sławni lwowianie

14

15 – 28 lutego 2011 * Kurier Galicyjski

Lecz sŁaWa żyje W pokoLeNiach

niczych dziwiono się bezwzględności,

z więzienia w czerwcu 1836 roku.

górę Stracenia. Aby uniknąć zamie-

BeaTa KOsT

z jaką upierano się przy wymierzeniu

Ukrywał się u brata w Zabłotowie. W

szek i tłumów lwowian żegnających

mu kary najwyższej. Opinia publiczna

1838 otrzymał anonim z ostrzeżeniem,

Rok 1848 przyniósł Polakom w

skazanych, austriackie władze w

widziała w wyroku element odstrasza-

że grozi mu kolejne uwiezienie. Zade-

zaborze austriackim swobody konsty-

ostatniej chwili wybrały inną trasę,

jący dla innych emisariuszy powstania

nuncjował go unicki ksiądz Dezydery

tucyjne i przypomniał o postaciach,

ale ludzie zorientowali się w ma-

i ostatnią próbę manifestacji władzy

Hreczański. Musiał opuścić kraj, udał

wobec których naród miał wielki dług

newrze i zastawili drogę skazanym,

absolutnej w państwie Habsburgów.

się na emigrację do Francji.

wdzięczności:

rzucano na nich naręcza kwiatów.

...Ludu, szanuj wspomnienie tych,

Wraz z Wiśniowskim skazany miał

Jego kariera spiskowa nabrała

Kajdany zdjęto Wiśniowskiemu do-

co legli za ciebie,

zostać Józef Kapuściński. Potwier-

radykalnego obrotu we Francji. W

piero u stóp szubienicy. Jak poda-

Twój Wiśniowski jest w niebie, stam-

dzenie wyroku utrzymywano w tajem-

1838 roku wstąpił do Towarzystwa

wali świadkowie zginął z okrzykiem:

tąd zsyła promienie.

nicy i przez kilka tygodni żywiono się

Demokratycznego Polskiego. Był or-

Niech żyje Polska! Wtórował mu Ka-

Żyjąc, kochał kraj, braci. Legł, bo lud

nadzieją, że do stracenia nie dojdzie.

ganizatorem kilku tajnych związków,

puściński, wołając: „Bracia! Nie daj-

swój miłował,

28 lipca we Lwowie ogłoszono karę

w tym Stowarzyszenia Ludu Polskie-

cie się odstraszyć śmiercią moją!”.

Że mu wiary dochował tutaj żywot

śmierci. W okolicy więzienia, placu

go. Uczestniczył w pracach Centrali-

Góra Stracenia stała się miejscem

swój traci...

Halickiego i Bernardyńskiego zgroma-

zacji, która dążyła do przygotowania

pielgrzymek lwowian, nie pomogła

dziły się tysiące ludzi. Otoczono ich

rewolucji społecznej. Był sekretarzem

pisał lwowski poeta o powieszonym

policja ani wojsko, które rozpędzało

kordonem policji i wojska. Wyprowa-

organizacji i redaktorem pism emigra-

przez Austriaków Teofilu Wiśniowskim.

tłumy.

dzono Wiśniowskiego. „W więzieniu

cyjnych. Kierował konspiracją w Gali-

Wieść o straceniu Wiśniowskie-

wyłysiał, twarz mu obrzękła, oczy mgłą

cji Wschodniej. W 1840 roku oddele-

go i zamieszkach lwowskich prze-

Teofil wiktor mikołaj wi-

zaszły, długi wąs ocieniał jego usta.

powstania i zbiórka pieniędzy na za-

gowano Wiśniowskiego na misję spe-

śniowski był z zawodu prawnikiem,

kazywana była z ust do ust, dotarła

Postępował powoli gdyż nogi miał

łożenie w Paryżu szkoły wojskowej

cjalną do Galicji. Pracował w pobliżu

ale sławę uzyskał jako jeden z najwy-

nawet do więzień austriackich poza

spuchnięte, obolałe i na krzyż skute

kształcącej przyszłą kadrę oficerską

Lwowa i powiecie złoczowskim, gdzie

bitniejszych spiskowców w zaborze

terenem Polski. Na emigracji pisano:

kajdanami. Na balkonie sądowego

powstania. Przyjmowany był różnie,

ukrywał się u Żyda Pinkasa. Powrócił

austriackim. Pochodził z rodziny szla-

„Cześć mu i błogosławieństwo Polski.

budynku ukazał się młody człowiek z

często nieprzychylnie jako komunista

do Francji w 1843 roku. Na emigracji

checkiej, osiadłej po konfederacji bar-

Imię Wiśniowskiego niech odtąd służy

papierem w ręku, który rozbitym, bez-

i agitator. W 1846 roku Wiśniowskie-

ukazała się jedyna wydana drukiem

skiej na Podolu. Był synem Tadeusza

nam za nieśmiertelny wzór wytrwało-

dźwięcznym głosem jął odczytywać

go mianowano prezesem Trybunału

praca Wiśniowskiego – „Panslawizm

Wiśniowskiego herbu Prus i Agnieszki

ści w poświęceniu. Nie pierwszy to z

treść zapadłego wyroku. Wiśniowski

rewolucyjnego dla Galicji z ramienia

czyli Wszechsłowiańszczyzna” wy-

Chełmińskiej. Urodził się 205 lat temu,

grona naszego męczennik; niejeden

nie słuchał czytania. Naprzód wzrok

Rządu Narodowego.

drukowana w Pamiętniku Towarzy-

2 stycznia 1806 w Jazłowcu. Ukończył

już, dopełniając obowiązków swoich

swój zwrócił ku oknu domostwa, gdzie

Ścigany cały czas przez policję,

stwa Demokratycznego.

wydział prawa na Uniwersytecie Lwow-

– otrzymał koronę męczeństwa. Od-

przebywała jego rodzina. Kurcz bo-

ukrywać się też musiał przed ludno-

Ceniony go w organizacji za

skim w 1829 roku. Zapowiadał się na

dajmy mu cześć publiczną. Przypo-

lesny przeleciał po jego twarzy. Ale

ścią wiejską, namawianą przez Au-

solidną pracę, równe usposobienie

zdolnego prawnika – w archiwum uni-

mnijcie obywatele sobie i jeżeli można

chwilę tylko trwała ta oznaka słabości

striaków do denuncjacji agitatorów.

i łagodny charakter. Nigdy nie unosił

wersytetu zachowała się prośba Karola

cudzoziemcom, jakimi to nadludzkimi

i znów wypogodzonym okiem wodził

Dzięki wielkiej pracy udało mu się

się i potrafił zachować zimną krew w

Kraussa, kierownika wydziału prawa, z

ofiarami Polska byt swój okupuje!”.

dokoła. Skończyła się wreszcie pu-

jednak założyć zalążki organizacji

każdej sytuacji. Był nieoceniony do za-

prośbą o zwolnienie Wiśniowskiego z

Rok później dnia 31 lipca 1848

blikacja wyroku. Wiśniowski chciał

i zdobyć 30 zaufanych współpracow-

dań w terenie. Mówił dobrze i z łatwo-

opłaty czesnego w 1825 roku, kiedy

było już inaczej – głos dzwonów we

w górę podnieść ręce, jak gdyby

ników działających gorliwie na rzecz

ścią. Pracował z ziemiaństwem, wśród

zmuszony był do przerwania studiów

wszystkich lwowskich kościołach

pragnął pobłogosławić obecnych,

powstania w cyrkułach samborskim,

mieszczan i rzemieślników i studentów.

z powodu ubóstwa. Dorabiał udziela-

zapowiedział uroczystości żałobne.

ale tylko ponury brzęk kajdan roz-

stryjskim, kołomyjskim, tarnopolskim,

Przez współpracowników krytykowany

jąc lekcji prywatnych. Po studiach roz-

Pod świątyniami zbierano składki na

legł się w przestrzeni. Jeszcze jedno

czortkowskim i brzeżańskim.

był za fanatyzm i wiarę w nieomylność

począł praktykę adwokacką i wkrótce

pomnik Wiśniowskiego i Kapuściń-

spojrzenie dokoła i gromkim zawołał

21 lutego 1846 Wiśniowski został

organizacji podziemnej. Rozsądnie

przeniósł się do Stanisławowa, do

skiego. Rada Narodowa wystawiła

głosem: „Żegnam was Polacy”. Swój

schwytany przez Austriaków, pod-

jednak uważał, że zbrojny zryw może

kancelarii Zachariasiewicza. W 1832

trzy kampanie Gwardii Narodowej

ostatni list skierował do żony Kornelii

czas ucieczki z Narajowa do Brzeżan.

być dopiero wtedy skuteczny, kiedy

roku powrócił do Lwowa, złożył egza-

i oddziały jazdy do trzymania warty

Bieńkowskiej i najbliższych „list ten

Osadzono go w pokarmelickim wię-

nastąpi uświadomienie narodowe

min sędziowski w wyższym sądzie.

na grobie Wiśniowskiego. Nawoły-

odbierzecie, jak już żyć nie będę –

zieniu we Lwowie przy ulicy Batorego,

najniższych warstw społeczeństwa.

Jeszcze jako student zaczął pracę w

wano do utrzymania spokoju w imię

darujcie mi, że z powodu mego tyle

gdzie przez cały okres uwięzienia, aż

Zachowały się opisy Wiśniowskiego:

konspiracji. Reprezentował wówczas

pamięci męczenników. W ostatnich

zmartwień macie, a osobliwie ty, ko-

do wykonania wyroku przetrzymywa-

„wzrostu więcej niż średniego, twarzy

interesy majątkowe właściciela dóbr

dniach lipca 1895 na wzgórzu Stra-

chana żono. Tyś od czasu naszego

ny był zakuty w kajdanach. Śledztwo

pociągłej, rumianej cery i orlego nosa,

ziemskich Henryka Broniewskiego.

cenia stanął obelisk ustawiony z pry-

połączenia się, ciągle okropnego nie-

w jego sprawie prowadził radca Karl

posiadał to szczególniejsze znamię,

Wykorzystując częste wyjazdy za-

watnych składek, napis na nagrobku

pokoju i zmartwienia doznawała, bo

Pohlberg, z „czarnego biura” lwow-

iż gdy się uśmiechał, to mu się gór-

wodowe na prowincję spełniał też za-

głosił: Teofilowi Wiśniowskiemu stra-

ledwie pół roku żyliśmy razem, a te

skiego więziennictwa, oddelegowany

na warga fałdowała, niby na dwoje

dania organizacji konspiracyjnej. Po

conemu na tym miejscu 31 lipca 1847

pół roku były jedynym moim szczę-

przez Wiedeń do spraw politycznych

się dzieląc”. Teofil Wiśniowski pojawił

raz pierwszy aresztowano go 9 marca

roku za wolność ojczyzny mieszczań-

ściem” – pisał. List do rodziny za-

największej wagi.

się ponownie we Lwowie pod koniec

1835 roku na rogatce janowskiej we

stwo lwowskie. Pomnik stoi do dziś,

kończył słowami „kochajcie Polskę,

Sąd apelacyjny we Lwowie skazał

1844 roku, wielokrotnie musiał zmie-

Lwowie. Wwoził do Lwowa zakazane

wygląda nieco inaczej – został uszko-

bądźcie dobrymi ludźmi!”.

Wiśniowskiego na śmierć 25 listopada

niać nazwisko i wygląd zewnętrzny.

książki i broszury. Skazano go na pięć

dzony w czasach powojennych.

31 lipca 1847 Wiśniowskiego i Jó-

1846 roku. Wiedeń potwierdził wyrok 1

Jego zadaniem była praca propagan-

lat więzienia, jednak sąd w Wiedniu

kG

zefa Kapuścińskiego wywieziono na

lipca 1847 roku. Nawet w kołach praw-

dowa przygotowująca Polaków do

wyrok skasował i Wiśniowski wyszedł

LisT z seWasTopoLa

chry życia”, który pod akonpaniament

9 stycznia w Ukraińskim Centrum

gitary cieszył widzów polskimi kolę-

Kulturalno-Inrormacyjnym w Sewa-

dami. Cała sala wnet wypełniła się

stopolu, zebrali się przedstawicie

sali. Płynnie polonez zmienia się w

radością narodzin i chwałą przyjścia

trzydziestu trzech towarzystw narodo-

pełen werwy krakowiak, szybkim tem-

Bożego Syna na naszą ziemię. Warto

wych aby wspólnie świętować Boże

pem, wesołą muzyczką i energią swą

podkreślić, iż niektóre z wykonanych

Narodzenie. Jest to projekt cykliczny

napełniając gości wigorem. Mogę z

kolęd były znane widzom z Krymskie-

Związku Towarzystw Narodowo-Kul-

pewnością stwierdzić, że ten numer

go Festiwalu Bożonarodzeniowych

turalnych Sewastopola, który w tym

był smacznym rodzynkiem wieczoru,

Pieśni w Symferopolu, którego orga-

roku zrealizowano już po raz dziesiąty.

a potwierdzeniem tego była burza

nizatorką była Renata Tereszczenko.

Takiego rodzaju przedsięwzięcia są

oklasków. Część z nich należała się

Prezentację kultury polskiej zakończy-

obecnie bardzo aktualne. Sewastopol

kierownikowi artystycznemu młodzie-

ła wspólnie wykonana pieśń „Polacy

jest miastem wielonarodowym, ma ich

żowego zespołu pieśni i tańca „Lwo-

to jedna rodzina”. Bardzo przyjemnie

90. Takiego rodzaju przedsięwzięcia

wiacy” Stanisławowi Durysowi, który

było widzieć, jak wzruszeni widzowie

łączą ludzi różnych narodowości, mają

Uroczystość rozpoczęła się tra-

przedstawiciele różnych narodowości

pomógł „Małemu Księciu” zaprezen-

starają się śpiewać wraz z sąsiadami

oni bowiem okazję do poznania oby-

dycyjnie od obrządku ukraińskiego.

witali obecnych w swym języku ojczy-

tować tańce ludowe jak najlepiej. W

Polakami.

czajów i tradycji sąsiadów, spędzenia

Gospodarze, rolę których pełnił zespół

stym, pokazywali narodowe obrzędy,

listopadzie ubiegłego roku tancerze

Najważniejsze, czego udało się

wspólnie czasu w ciepłej atmosferze,

wokalny „Mały Książę”, wnieśli do sali

śpiewali i brali udział w korowodach.

z Sewastopola mieli możliwość udo-

osiągnąć organizatorom spotkania, to

dzielenia się wiadomościami z historii

Diducha – snop pszenicy, będący sym-

Polaków reprezentowało na im-

skonalić swoje umiejętności taneczne

wspaniała atmosfera i kultywowanie

i kultury swego narodu. Na wieczór te-

bolem bogactwa i dobrobytu. Przenie-

prezie Towarzystwo Kultury Polskiej

podczas trzydniowych warsztatów we

szacunku do historii i tradycji każdego

matyczny „Od Bożego Narodzenia do

siono go po kole, by każdy chętny mógł

„Polonia” i Konsul RP Polskiej w Se-

Lwowie. Projekt był w całości sfinan-

narodu. Wydaje mi się, że właśnie na

objawienia Pańskiego” zebrało się tym

go dotknąć i ustawiono na miejscu

wastopolu Jan Zdanowski. Prezenta-

sowany przez Stowarzyszenie Wspól-

tym polega unikatowość tego przed-

razem 250 osób różnego wieku.

honorowym. Następnie organizatorzy

cja zaczęła się uroczystym polone-

nota Polski oddział w Warszawie. Wi-

sięwzięcia: zrozumienie i zaakcep-

Choć świętuje każdy po swojemu,

zabawy, głowa Związku Towarzystw

zem. Pod bajeczne dźwięki wychodzą

dzimy więc, że nauka ta nie poszła w

towanie sąsiada, w jakim języku by

nie przeszkodziło to zebranym dojść

Narodowo-Kulturalnych Walery My-

młodzieńcy w jaskrawoniebieskich

las, bo już za miesiąc zespól z Sewa-

nie rozmawiał. Właśnie to przecież

do porozumienia. Zimowe święta słyną

lodan i metodysta Olga Mylinowska,

kostiumach i panny w białośnieżnych

stopola był gotowy do występów.

zapewnia pokój i stabilność.

z bogactwa tradycji i obyczajów, każde

zaprosili towarzystwa narodowe do za-

sukniach. Piękna plastyka tancerzy,

Wracając go świątecznego wieczo-

więc towarzystwo przygotowało swoje

prezentowania swych tradycji i zrobili

prostuje sylwetki widzów i nogi proszą

Uczestniczka forum

ra w Sewastopolu. Po „Małym Księciu”,

specjały – bożonarodzeniowe atrybuty

wszystko, by ten wieczór stał się wy-

się do tańca – każdemy chce równie

maryna sliwniakowa

przyszedł czas na występ zespołu „Wi-

i dania narodowe.

jątkowym. Ubrani w kostiumy ludowe,

elegancko i lekko prezentować się na