img
Wyjęte z karty pamięci
22
14 – 27 stycznia 2011 * Kurier Galicyjski
jerzy hr. baWoroWski –
W historii c.k. Galicji niepoślednią rolę
odgrywali Podolacy – konserwatywne
stronnictwo polityczne ziemian Galicji
sŁuGa ojczyzNy
Wschodniej lat 1867-1914. W poprzednich
numerach Kuriera Galicyjskiego przedsta-
wiliśmy historię tego ugrupowania. Poni-
stworzyła odpowiednie ku temu
żej kontynuujemy cykl artykułów poświę-
warunki, przez co wskazała niejako
mieszkańcom, do jakiego zawodu
conych biografiom jego najwybitniejszych
przede wszystkim garnąć się po-
przedstawicieli. Zapraszamy do lektury!
winni w danej okolicy i na jakiej dro-
dze szukać mają podniesienia bytu
ekonomicznego”. I jako przykład
w Trembowli, a równocześnie człon-
podał powiat trembowelski, repre-
kiem tarnopolskiej rady powiatowej.
zentowany przez niego w Sejmie,
Jako osobę godną zaufania wielo-
który posiada niemal w każdej gmi-
krotnie wybierano go do zarządów
nie bogate, piękne i bardzo wydat-
i rad nadzorczych różnych instytucji
ne kamieniołomy, ale brakuje szkoły
społecznych i finansowych, m.in.
kamieniarskiej. Ludność tamtejsza
był prezesem Kasy Oszczędności w
trudni się przeważnie eksploatacją
Trembowli i członkiem Rady Szkol-
kamienia – mówił – „ale czyni to w
nej w Tarnopolu. Ponadto, był człon-
trembowla, widok obecny
sposób prymitywny, niefachowy,
kiem Rady Nadzorczej galicyjskiego
przez co odpowiedniego dochodu
m.in. jak najszybszego uchwalenia
była sprawnie przeprowadzona,
Banku Hipotecznego i działaczem
ARtUR GóRSKI
uzyskać nie może”.
w Radzie Państwa ustawy wychodź-
„powinien urząd podatkowy na dwa
Galicyjskiego Towarzystwa Gospo-
W 1911 r. w okręgu Trembow-
czej, zapewniającej wychodźcom
tygodnie przed terminem płatności
darskiego we Lwowie.
Podolacy często byli nie-
la-Mikulińce-Budzanów-Czortków
ochronę prawną od miejsca wyjazdu
przedłożyć każdemu podatkowemu
Jego zasługą było utworzenie
pokorni wobec rządu au-
zdobył mandat poselski do Rady
aż do zawinięcia do portu zamor-
jego rachunek wraz z wyszczegól-
gimnazjum w Trembowli. Hojnym
striackiego, ale lojalni wobec
Państwa. Jak wspominał Wincenty
skiego, a także jak najszybszego
nieniem tytułu płatności”. Jednocze-
datkiem 8 tys. koron wsparł budowę
cesarza. Niemal do końca I
Witos, „hrabia Jerzy Baworowski,
wzniesienia „własnego domu wy-
śnie skrytykował dotychczasową
bursy dla polskich dzieci, a także wy-
wojny światowej wierzyli w
niezwykle przyzwoity człowiek, roz-
chodźczego w N. Yorku, w którego
praktykę egzekucji komorniczej za
łożył po 1000 koron na budowę bur-
rozwiązanie austro-polskie
sądny, przystępny, przyjacielski, ro-
zarządzie odpowiedni poważny głos
nie płacone podatki, która nie liczy
sy ruskiej i żydowskiej. Dzięki jego
pod berłem Habsburga. tak
zumiejący czas, stosunki i ludzi, nie
mieć będą nasi rodacy”, a to w tym
się z sytuacją dłużnika, a także nie
osobistej interwencji, rząd wybudo-
było z Jerzym hr. Baworow-
mógł i nie chciał włodarzyć Kołem,
celu, aby polscy wychodźcy nie byli
uwzględnia wyłączeń przedmiotów
wał składnicę tytoniu w Trembowli,
skim, posłem na Sejm krajo-
nie tylko dlatego, że ono było coraz
zdani najzupełniej na łaskę i niełaskę
(odzież, pościel, bielizna, sprzęty
co było olbrzymim ułatwieniem dla
wy w Galicji i do austriackiej
trudniejsze do prowadzenia, ale że
amerykańskiego komisarza emigra-
domowe i kuchenne, zapasy żyw-
rolników z okolicy uprawiających
Rady Państwa. Gdy 6 maja
zadania Koła stawały się z dnia na
cyjnego. Podczas sejmowej debaty
ności i opału, przedmioty niezbędne
tytoń, którzy wcześniej ze swoimi
1917 r. poseł Włodzimierz
dzień większe i cięższe, przerasta-
z ubolewaniem konstatował – wska-
do wykonywania rzemiosła), a także
plonami musieli jechać nawet kilka-
tetmajer zgłosił w Kole Pol-
jące jego siły i zdolności”. Jednak w
zując, że w samym 1903 r. za oce-
inwentarza (krowa dojna, dwie kozy
dziesiąt kilometrów.
skim rezolucję, mówiącą, iż:
okresie I wojny światowej wybrany
an popłynęło 37,5 tys. Polaków z
i trzy owce), które nie podlegają
W 1901 r. został wybrany posłem
„Jedynym dążeniem narodu
został wiceprezesem Koła Polskie-
Galicji – iż „masowe wychodźstwo
egzekucji. „Egzekutor rolnikiem nie
na Sejm krajowy z kurii mniejszej
polskiego jest odzyskanie
go w Radzie Państwa.
za morze jest ofiarą naszego społe-
jest, wójta się nie pyta, rzeczoznaw-
posiadłości w okręgu Trembowla.
połączonejiniepodległejPol-
Hrabia Baworowski wierzył, że
czeństwa, bo go pozbawia rok rocznie
ców nie używa, lecz zabiera, co mu
Podobnie uzyskał zaufanie społecz-
ski z dostępem do morza”,
dzięki wojnie Polska wybije się na
dusz dziesiątek tysięcy, bo pozbawia
pod rękę wpadnie, dopuszczając się
ne w tym okręgu w 1908 r. W 1912
hr. Baworowski był jedynym
niepodległość. Kalkulował, że w
nas najdzielniejszych rąk do pracy”.
już w ten sposób zbyt jaskrawych
r. także zdobył mandat poselski w
z grona „twardych” Podola-
interesie Habsburgów będzie re-
Przy czym dostrzegał, że wychodźcy
pokrzywdzeń” – mówił.
kurii gmin wiejskich powiatu trem-
ków, który opowiedział się
staurowanie Polski z połączenia
podlegają często „najhaniebniejszym
W 1903 r. podczas debaty budże-
bowelskiego, ale nie przejawiał już
za rezolucją. Natomiast kie-
trzech zaborów. Dlatego też poparł
bezprawiom i najohydniejszym gwał-
towej skrytykował proces legislacyjny.
zbytniej aktywności poselskiej. Za
dy w lutym 1918 r. Ignacy
rezolucję Tetmajera, posła Polskie-
tom, których przeróżne czynniki,
Wyraził przekonanie, że szczególnie
każdym razem kandydował z reko-
Daszyński wypowiedział w
go Stronnictwa Ludowego „Piast”.
pośredniczące w wychodźstwie i to
nowe ustawy są „na kolanie wypra-
mendacji Podolaków i po wyborach
Izbie Poselskiej słowa: „zga-
Tamto wydarzenie tak wspominał
wychodźstwo ułatwiające, dopusz-
cowywane”, a przez to „w najważ-
zasilał ich parlamentarne szeregi.
sła gwiazda Habsburgów na
Zygmunt Lasocki: „Wniosek Tetma-
czają się na tych najbiedniejszych
niejszych działach wykazują luki, do-
Blisko współpracował z galicyjską
polskim firmamencie”, hr.
jera przeszedł głosami „Piastow-
z biednych”. W związku z powyż-
starczające organom wykonawczym
Radą Narodową.
Baworowski ostro zaprote-
ców”, socjalistów, dalej jedynego
szym apelował, aby objąć ochroną
wielce szerokiego pola dla zupełnej
W Sejmie w 1902 r. wszedł do
stował i żądał skorygowania
przed zebraniem się parlamentu re-
naszych wychodźców i prowadzić
dowolności, dowolności wyradzającej
komisji administracyjnej, zaś w kolej-
stenogramu przez wykreśle-
prezentanta narodowych demokra-
w monarchii świadomą politykę
się w samowolę i swawolę”. Ocenił,
nym roku także do komisji petycyjnej.
nie słowa „zgasła”. Przywią-
tów w Kole Polskim, paru „dzikich”
kolonizacyjną i „starać się, ażeby
że do szeregu takich ustaw należą
W 1904 r. zasilił szereg członków ko-
zanie do tronu było bardzo
i konserwatysty Baworowskiego,
wychodźcę naszego kierować pod
w pierwszym rzędzie „najnowsze
misji podatkowej, a w 1907 r. dodat-
silne u tego szlachcica.
który wyłamał się z solidarności klu-
okiem i opieką władzy w strony, (…)
ustawy podatkowe”, które „mają już
kowo znalazł się w komisji drogowej.
Jerzy hr. Baworowski urodził się
bowej. Przeciwko niemu głosowali
w których znajdzie ziomków, katolic-
sławę chyba europejską”. Dlatego
Natomiast w 1912 r. jedyną komisją,
29 grudnia 1870 r. w Ostrowie koło
obecni na posiedzeniu konserwa-
ki kościół i swoją szkołę, a w których
zaapelował, aby całe społeczeństwo
w której kontynuował swoją pracę,
Tarnopola, w powiecie złoczowskim.
tyści – z wyjątkiem Baworowskiego,
obawa przeludnienia i braku spo-
„wystąpiło do otwartej walki przeciw
była komisja gospodarstwa krajo-
Był synem Władysława, właściciela
który głosował za wnioskiem i Halle-
sobności do pracy nie jest groźbą”.
molochowi fiskalnemu, ażeby po-
wego.
dóbr Toporów, szambelana cesar-
ra, który się wstrzymał od głosowa-
W 1907 r. poparł rezolucję w
łożyło kres nadużyciom i samowoli
W lipcu 1902 r. hr. Baworowski
skiego. Uczęszczał do gimnazjum w
nia”. Rezolucja w Kole Polskim zo-
sprawie potrzeby zakładania w Ga-
tych wrogich nam, a słusznie znie-
po raz pierwszy zabrał głos w Sej-
Tarnopolu, a następnie kontynuował
stała przyjęta po burzliwej dyskusji,
licji państwowych szkół przemysło-
nawidzonych magistratur fiskalizmu
mie. Przemawiał w sprawie swo-
edukację w ekskluzywnej szkole
a następnie już jednogłośnie przez
wych. W wystąpieniu stwierdził, że
austriackiego”. „System fiskalizmu
jego wniosku, w którym domagał
wiedeńskiej Theresianum oraz na
polskich posłów na Sejm krajowy.
„szkół tych niestety zbyt szczupła
austro-galicyjskiego tamuje rozwój
się przedłożenia Radzie Państwa
Uniwersytecie w Wiedniu, gdzie stu-
W marcu 1918 r. hr. Baworow-
ilość”, a co za tym idzie, w kwestii tej
przemysłu, zabijając wszelką inicja-
projektu ustawy o poborze i przy-
diował prawo. Po studiach wrócił do
ski przewodniczył delegacji Koła
„Galicja gra zawsze jeszcze opłaka-
tywę w tym kierunku, gnębi rolnika
musowym  ściąganiu  podatków.
kraju i zamieszkał w Ostrowie. Wraz
Polskiego do Karola I, która wyraziła
ną rolę Kopciuszka wśród krajów
i jest moim zdaniem, jedną z głów-
Był zdania, że pobór indywidualny
z ojcem zajął się gospodarowaniem
żądania Polaków z Galicji i złożyła na
korony austriackiej”. Zauważył, że
nych przyczyn emigracji” – przeko-
podatków ma ujemne strony, gdyż
w rodzinnych majątkach położonych
ręce cesarza protest w sprawie po-
„brak fachowych rzemieślników od-
nywał. Swoje przemówienie zakoń-
włościanin, aby osobiście zapłacić
w powiatach trembowelskim i tarno-
stanowień traktatu brzeskiego, od-
czuwać się daje na każdym polu”.
czył apelem do polskiej reprezentacji
podatek w urzędzie, musi wybrać
polskim.
dającego Galicję Wschodnią Ukra-
Jego zdaniem, „skoro pragniemy
w Radzie Państwa, „żeby zechciała
się do miasta, „przez co czas swój
Był ogólnie lubianym i szanowa-
inie. Cesarz wyjaśnił, że nie była to
dalszych zdobyczy na polu uprze-
w sposób całkiem stanowczy przed-
niepotrzebnie marnuje, a co gorsza,
nym ziemianinem dzięki niezwykłej
jego inicjatywa, tylko ministra spraw
mysłowienia kraju, należy przede
stawić Wysokiemu Rządowi, że kraj
w dni targowe znajdując przepełnio-
uprzejmości i uczynności, a także
zagranicznych Ottokara Czernina i
wszystkim domagać się energicznie
nasz odczuwa i świadom jest krzywd
ny urząd podatkowy, często dzień
za ideowość i charakter. Uważano
zapewnił o swojej stałej życzliwości
od Rządu, aby za pomocą szkół fa-
mu wyrządzonych i domaga się
cały traci, a i pieniądze przezna-
go za człowieka „głębokiego serca,
dla narodu polskiego. Jak podała
chowych lub wzorowych warsztatów
zupełnej sanacji stosunków fiskal-
czone na podatek w kompanii się
cichego, skromnego, szlachetnego
po spotkaniu prasa, „posłuchanie
przysposabiano ludzi odpowiednio
nych”.
rozejdą”. Dlatego zaproponował
i kulturalnego, obdarzonego przy
trwało zaledwie kilka minut”. Mie-
do zawodu”. W kolejnych słowach
Baworowski kilkakrotnie zabierał
wprowadzenie systemu płacenia
tym najwyższym poczuciem oby-
siąc później wiceprzewodniczący
powiedział: „Fachowe szkoły na-
głos w sprawie zarobkowej emigra-
podatków za pomocą przekazów
watelskiego obowiązku”. Te cechy
Koła odwiedził polskich legionistów
leżałoby w pierwszym rzędzie za-
cji zamorskiej. W 1904 r. był auto-
pocztowych i poboru przez poczto-
sprawiły, że w młodym wieku został
internowanych w obozach w Huszt
kładać tam, gdzie sama przyroda
rem wniosku, w którym domagał się
we kasy oszczędności. Aby sprawa
wybrany prezesem rady powiatowej