27

Kurier Galicyjski * 14 – 27 stycznia 2011

hetmańskie mogiły

wydziale, których dziekanami byli ostatni

w 1940 r. zaczęto ponownie zatrud-

przedwojenni dziekani. Tajny UJK funk-

niać uczonych polskich. Tak też było

cjonował w zasadzie do 1945 r., tj. do

z profesorem Allerhandem.

wyjazdu większości polskich uczonych

Po wkroczeniu do Lwowa Niemców

ze Lwowa. Odnotować należy wielokrot-

zamknięto uniwersytet. W nocy z 3 na 4

na ukrainie

nie pomijany w literaturze fakt, że, gdy

lipca aresztowano kilkudziesięciu uczo-

odtwarzano w lipcu i sierpniu 1944 r.

nych, a nad ranem 4 lipca rozegrała się

uniwersytet lwowski, to niemal wszyscy

tragedia na Wzgórzach Wuleckich we

dziekani byli Polakami (tylko jeden był

Lwowie, czyli zamordowanie areszto-

rekonstrukcją  antropologiczną  im.

rozmowa z prof. dr hab.

Ukraińcem), np. dziekanem wydziału

wanych, w tym ostatniego rektora UJK

Gierasimowa. Tam zobaczyłem zie-

SERHIEJEM SEGEDą, etno-

matematycznego był prof. Banach. Bar-

prof. Romana Longchamps de Berier

loną skrzynkę z napisem Iwan Sirko.

logiem i antropologiem z Ki-

z trzema młodymi synami. Profesora

dzo szybko jednak sowieci przystąpili

A dla każdego Ukraińca Iwan Sirko

jowa, kierownikiem Zakładu

do usuwania Polaków z uniwersyte-

Allerhanda w tym czasie pozbawiono

(? – 1680) to wspaniały ataman Siczy

Etnologii i Etnografii Uniwer-

tu, jak i ze Lwowa. W 1945 r. zorga-

mieszkania, a wkrótce przeniesiono do

Zaporoskiej, popularny wśród naszego

sytetu Szczecińskiego.

nizowano też dwa specjalne kolejowe

getta. Zamordowany został w sierpniu

ludu do dziś. Swym odkryciem byłem

transporty do Krakowa, tzw. transporty

1942 r. w Obozie Janowskim we Lwo-

bardzo uradowany. Zabrałem więc tę

- „Hetmańskie mogiły” to

akademickie. Takim właśnie transpor-

wie. Pozostawił wstrząsające „zapiski

skrzynkę i poszedłem do pani Galiny

tytuł Pańskiej ostatniej książ-

tem przybył do Krakowa w 1945 r. rek-

z tamtego świata” lat 1941-1942, wyda-

Lebiedińskiej – dyrektorki szkoły im.

ki. Skąd wziął się pomysł jej

tor Tajnego UJK prof. Edmund Bulanda,

ne w 2003 r. przez wnuka.

Gierasimowa. Nikt na Ukrainie nie

napisania?

który przywiózł z sobą pieczęcie oraz

wiedział, że skrzynka z czaszką Iwana

- Cofnijmy się najpierw do roku

berła UJK. Jak znaczna część uczo-

Sirko znajduje się w Moskwie. Kiedy

514 przed naszą erą, kiedy to woj-

nych UJK prof. Bulanda został profe-

bowiem wykopano jego czaszkę, to

ska króla Dariusza przeprawiały się

sorem Uniwersytetu Wrocławskiego,

zabrano ją na badania do Moskwy do

przez Dunaj w kierunku północne-

szkoły im. Gierasimowa, aby tam zro-

go wybrzeża Morza Czarnego. Tak

bić jej rekonstrukcję. W mogiłę zaś ata-

rozpoczęła się wojna Persów ze

mana włożono, na czas rekonstrukcji,

Scytami szczegółowo opisana przez

historii i jako kraj, nie będzie się zu-

inną czaszkę i tak już pozostało.

Herodota w IV księdze noszącej tytuł

pełnie liczyć.

Melpomena.

- Gdyby nie odkrycie Pana

- trzeba odnaleźć więc

tablica umieszczona w ostat-

Unikający otwartej walki Scytowie

Profesora, to nadal wielu Ukra-

było i ocalić miejsca pamięci

nich latach na frontonie Lwow-

zaczęli tłumaczyć się Persom dlacze-

ińców uważałoby, że w mogile

narodowej…

skiego Narodowego Uniwer-

go tak czynią. Otóż, jak podaje Hero-

- Jeszcze na początku lat dzie-

atamana Sirko leży jego praw-

Maurycy Allerhand (1868-1942),

sytetu im. Iwana Franki

dot, Scytom chodziło o duże prawdo-

więćdziesiątych istniejące na Ukrainie

dziwa czaszka…

profesor UJK od 1917 r., por-

- Uzgodniliśmy wówczas z panią

podobieństwo zniszczenia mogił swo-

Stowarzyszenie Więźniów Politycz-

tret pędzla Marka Münza. Od

Haliną Lebiedińską, że czaszka zo-

ich przodków, których groby znajdo-

nych i Represjonowanych miało plan

który tworzył inny były rektor UJK prof.

2009 r. prof. Allerhand jest

stanie wydana muzeum w Dniepropie-

wały się w regionie potencjalnej walki.

zbudowania  Panteonu  Narodowej

Stanisław Kulczyński – pierwszy rektor

patronem ośrodka zaawan-

trowsku. Był to koniec lat osiemdzie-

Wszystkie zaś starożytne narody sza-

Chwały w Kijowie. Chodziło o zebra-

Uniwersytetu Wrocławskiego. Całkiem

sowanych studiów prawnych

siątych, czyli jeszcze czasy ZSRR.

nowały mogiły swych przodków. Uni-

nie szczątków bohaterów narodowych

słusznie Uniwersytet Wrocławski uwa-

– Instytut Allerhanda

Czaszka zamiast do muzeum trafiła

kający walki nie byli też inni. Oni także

Ukrainy w jedno miejsce.

żany jest za polskiego spadkobiercę

na dwa lata do mojego kijowskiego

szanowali pamięć i miejsca, w których

Aby jednak taki Panteon wznieść,

tradycji UJK. Potwierdzeniem tego była

mieszkania. Wtedy to zrodził się po-

pochowani byli ich zmarli przodkowie.

to trzeba najpierw odnaleźć wszystkie

m.in. uroczystość inauguracji roku aka-

mysł zbierania materiałów do książki

Tak jest i obecnie. Dziś także wszystkie

mogiły bohaterów ukraińskich, albo

demickiego 2009/2010, która odbyła się

o znanych ukraińskich bohaterach.

narody szanują swych zmarłych i ota-

dostarczyć informację na temat, gdzie

30 września 2009 r. z udziałem bereł

czają ich groby szczególną opieką.

takowe się znajdują. Ma to być praca

UJK, które zostały wypożyczone z Mu-

- A skąd wziął Pan tytuł

Narody, które tego nie czynią nie mają

naukowa. Taka praca się właśnie roz-

zeum UJ.

swojej książki?

- Jej tytuł jest umowny. Książka

żadnej przeszłości. Podobnie jest z

poczęła.

Powstałeprawdopodobniezokazji

powstawała latami i zawiera życiory-

Ukrainą i jej mieszkańcami.

200. rocznicy fundacji Jana Kazimie-

- Kto kieruje tymi badania-

sy naszych ukraińskich bohaterów –

rza berła rektorskie oraz wydziałów

- A jak wygląda to na Ukra-

mi po stronie ukraińskiej?

m.in.: Iwana Skoropadskiego, Kosti

- Nie jest to oficjalna praca kie-

prof. Edmund Bulanda w 1951 – tuż

inie?

Gordienko, Daniła Apostoła, Kiryła

- Na Ukrainie nie ma zbyt wielu

rowana przez państwo, za państwo-

przed śmiercią – przekazał do zbio-

Rozumowskiego i Piotra Kalniszew-

miejsc, o których nasze społeczeństwo

we pieniądze, tylko praca społeczna

rów muzeum UJ w Collegium Maius,

skiego, Piotra Konaszewicz Sahaj-

wie, że tam pochowani są nasi wspa-

entuzjastów, zakochanych w historii

którym kierował już prof. Karol Estre-

dacznego, Bogdana Cmmielnickiego,

niali przodkowie: ukraińscy hetmani,

swojej ojczyzny.

icher (1906-1984) – koordynator prac

Iwana Wygowskiego, Iwana Sirko,

naukowcy, ludzie kultury i nauki.

nad renowacją najstarszego gmachu

- Jest Pan więc pasjona-

Piotra Doroszenko, Demiana Ignato-

Nasi wrogowie wiedzieli, dlaczego

UJ. W związku z okresem stalinow-

tem?

wicza oraz Iwana Mazepy.

trzeba te pamiątkowe miejsca znisz-

- W moim życiu był taki epizod.

Roman Longchamps de Be-

skim i obawami o los bereł częściowo

czyć. Wiedzieli też, że jeśli zniszczą

Pojechałem kiedyś dawno, dawno

rier (1883-1941) – ostatni pol-

zatarto napisy na ich trzonach.

– czy będzie ciąg dalszy

wszystkie ślady naszych bohaterów

temu do Moskwy. Jako antropolog

ski rektor UJK

Lwowski Narodowy Uniwersytet

tej książki?

– Tak, będzie.

narodowych i miejsca ich pochówku,

z zawodu i zamiłowania skierowa-

im Iwana Franki od kilku lat przyznaje

to Ukraina pozbawiona zostanie swej

łem się do szkoły, zajmującej się

się do dziedzictwa Uniwersytetu Jana

rozmawiał Leszek Wątróbski

Badania źródłowe wskazują, że

Kazimierza. Na frontonie głównego

Uniwersytet Jana Kazimierza był naj-

gmachu umieszczono napis „Univer-

bardziej doświadczonym przez II woj-

Nowy biskup drohobycki

sitatis Leopoliensis 1661”, a rok 2011

nę światową. Najwięcej uczonych z

prezydent Ukrainy Wiktor Juszczenko

UJK spośród polskich uniwersytetów

ogłosił rokiem wielkiego jubileuszu

zostało zamordowanych. Okolicz-

patriarchatu moskiewskiego

350-lecia uczelni, który będzie ob-

ności śmierci części z nich do dziś

chodzony przez cały rok, począwszy

nie znamy, szczególnie tych zamor-

od 20 stycznia. Uroczystości główne

dowanych przez NKWD w latach

odbędą się na uniwersytecie jesienią.

1939-1941, a była to znaczna liczba.

sławnego. Nowy hierarcha będzie

W przemówieniu przed święce-

KONStANty cZAWAGA

Widzimy przez to, że tak, jak Uniwer-

W 2007 r. w Bykowni pod Kijowem

pełnił obowiązki biskupa pomocnicze-

niami biskupimi, archimandryta Filaret

sytet Wrocławski poczuwa się nie

wysłana przez Andrzeja Przewoźnika

zapewnił, że jest świadomy wielkiej

go arcybiskupa lwowskiego i halickie-

Metropolita lwowski ob-

tylko do dziedzictwa UJK, ale i uni-

ekspedycja Rady Ochrony Pamięci

go Augustyna (Markiewicza).

odpowiedzialności w posłudze paster-

rządku łacińskiego, arcybi-

wersytetu niemieckiego, który funk-

Walk i Męczeństwa odnalazła grze-

skiej na ziemi galicyjskiej. Podkreślił,

Siergiej Kuczerow urodził się w

skup Mieczysław Mokrzycki

cjonował we Wrocławiu od 1711 r., tak

bień z wyrytym nazwiskiem Ludwika

że „ta posługa ma być wyrazem brat-

Kijowie. Studiował w seminarium w

wysłał 3 stycznia gratulacje

i dzisiejszy Uniwersytet Lwowski staje

Dworzaka, profesora prawa karnego

niej miłości w dawaniu świadectwa

Moskwie i akademii duchownej w Kijo-

nowemu biskupowi drohobyc-

się dziedzicem polskiego Uniwersyte-

w UJK, którego aresztowano jesienią

wzajemnego szacunku wszystkich

wie, odbył też studia medyczne. Jako

kiemu Filaretowi (Kuczerowo-

tu Jana Kazimierza.

1939 r., po czym ślad po nim zaginął.

kleryk i subdiakon służył patriarsze

braci w Chrystusie”.

wi) z Ukraińskiego Kościoła

Podobnych aresztowań było wiele.

moskiewskiemu, Aleksemu II. W 1996

Rzymskokatolicki metropolita lwow-

Prawosławnego Patriarchatu

W czasie okupacji niemieckiej

ADAM REDZIK –

roku został mnichem w Ławrze Pie-

ski Mieczysław Mokrzycki w liście gra-

Moskiewskiego (UKP PM). 2

Lwowa, mimo strat osobowych, licz-

dr nauk prawnych i dr nauk

czerskiej i przyjął imię Filaret. W 2003

tulacyjnym zaznaczył, że taka postawa

stycznia został on wyświę-

nych aresztowań, zagrożeń ze strony

humanistycznych, adiunkt UW

r. mianowano go przewodniczącym

biskupa Filareta daje nadzieję na kon-

cony w Ławrze Pieczerskiej

Niemców oraz współpracujących z nimi

i UKSW, stypendysta FNP z

wydziału misji pomocy socjalnej dzie-

tynuowanie dobrych relacji między

w Kijowie przez metropolitę

Ukraińców, profesorowie przedwojen-

2007 i 2008 r. W latach 2001-

ciom Synodu UKP PM, a 2008 roku

rzymskimi katolikami i prawosławny-

Włodzimierza (Sabodana).

nego UJK zorganizowali tajny UJK,

2005 stypendysta Europej-

został proboszczem kijowskiej parafii

mi na tym terenie, jak również zgody

Współcelebransem liturgii, pod-

którego rektorem został poprzednik

skiego Kolegium Polskich

św. Sergiusza z Radoneża. 23 grud-

i współżycia harmonicznego między

czas której dokonano chirotonii (świę-

zamordowanego 4 lipca 1941 r. ostat-

i Ukraińskich Uniwersytetów

nia 2010 roku Święty Synod UKP PM

przedstawicielami różnych narodów

ceń biskupich) był m.in. arcybiskup

niego rektora, prof. Edmund Bulanda.

(EKPUiU). Autor ponad 200

mianował go biskupem drohobyckim,

i wyznań, wszystkich ludzi dobrej

lubelski i chełmski Abel z Polskiego

Nauczanie odbywało się na każdym

publikacji naukowych.

wikariuszem eparchii lwowskiej.

woli.

Autokefalicznego Kościoła Prawo-