17

Kurier Galicyjski * 28 stycznia – 14 lutego 2011

totalitarnego. I ten krok jest już oddol-

wałbym pewnej nadziei na stopniową

powszechnie się potępia jako „głupie,

blemów Rosji. Coraz więcej jest tam

atrakcyjności. Wydaje mi się, że naj-

nie realizowany. Znacznie trudniejsze

zmianę, by tak rzec, etosu wspólnoty

nierealistyczne”...

ludności muzułmańskiej, która – jak

ważniejszą rzeczą, która w Rosji się

będzie późniejsze, ewentualne, hipo-

rosyjskiej, ale ta zmiana bardzo zale-

w Dagestanie – jest skora do udziału

może dokonać i widzę na to szansę,

zawadzające wielkim po-

tetyczne odejście od rosyjskiej tradycji

ży od postawy strony europejskiej...

w operacjach radykalnych, skierowa-

jest przede wszystkim odejście od

tęgom...

imperialnej. Z tą tradycją Rosja jest

Tak. Dlatego wracam do myśli

nych przeciw Zachodowi, czyli także

dziedzictwa komunistycznego. To jest

Strony europejskich przy-

zrośnięta niemal nierozerwalnie. Ro-

nieco innej od zasadniczej treści py-

(z tej perspektywy) przeciw Rosji. Lud-

pierwsze, najważniejsze. Oby w Rosji

wódców?

Nie, od nas. Od nas przede

sja nigdy państwa nie-imperium nie

tania. Wydaje mi się to dzisiaj bardzo

ność Tatarstanu jest mniej skora do

się to wreszcie dokonało: jednoznacz-

wszystkim. Ale Europy także – my już

tworzyła. Przypomnijmy oczywisty fakt

ważne w obliczu zmasowanego ataku

takich przedsięwzięć, ale upomina się

ne i pełne potępienie tego systemu,

jesteśmy w Europie, nie powinniśmy

historyczny – Rosja powstała w końcu

na całą polską tradycję romantyczną,

o swoją podmiotowość, zdaje się mó-

który najbardziej zaszkodził samej

o tym zapominać, że jesteśmy w niej

XV, albo w XVI wieku, wcześniej nie

która moim zdaniem rozstrzyga wciąż

wić: chcemy współdecydować o przy-

Rosji, najbardziej zakaził mentalność

od 1000 lat, a instytucjonalnie od lat

ma Rosji. Odkąd ona istnieje – jest

o sile i atrakcyjności polskiego ducha.

szłości Rosji. To będzie wywoływało

jej mieszkańców. Ale na straży kon-

Imperium – czy licząc od podboju No-

5. I powinniśmy wykorzystywać ten

Bez niej po prostu ten duch umiera,

konkretne reakcje ludności rdzennie

tynuacji tego złego dziedzictwa stoi

wogrodu, czy od podboju Kazania.

instytucjonalny fakt, żeby przekony-

a bez niego umiera Polska. Polska

rosyjskiej. Może to wywoływać reakcje

duża część elit rosyjskich, wywodzą-

Niełatwo więc będzie rozstać się

wać naszych europejskich partnerów

wspólnota zastyga, bo nie ma w sobie

ksenofobiczne, a pod tym względem

ca się w dużej mierze ze służb specjal-

Rosji z tradycją imperialną, ale myślę,

do takiej polityki wobec Rosji, która

niczego ciekawego. Wtedy pozostaje

Rosja już jest bardzo nieprzyjemnym

nych dawnego imperium sowieckiego.

że tutaj nacisk rzeczywistości będzie

będzie sprzyjała korzystnej ewolucji

pytanie: dlaczego być Polakiem?

miejscem.

Przełamanie impasu w rozrachunku z

wymuszał na Rosji pewne przewar-

Rosji, a nie odwrotnej ewolucji, na

Może lepiej być Niemcem? W Niem-

Przypomnę – w Polsce, gdy się

komunistycznym dziedzictwem jest w

tościowania. Tak, jak powiedzmy we

której zależy obecnym rosyjskim eli-

czech są lepsze drogi, jest lepsza

mówi o wybrykach antysemickich, to

Rosji wolą wielu ludzi, którzy oddolnie

Francji czy Wielkiej Brytanii, dziedzic-

tom politycznym. Tym właśnie elitom,

opieka społeczna, a może lepiej być

można co najwyżej przywołać jako

do tego zmierzają. Przecież Rosja – to

kimkolwiek innym – jeśli wszystko

mamy sprowadzić do czynników ma-

terialnych. To po co? Ta „tradycja ja-

giellońska”, ta tradycja śmiałej polityki

w Europie Wschodniej i przeciwsta-

wiania się silniejszym, dawała wyniki

nie tylko tragiczne w postaci hekatom-

by kolejnych pokoleń. Nie prowadzi

tylko do taniej i głupiej martyrologii, ale

prowadzi także do konkretnego zysku,

tak bym powiedział – zysku! Zysku du-

chowego, kulturowego i materialnego

ostatecznie, polegającego na tym, że

Polacy chcieli pozostać Polakami i inni

przyłączali się do nich – wzbogacając

polskość.

Przenieśmy się na chwi-

lę na Wschód. Czy rosjanie

mieli również jakąś piękną

tradycję, do której mogliby

się powołać po rozpadzie

Związku Sowieckiego? inną

niż carska, inną niż sowiec-

ka? Jakąś tradycję, z której

mogliby być dumni i szczę-

śliwi równocześnie, bo u nich

to raczej nie jest tożsame?

„Po największej geopolitycz-

nej katastrofie XX wieku”,

Herb imperium rosyjskiego

jak stwierdził Władimir Pu-

tin o rozpadzie ZSRS, wyro-

które wywodzą się ze służb specjal-

przykłady to, że przez jakichś kre-

sła taka hybryda ustrojowa

nych, których najlepszym reprezen-

tynów na ścianach są wypisywane

i mentalnościowa, w której

tantem jest premier Putin.

jakieś głupstwa, w Rosji natomiast

próbuje się połączyć różne

zabija się ludzi.

i chyba elitom zachodnio-

wątki z przeszłości. Czy jest

europejskim też niekiedy za-

Czyli problemem są tu

jakaś alternatywa dla ro-

Herb rzeczypospolitej z okresu Powstania Styczniowego

leży na istnieniu imperialnej

nacjonalizmy, czy – jakby to

sjan?

Myślę, że na to pytanie sami Ro-

Rosji, europejski biznes po-

nazwał profesor Bartyzel –

two imperialne – choć przez pewien

nie jest kraj tylko oprawców, których

sjanie sobie odpowiedzą. My patrzy-

trzebuje rosyjskiego gazu,

nacjonalitaryzmy, które będą

czas wspominane nostalgicznie, to

dzieci stoją na straży świetlanej pa-

my z boku, ale z bliska. A więc jeste-

ropy... W przyszłości będzie

rozsadzały rosyjskie impe-

jednak dziś zasadniczo postrzegane

mięci o Stalinie, czy „wielikoj pobiedy

śmy żywotnie zainteresowani tym, co

potrzebował wody pitnej...

rium od wewnątrz?

Wycieki związane z aferą Wiki-

w perspektywie kosztów, jakie nie-

Tak, to będzie problem dla impe-

– liuboj cenoj” (wielkiego zwycięstwa –

się w Rosji stanie. Inaczej wszak się

leaks pokazują pewne dwójmyślenie

sie za sobą imperium. Są to konse-

rium rosyjskiego. Jedną z możliwych

nad „faszyzmem” – za każdą cenę) i są

patrzy zza Atlantyku, czy nawet zza

dyplomatów i polityków zachodnich.

kwencje, które stwarzają określone

odpowiedzi będzie poszukiwanie for-

gotowi dla tej pamięci schować w cień

Odry, czy znad Sekwany, a inaczej

Myślą oni, zgodnie z rzeczywistością,

problemy. Dla Rosji takim problemem

muły państwa narodowego zbliżone-

wszystkie zbrodnie Związku Sowiec-

patrzy się na to z Warszawy czy z

że Rosja współczesna jest najwięk-

konkretnym jest przyrost i wzrastają-

go do Zachodu, „przyklejającego” się

kiego. Rosja to są przede wszystkim

Krakowa, kiedy jesteśmy, a jesteśmy

szym państwem mafijnym na świecie.

cy wpływ ludności muzułmańskiej na

niejako do Zachodu z braku innych,

dzieci, krewni, spadkobiercy OFIAR

wciąż sąsiadami Rosji. Z tej bliskiej

Elity władzy tej struktury – to są w

przyszłość kraju.

lepszych perspektyw. Bo niemal nikt

tamtego systemu.

perspektywy patrząc, wydaje mi się,

istocie elity mafijne, na czele z nad-

w elitach rosyjskich nie chce się „przy-

Często pada taki argument: nie

że wciąż są ważne pytania, które po-

A nie ludności chińskiej?

zorcami z dawnego KGB. A jednocze-

Nie, nie chińskiej. Chiny są pro-

tulić” do Chin, albo do krajów muzuł-

możemy za dużo żądać w tym roz-

stawił Mickiewicz. Wciąż one nie znaj-

śnie, w oficjalnym języku dominuje

blemem nieco dalszej przyszłości. Są

mańskich. Niezależnie od programów

rachunku, w wewnętrznym rozlicze-

dują odpowiedzi. Rosjanie wciąż nie

rewerencja wobec Rosji i tychże elit

wielkim problemem, ale nie wydaje mi

ideologicznych, np. euroazjatyzmu,

niu Rosji ze stalinizmem, z sowiety-

rozstrzygnęli do końca, kim chcą być.

oraz przekonanie, że to właśnie są

się, aby Chińczycy ogłaszali już teraz

silnie lansowanych w ostatnich 20

zmem, bo przecież oni mają tylko ten

Ustęp III części „Dziadów” stawia to

ci najwłaściwsi partnerzy dla Europy,

jakiś program likwidacji Rosji, czy li-

latach. To są programy atrakcyjne

mit, mit zwycięstwa w Wielkiej Wojnie

właśnie pytanie: Jaką chce być Rosja

bez których ona i świat się nie obejdą.

kwidacji panowania Rosji za Uralem,

dla grupki ideologów, publicystów,

Ojczyźnianej. Ja odpowiadam na to:

– wolną czy niosącą zniewolenie?

Otóż, wydaje mi się, że powinniśmy

czy nawet za Amurem. Z całą pewno-

którzy chcą nimi „szturchać” Zachód.

przecież Rosjanie mają jeszcze nie

Tym modelem, czy tradycją, do

wskazywać to pęknięcie i jego kon-

ścią, Chiny długofalowo taki zamiar

Natomiast dla przeciętnego przed-

mit, ale rzeczywistość – swoich rodzi-

której próbowano nawiązywać i wtedy,

sekwencje. Oficjalna strona rosyj-

mają – odzyskać tereny, które straciły

stawiciela elit rosyjskich, nie mówiąc

ców, dziadków, stryjów, którzy zostali

w XIX wieku, w myśli polskiej emigra-

ska – premier Putin – podkreśla, że

na mocy nierównoprawnych, kolonial-

o zwykłych Rosjanach, te programy

rozstrzelani i którzy zgnili w obozach.

cji, i praktycznie w Rosji po 1991 roku,

warto współpracować z Rosją, dając

nych w istocie traktatów pekińskich z

nie są wcale atrakcyjne. Rosjanie nie

Tych ludzi jest znacznie więcej niż

była tradycja Nowogrodu Wielkiego.

przykład współpracy Imperium Rosyj-

1860 roku. Ale nie teraz – Chinom się

lokują swoich kapitałów w bankach

tych, których rodzice, dziadkowie,

Była to republika kupiecka, oparta na

skiego z mocarstwami europejskimi

aż tak bardzo nie spieszy. Natomiast

chińskich, nie jeżdżą na wypoczy-

stryjkowie rozstrzeliwali i byli straż-

pewnych wzorach ustrojowych i kultu-

w XIX wieku i nawiązując wprost do

eksplozja demograficzna na obsza-

nek nad Morze Żółte, tylko nad Mo-

nikami w obozach. Więc powinni-

rze politycznej, radykalnie odmiennej

tradycji „koncertu mocarstw”. Władi-

rach Tatarstanu czy Dagestanu, a

rze Śródziemne, a wille kupują nie w

śmy raczej stawiać na tych, którzy

od tej, którą potem narzuciła Moskwa.

mir Putin wielokrotnie podkreślał, że

więc mówię tu o wewnętrznych obsza-

Tiencinie, tylko w Biarritz. To się nie

upomną się o swój status ofiar

Moskwa autokratyczna. Ale jak się

Europie nigdy nie żyło się tak dobrze,

rach Federacji Rosyjskiej jest faktem

zmienia: Rosja kulturowo jest wciąż

tamtego systemu. Wtedy zostanie

wydaje, ten model nie jest dość atrak-

jak wtedy, kiedy Rosja i Niemcy były

– i to faktem trwającym od dłuższego

zorientowana na Zachód. Przyszłość

uczyniony pierwszy krok w stronę

cyjny i jest bardzo oddalony w czasie.

związane najmocniej. Kilkakrotnie

czasu. Zmienia to strukturę demogra-

jej bezpieczeństwa i trwania jest zwią-

oczyszczenia rosyjskiej pamięci z

Nawiązywanie do modelu sprzed lat

prezydent, a potem premier Putin

ficzną i strukturę wewnętrznych pro-

zana z losem Europy. W tym upatry-

najgorszych naleciałości systemu

500, czy 600 ma ograniczoną siłę