muzeum pod gołym niebem

24

15 – 28 lutego 2011 * Kurier Galicyjski

LWoWski paNTeoN sŁaWy i chWaŁy

(ciąg dalszy z poprzedniego numeru)

JUrIJ smIrNOw

tekst i zdjęcia

Główna aleja Cmentarza Łycza-

kowskiego zaczyna się od ronda przed

wejściem obok kaplic Baczewskich

i Łodyńskich. Aleja prowadząca przez

cały cmentarz zatacza pętlę i wraca

do wejścia obok pomnika Seweryna

Goszczyńskiego. Przy alei znajdu-

grobowiec rodziny makare-

ją się groby najwybitniejszych ludzi

wiczów

i cenne zabytkowe pomniki, dzieła

monumentalny pomnik Juliana

grób Jana galla (1856-1912)

Naprzeciwko grobu Marii Ko-

sztuki o wysokiej klasie artystycznej.

Konstantego Ordona (1810-

nopnickiej, w rodzinnym grobowcu

Obok kaplicy Łodyńskich znajdują

1887)

pochowano prof. Zygmunta Gorgo-

się groby dwóch znanych działaczy

grób  władysława

Bełzy

(1912-1969) i Mikołaja Abaszyna

lewskiego (1845-1903). Wybitny pol-

kultury ukraińskiej – Markiana Szasz-

(1847-1913)

(1922-1989), profesora Mykoły Mak-

ski architekt, przedstawiciel polskiej

kewycza (1811-1843) i Wolodymyra

symowycza (1914-1981).

architektury drugiej połowy XIX w.,

żonym z bloków fakturowych tufu

Barwińskiego (1850-1883). Zmarli w

Mała boczna alejka po lewej stro-

urodził się w Poznaniu, zaś Akademię

wulkanicznego.

dość młodym wieku na gruźlicę, która

nie ronda prowadzi do grobu wybitnej

Budownictwa ukończył w Berlinie. Już

Wśród nowych grobów, przy głów-

była w XIX w. chorobą groźną i bar-

polskiej poetki Marii Konopnickiej

jako znany architekt wygrał w 1895 r.

nym rondzie zwraca uwagę mogiła

dzo rozpowszechnioną w środowisku

(1842-1910). Autorka „Roty” nigdy nie

konkurs na budowę Teatru Miejskiego

Ihora Biłozira (1955-2000) – kompo-

inteligencji twórczej.

mieszkała na stałe we Lwowie, przy-

we Lwowie (Opery). Przyjechał więc

zytora, wykonawcy i autora znanych

jeżdżała jednak do stolicy Galicji wie-

do miasta z rodziną, by kierować bu-

współczesnych pieśni ukraińskich.

lokrotnie i była tu bardzo znana. Jej

downictwem i ozdobą gmachu, który

Zginą mistrz tragicznie w centrum

wykłady i odczyty zbierały setki, a na-

po trzech latach i czterech miesiącach

Lwowa, 8 maja 2000 r.

wet tysiące ludzi. Pogrzeb poetki był

był już gotowy. Ukończenie gmachu

Dużą część grobów ludzi znanych

jedną z największych uroczystości ża-

Opery stało się dla mieszkańców

i zasłużonych usytuowano na polach

łobnych na Cmentarzu Łyczakowskim,

Lwowa nieprzeciętnym wydarzeniem

nr 1, 1a, 1b i 2, po lewej stronie od

a jednocześnie – wielką manifestacją

i wywołało masę różnych opinii – od

ronda głównego. Tuż przy rondzie,

grób marii Konopnickiej (1842-

narodową. Wzięło w nim udział ponad

poważnych artykułów naukowych,

zwraca uwagę przechodniów pomnik

1910)

50.000 osób ze wszystkich ziem Pol-

do anegdotek i piosenek batiarskich.

dłuta Juliana Markowskiego na grobie

ski pod zaborami. Profesor Stanisław

Najwięcej kontrowersji wywołało bu-

Stanisława Świątoniowskiego (1867-

bocznej ścianie okazałego sarkofagu,

Nicieja pisze: „W dzień pogrzebu nie-

downictwo nowoczesnego fundamen-

1895) i jego ojca Feliksa (1833-1900).

zwieńczonego urną, umieszczono ty-

mal całe miasto pokryte było czernią

tu żelbetowego na dawnym korycie

Pomnik ma kształt wielkiej steli z

tuły 56 jej dramatów i powieści. Tuż

żałobnych flag i setkami klepsydr.

rzeki Pełtew. Nieznaczne osuwanie

czarnego granitu z odlanym w brązie

obok znajduje się grób Władysława

Wszystkie polskie czasopisma wyszły

fundamentów w 1903 r. stało się

medalionem, przedstawiającym mło-

Bełzy (1847-1913) – poety, sekreta-

w czarnych obwódkach. Przez kościół

przyczyną nowych plotek i, powiada-

dzieńca. Postać bolejącej żałobnicy,

rza Ossolineum, znanego większości

sarkofag gabrieli zapolskiej

bernardynów, gdzie na katafalku, w

ją, śmierci Gorgolewskiego na zawał

również odlana z brązu, została usta-

Polaków jako autor „Katechizmu pol-

(1857-1921)

powodzi świateł i kwiatów spoczy-

serca.

wiona na wysokim granitowym po-

skiego dziecka („Kto ty jesteś – Polak

wało ciało zmarłej, niezliczone tłumy

Obok grobowca Zygmunta Gor-

stumencie. Jest to dzieło lwowskiego

mały…”). Medalion z brązu, z podo-

Markian Szaszkewycz był czo-

przepływały w ciszy i powadze. W

golewskiego znajdują się dwie ka-

rzeźbiarza Jana Nalborczyka. Figurę

bizną poety, wykonała utalentowana

łowym przedstawicielem odrodzenia

dniu pogrzebu ustała praca we wszyst-

plice, starannie odnowione w latach

odlano w zakładach braci Łopieńskich

rzeźbiarka Kazimiera Małaczyńska.

narodowego Ukraińców w Galicji, księ-

kich polskich warsztatach i szkołach.

2009-2010. Niewielka kapliczka Hele-

w Warszawie. Pomnik ustawiono na

Na tymże polu jest jeszcze kilka

dzem grekokatolickim, poetą. Z Iwa-

Ludzie wybiegli na ulice i place”. Na

ny Freund, została zbudowana przez

grobowcu rodziny Zakrejsów i Trusz-

grobów znanych ludzi i cennych na-

nem Wahylewyczem i Jakiwem Hoło-

grobie Konopnickiej na Cmentarzu

firmę kamieniarską Henryka Periera z

kowskich. Władysław Truszkowski

grobków: grób Mariana Gawalewicza

wackym był członkiem studenckiego

Łyczakowskim ustawiono popiersie

ciosanych bloków piaskowca. Więk-

zginął podczas I wojny światowej w

(1852-1910), profesora Uniwersytetu

towarzystwa „Ruska Trójca”. Nazy-

autorstwa Luny Drexlerówny. Jest ono

szą od niej kaplicę rodziny Gnoińskich

bitwie pod daleką Gazą na Synaju i zo-

Lwowskiego Piotra Chmielowskiego

wano go „budzicielem ludu ruskiego”

usytuowane na niewysokim piedestale

usytuowano nieco wyżej poziomu

stał pochowany w Jerozolimie, w kata-

(1848-1904), kompozytorów Jana

w Galicji. W 1893 r. jego zwłoki prze-

z napisem i fragmentem wiersza „Na

alejki, ozdobiono kopułą i rodzinnym

kumbach oo. Asumpcjonistów. Ku jego

Galla (1856-1912) i Stanisława Nie-

niesiono ze wsi Nowosiłki, gdzie pełnił

cmentarzu”. W czasie II wojny świa-

herbem nad wejściem.

pamięci na postumencie wmontowano

wiadomskiego (1859-1936). Z daleka

on posługę proboszcza parafii greko-

towej popiersie poetki znikło i w 1950

Na polu nr 1a znajduje się rów-

tablicę z brązu autorstwa Bronisława

widać już monumentalne pomniki na

katolickiej, na Cmentarz Łyczakowski.

r. rzeźbiarz Wołodymyr Skołozdra wy-

nież okazały grobowiec prezydenta

Sołtysa.

grobach prof. Karola Skibińskiego

Pomnik na grobie poety odsłonięto w

konał jego kopię. W 2010 r., w setną

miasta Michała Michalskiego (1846-

Po drugiej stronie alejki znajduje

(1849-1922) i wiceprezydenta Lwowa

1906 r. – parce kamieniarskie wykona-

rocznicę śmierci Marii Konopnickiej,

1907). Zasłonięty zielenią i później

się grobowiec, w którym pochowano

Tadeusza Rutowskiego (1853-1918).

ła firma Henryka Periera, a gustowną

pomnik poetki został odnowiony.

ustawionymi grobami, stracił on nieco

Juliusza Makarewicza (1872-1955) –

Pierwszy pomnik zaprojektował Wi-

kobiecą postać autorstwa Rudolfa

Obok grobu Konopnickiej znaj-

na swej monumentalności, jednak

znanego prawnika, profesora i rekto-

told Rawski, a w kamieniu wykuł

Thiele, symbolizującą Galicję, odlano

dują się pochowania dwu znanych

wysoki cokół ozdobiony herbem Lwo-

ra Uniwersytetu Lwowskiego. Grobo-

Julian Mikołajski. Drugi – potężną

w Monachium.

lwowskich profesorów. Po lewej stro-

wa i zwieńczony odlanym z brązu po-

wiec odnowiono w 2009 r. staraniem

figurę lwa, wykonał rzeźbiarz Z. Kur-

Wolodymyr Barwiński był dzien-

nie, w grobowcu rodziny kupieckiej

piersiem, jest doskonale widoczny o

polsko-ukraińskiej grupy konserwato-

czyński. Wyróżnia się wśród innych

nikarzem, redaktorem, pisarzem, po-

Riedlów, został w 1945 r. pochowany

każdej porze roku. Popiersie Michal-

rów pod kierownictwem dr. Janusza

też ogromny grobowiec prezydenta

litykiem, posłem na Sejm Galicyjski

wybitny polski matematyk prof. Stefan

skiego uważane jest za jedno z naj-

Smazy (Warszawa).

Lwowa Godzimira Nałęcz-Małachow-

i jednym z współzałożycieli ukraiń-

Banach (1892-1945). Jego zdolności

lepszych dzieł w twórczości znanego

Po lewej stronie alejki warto zwró-

skiego (1852-1908), kiedyś ozdobio-

skiego towarzystwa „Proswita”. Mo-

matematyczne stały się legendą, nic

rzeźbiarza Tadeusza Błotnickiego.

cić uwagę na usytuowane obok siebie

ny wielkim herbem odlanym z brązu

numentalny pomnik na jego grobie

dziwnego więc, że jeszcze za życia

W górnej części drugiego ron-

grobowce Józefa Kallenbacha (1861-

(niestety, został skradziony).

jest dziełem Stanisława Romana Le-

nazywano go „hetmanem polskich

da dominuje monumentalny pomnik

1929) oraz posła na Sejm i ministra

Wychodzimy na tzw. drugie ron-

wandowskiego – polskiego rzeźbiarza

matematyków”. Według obyczajów

Juliana Konstantego Ordona (1810-

Rządu RP Władysława Leona Grze-

do. Wśród drzew widnieje druga bra-

i profesora Akademii Sztuk Pięknych

owych czasów, naukowcy często

1887), powstańca listopadowego,

dzielskiego  (1864-1925).  Rzeźbę

ma cmentarza, w latach powojennych

w Wiedniu. Pomnik przedstawia od-

zbierali się na całkiem poważne po-

bohatera obrony reduty na Woli w

rozpaczającego na jego grobie anioła

stale zamknięta. W owym czasie,

laną w brązie postać Matki-Proswity

siedzenia w kawiarniach. Matematycy

Warszawie i poematu „Reduta Or-

wykonał w stylu Art Déco Zygmunt

Rada Miejska postanowiła grzebać

w stroju ludowym z pochodnią w

mieli też swoją ulubioną – kawiarnię

dona” Adama Mickiewicza. Pomnik

Kurczyński, według projektu Witolda

wybitniejszych obywateli sowieckiego

ręku (symbol nauki, oświaty i wie-

„Szkocką”, na rogu ul. Akademickiej.

wzniesiono w latach 1894-1896 we-

Rawskiego.

Lwowa właśnie na tym rondzie. Tak

dzy). Obok Proswity stoi chłopczyk

Istnieje wiele opisów takich spo-

dług projektu rzeźbiarza Tadeusza

Na polu nr 1 pochowano Gabrielę

powstały tu groby pisarza-komunisty

trzymający tarczę z herbem Galicji

tkań, jak również legend, anegdotek

Barącza i Juliana Markowskiego. U

Zapolską (1857-1921), aktorkę teatral-

Jarosława Hałana (1902-1949), mera

i wieniec laurowy nad medalionem

i śmiesznych historii o „dziwakach

stóp ogromnego obelisku, zwieńczo-

ną, wybitną dramatopisarkę, autorkę

Lwowa Semena Stefanika (1904-

Barwińskiego. Obydwie figury autor

„profesorach”.

nego figurą orła, ustawiono postać

słynnej „Moralności pani Dulskiej”. Na

1981), generałów Wasyla Bisiarina

usytuował na wysokim cokole, zło-