6

14 – 27 stycznia 2011 * Kurier Galicyjski

laśliwych ludzi, którzy ostatnimi czasy

kraiNa marzeŃ

tłumnie krążą po Lwowie z aparatami

fotograficznymi, wyraźnie naśladując

tłumy swych nimieckich rówieśników,

JURIJ ANDRUcHOWycZ

powiedzmy, we Wrocławiu.

tym, co rosyjskie, a tym co polskie, o

Dodam też nieszczęsne wizy,

Pozwolę sobie zacząć –

którą mi chodzi, toczy się wewnątrz,

wprowadzone przez Polskę, co prze-

nie ja pierwszy i nie ostatni

w świadomości przeciętnego Ukra-

ciętnego Ukraińca utwierdza jedynie

– od trójkąta miłosnego. Mo-

ińca. To wojna stereotypów, funkcjo-

w mniemaniu, że Polacy w rzeczywi-

del ten, jak się wydaje, pasuje

nujących w tej świadomości. Nie, nie

stości nas nie lubią i że jesteśmy dla

absolutnie do wszystkiego bo

odwołuję się do żadnych badań so-

nich interesujący głównie jako tania

przecież jest miłość i jest dru-

cjologicznych – raczej do własnego,

silą robocza.

ga strona – jak powiedziałby

wewnętrznego zmysłu socjologicz-

Rosjanin: iznanka, czyli nie-

nego, do sumy doznań, zebranych w

***

nawiść. cała reszta to tylko

kontaktach, sprzeczkach, obserwa-

Polonofobów – znowu czuję to

inne, zawoalowane formy tych

cjach, rozczarowaniach, podróżach,

przez skórę i podskórnie – mamy

dwóch uczuć. Ale przypuść-

mediach, przez skórę, słuchem i niu-

znacznie więcej niż polonofilów. Prze-

my – czemu nie – że niena-

chem. Nazwałbym to swego rodzaju

krój socjologiczny tych pierwszych

wiść jest zawoalowaną formą

próbą fikcyjnej socjologii, aż ziejącą

jest nadzwyczaj szeroki – spotykają

miłości, i odwrotnie, czyli że w

pustką po cyfrach i danych – zamiast

się tu warstwy, które być może tylko

rzeczywistości jest to jedna,

nich używam niejasnego pojęcia

i wyłącznie w tym jednym punkcie

jakaś miłonawiść, Hassliebe,

„przeciętnej świadomości Ukraińca”.

– polonofobii – nie stoją na antypo-

której najbardziej jaskrawym

Można to uznać za zabawę dy-

dach. Nienawiść do Polaków mo-

przejawem jest zazdrość.

letanta. Być może jest to próba wy-

głaby zapewne pojednać weterana

jaśnienia sobie i innym, z jakiego

UPA i kombatanta z NKWD, gdyby

Rosjanie są wobec Ukrainy za-

powodu trzysta tysięcy ludzi ani razu

choć raz w życiu przyszło im na myśl

zdrośni o Polskę. Nie tylko ci, którzy

nie wyszło na ulice, by zaprotestować

porozmawiać ze sobą na ten temat.

wciąż uważają Ukraińców za jedno z

przeciw temu, że ich, szczerze mó-

Pozbawiony wszelkich praw gastar-

plemion ze wspólniego pnia narodu

wiąc, niezbyt popularny prezydent,

beiter mogłby znaleźć w tym punkcie

czy za omyłkowy odłamek utraco-

oddaje Rosji kolejny kawałek rurocią-

wiele wspólnego z nomenklaturowym

nej jedności. I również nie tylko ci,

gu, niezależności, wolności, godno-

profesorem historii, a może nawet z

dla których tak zwana Ruś Kijowska

ści. W tej „przeciętnej świadomości”

którymś z byłych ambasadorów nie-

nadal pozostaje „kołyską trzech brat-

musi tkwić coś takiego, co zapewnia

podległej Ukrainy w Polsce.

nich narodów”, a Kijów, choć rodzaju

bezkarność temu „gwarantowi kon-

Polonofile natomiast (mówię o

męskiego – matką rosyjskich miast.

stytucji”.

tych prawdziwych, a nie z urzędu) to

Nie, nie tylko. Gdyby chodziło tylko

Wracam więc do stereotypów, a

grono dość wąskie – podobne do ro-

o nich, wszystko byłoby w porządku.

ściślej – do tego, jak je sobie wyobra-

syjskich dekabrystów – albo „agenci

Ale równie zacięci w swej zazdrości

żam. Kolejny raz dzielę kartkę papieru

zza miedzy”, albo niedobitki demoli-

okazywali się niejednokrotnie także

pionową kreską na dwie połowy. Tym

berałów. Innymi słowy, są to ludzie,

rosyjcy „ludzie dialogu”, ci prawi ryce-

razem po jednej stronie mam Pola-

którzy polubili Polskę i Polaków z

rze otwartości, czyli – jak się okazy-

ków, po drugiej – Rosjan. I wychodzi

własnego przekonania i wyboru, naj-

wało nieco później – liberalni imperia-

mi, że:

częściej czysto estetycznego – ktoś

liści. „No, po co, na co: wam ta polska

Rosjanie są bezpośredni i szcze-

za młodu nasłuchał się Niemena czy

ekspansja? – wypytywali namiętnie.

rzy – Polacy chytrzy i obłudni;

Grechuty, ktoś naczytał się Lema czy

– Czyżbyście nie rozumieli, o co im

Autograf dla czytelników Kuriera Galicyjskiego napisany przez

Rosjanie są wielcy i wspaniali

Różewicza, ktoś niemal na pamięć

tak naprawdę chodzi?”.

Jurija Andruchowycza

nawet w swoich zbrodniach – Polacy

zna Tuwimowski Bal w operze w

Szczególnym przypadkiem byli też

zapobiegliwi i małostkowi nawet w

przekładzie Mykoły Łukasza, ktoś po

ci, którzy z nienaturalną ciekawością

swych wielkich czynach;

prostu zachłysnął się polską kulturą,

polskiego czynnika w „kwestii ukraiń-

***

i nie bez profesjonalnego zaangażo-

Rosjanie, zdolni do współczucia,

czy choćby „Kulturą” paryską. Ktoś

skiej” gwałtownie urasta od wielkości

Czy Polacy są zazdrośni wobec

wania indagowali o „wspólne projekty”

oddadzą ostatnią koszulę – Polacy

do dziś przegląda polskie tygodniki

natrętnej muchy do rozmiarów słonia,

nas o Rosję? Innymi słowy, dlaczego

– ile i na co Polacy dają pieniędzy, jak

prędzej ją zedrą;

ilustrowane, prenumerowane przez

i to bojowego. Rosjanie potrzebują

wciąż jeszcze zależy im na Ukrainie?

często nas odwiedzają, czy przy oka-

Rosjanie są „swoi”, prawosławni –

rodziców w czasach komunizmu,

tego słonia do weryfikacji jednego

W odróżnieniu od Rosjan kijowsko-

zji fotografują dworce kolejowe, mosty,

Polacy to katolicy, „jezuici”;

innego, wciąż jeszcze bawią kary-

z najbardziej zaniedbanych mitów

ruski mit do niczego nie jest i nigdy

tunele i inne zabytki architektury i po

Rosjanie to dobrotliwi pijacy – Po-

katury Mrożka, publikowane na ich

historycznych – mitu obcego, zagra-

nie był im potrzebny – mieli dość wła-

prostu wykonywali swoje obowiązki, to

lacy wyrachowane skąpiradła;

łamach, ktoś inny po raz pierwszy w

nicznego, przyniesionego zza pagór-

snych mitów, legitymizujących swoje

też ich zazdrość była w istocie zazdro-

Rosjanie są „ludzcy” – Polacy

życiu przeczytał Zamek – właśnie po

ka „ukraińskiego separatyzmu”. Mitu

państwo i naród. Nawet najbardziej

ścią ich naczalstwa.

„pańscy”;

polsku, bo znaleźć Kafkę po rosyjsku

„ideologii niepodległościowej” – czysto

zajadli szowiniści nie pozwalali sobie

A propos naczalstwa: powiadają,

Rosjanie klną, za to szczerze –

(nie mówiąc o ukraińskim) było ma-

galicyjskiej, czy też szerzej, zachod-

na uznawanie Ukraińców za plemię

że niedawno w Jałcie nerwy odmówiły

Polacy udają, że przepraszają;

rzeniem ściętej głowy.

nioukraińskiej intrygi, powołanej do

należące do „tego samego pnia” –

posłuszeństwa nawet staremu wyja-

Rosjanie nie mają zakusów wo-

Czy tych ludzi można uznać za

życia przez różnej maści austriacko-

chyba że w najdawniejszych czasach,

daczowi – wystarczyło napomknąć o

bec Ukrainy, chcą z nią żyć razem

wspólnotę? Bez wątpienia tak. Cza-

europejskich, a zwłaszcza polskich,

o których wiadomo tylko tyle, że kiedyś

ukraińskiej inicjatywie zorganizowa-

w jednym państwie – Polacy mają

sem mam wrażenie, że wszyscy zna-

okupantów.

bywały. Jeśli zaś chodzi o idealistycz-

nia wspólnie z Polakami finału euro-

zakusy wobec Ukrainy, bo chcą mieć

ją się osobiście lub przynajmniej – jak

Strasznie przykro jest pisać o

ne hasło: „Nie ma wolnej Polski bez

pejskiej Ligi Mistrzów. W odpowiedzi

Lwów;

przystało na prawdziwych agentów –

tym wszystkim wciąż od nowa, bo

wolnej Ukrainy” – kolejnego wcielenia

stary wyjadacz z taką sportową furią

Polska jest za granicą – Rosja

wysyłają sobie sygnały na odległość.

przecież wydawało się, że sprawę tę

typowo polskiego: „Za naszą i waszą

kopnął swego nieostrożnego roz-

tam, gdzie i my, „w Związku”.

Czy można ich uważać za wspólnotę

wyjaśniono raz na zawsze na przeło-

wolność!” – to jego bezpodstawności

mówcę z Kijowa, że zagraża to nie

Dość, kończę tę nieco masochi-

wpływową, która zdoła zmienić we

mie lat osiemdziesiątych i dziewięć-

dowiedli już nawet ludzie tak źle poin-

tylko mistrzostrzostwom Europy, ale

styczną rozrywkę, nie zapisawszy

własnym kraju „stereotypy przeciętnej

dziesiątych, a dziś można by o niej

formowani, jak komisarze europejscy.

i mistrzostwom ukraińskim.

do końca nawet jednej kartki. Gołym

świadomości”? Nie jestem pewien.

– umownie rzecz ujmując – naresz-

Czyżby w takim razie Polakom

Gniew starego wygi jest bardzo

okiem widać, ze stereotypy dotyczące

Bez tego jednak nie widzę sensu ich,

cie spokojnie zapomnieć i swobod-

chodziło tylko o to, że przystając na

charakterystyczny. Rosjan denerwuje

Rosjan są dużo bardziej pozytywne.

naszego, mojego istnienia.

nie zacząć tworzyć jakieś zupełnie

Ukrainę pod wpływem Rosji, utracą

już sam fakt rywalizacji – bo jakże to,

Ciekawe, na ile prawdziwa socjolo-

nowe i nieoczekiwane geoparabole.

za granicą część własnego – no tak,

mają być zazdrośni o „jakąś tam Pol-

gia potwierdziłaby tę moją własną,

***

Jednakże codzienna praktyka poli-

europejskiego! – dziedzictwa kulturo-

skę”?! To dość skomplikowana „dia-

wewnętrzną? Jak okrutnie przygnia-

Mój wybór to wybór jednego z

tyczna w stosunkach ukraińsko-ro-

wego? Czyżby po dziś dzień Lwów,

lektyka duszy”: z jednej strony trudno

tający byłby wynik. Na ile porówny-

nich. Spowodowany mnóstwem wi-

syjskich oraz ukraińsko-polskich – a

Drohobycz i Krzemieniec z całyrn tym

nie być zazdrosnym, lecz z drugiej

walny ze stosunkiem liczby rosyj-

dzialnych i niewidzialnych nici, lecz w

zwłaszcza ta nieprzyzwoita, wręcz

postradzieckim śmietniskiem mimo

– trudno tą zazdrością nie gardzić.

skich i polskich filmów w ukraińskiej

szczególności tym, że:

serwilistyczna siła, z jaką przywódcy

wszystko wydawały im się warte tej

Przecież Polska w oczach Rosjan nie

telewizji, rosyjskiej i polskiej muzyki

- w maju 1989 roku na krakowskich

ukraińscy odgradzają się od wszyst-

beznadziejnej wojny, która zapowiada

stanowi żadnej konkurencji – choć-

w ukraińskim radiu? Nie mówiąc już

Plantach dostałem w brzuch potęż-

kiego co zachodnie, z łatwością

się już nawet nie na trzydziestoletnią?

by dlatego że nie jest mocarstwem

o stosunku rosyjskich i polskich gazet

nym strumieniem z milicyjnej armatki

oddając się wszystkiemu co północ-

Wojny pod nazwą: „Europejski wybór

– Ameryką czy Chinami. Poza tym,

w ukraińskich kioskach – coś takiego

wodnej, niestety nie jako uczestnik,

no-wschodnie – zmusza do tego, by

Ukrainy”?

zaledwie piętnaście lat temu była cał-

jak „Gazeta Wyborcza na Ukrainie”

ale jako obserwator antyradzieckiej

wciąż od nowa wracać do starych te-

kowicie zależna od Rosji. Polska jest

po prostu nie istnieje.

demonstracji, co stało się dla mnie

matów. Najwidoczniej – mea culpa!

***

jednym z niewielkich krajów byłego

Pomnóżmy to przez liczbę nie-

sygnałem do powstania (osobistego,

– nigdy w należyty sposób niewyja-

Kiedy mówię o beznadziei, w isto-

obozu socjalistycznego. Jak mawiał

zmiennie chamskich i skorumpowa-

powstania mnie we mnie);

śnionych i wciąż niewyczerpanych.

cie nie chodzi mi o wojnę polsko-ru-

mój znajomy rosyjski poeta – dyrdy-

nych celników, niegodziwych praco-

- lecz jeszcze wcześniej, jako

Czasami chciałoby się krzyknąć:

ską pod flagą biało-czerwona – co do

mały środkowoeuropejskie.

dawców i – Panie Boże, przebacz!

uczeń szkoły średniej, wysłuchiwa-

hydry nie pokonano, wyrosło sto no-

niej, to nie wiadomo, jak by się skoń-

Jednakże w rosyjskim myśleniu

– niezbyt sympatycznych starych i ha-

lem surowych napomnień nauczyciel-

wych głów!

czyła. W rzeczywistości wojna między

o polityce zagranicznej znaczenie