ma w tym nic dziwnego. Są

Wschodniej zatytułował „Z pół-Azji”.

to oczywiście największy tekst całej

lepiej i głębiej przeżyć to miejsce, ani-

ukaże się ona na Ukrainie.

tam też obecnie Wrocław, Szczecin,

Z kolei ta część, która znajduje się

książki jest o Lwowie. Nie ma w tym

żeli po prostu dla jakiejś egzotyki. Ale

czy są już jakieś plany do-

Gdańsk, Lublin i to chyba wszystko.

na terytorium współczesnej Polski,

nic dziwnego. Spędziłem tam wiele

nie wykluczam, zobaczymy jak potoczą

tyczące jej dalszych losów?

Byłem też wiele razy w Poznaniu, ale

zawsze była postrzegana jako jakaś

czasu. Zaraz po Lwowie idzie Kijów,

się losy tej książki o miastach, być

Mam na myśli tłumaczenia na

nie zrobił na mnie wrażenia. Mogę

taka gorsza, ale Europa. W tym też

jeśli chodzi o objętość tekstu. Jest

może nawet będzie „111. 2” albo coś

inne języki.

Już od jedenastu lat współpracuję

jednak powiedzieć, że i te, które

jest bardzo ciekawa ambiwalencja.

Tarnopol, jest Użhorod, jest Zaporo-

takiego z takimi miastami, których nie

z polskim wydawnictwem „Czarne” i

opisałem nienajgorzej reprezentują

Można by nawet mówić o tym, że

że. parę miast z Krymu, wiążą się z

ma. Miałem kłopot z miastem na „X”.

dotychczas było tak, że każda moja

Polskę i różnorodność kraju jest tam

jeden i ten sam region mieści się

nimi przede wszystkim wspomnienia

Podpowiadano mi, że najlepiej jechać

nowa książka ukazywała się u nich.

widoczna, odczuwalna. Krakowski

na różnych kontynentach. Część

urlopów sowieckich – z dzieciństwa.

do Chin, bo tam są miasta z takimi

Była nawet taka chwila w latach 90.,

tekst jest najbardziej osobisty, bo

należy do jakiejś Eurazji, a część

Są też małe miasteczka. Ukraina jest

nazwami. Jest też w Niemczech takie

że więcej moich książek ukazywało się,

wspominam o czasach, kiedy po raz

do Europy.

dla mnie krajem małych miasteczek.

historyczne miasto o nazwie Xanten,

już w polskim tłumaczeniu, w Polsce,

pierwszy byłem w Polsce, nie jako

Literacki mit Galicji, tworzyły róż-

Jest Ostróg, Haisyn, Iziasław. Jest

ale pomyślałem, że sama sytuacja

niż tu, w języku oryginału, po ukraiń-

żaden pisarz czy znany autor, bo

ne postaci, jak chociażby niemiec-

zachodnio-środkowa część Ukrainy, z

mi podpowiada, że w całej książce