Wyjęte z karty pamięci

26

15 – 28 lutego 2011* Kurier Galicyjski

pomNik WieLkiej miŁości

arTUr CzarNOwsKI tekst

reprodukcje zdjęć

archiwum prywatne autora

W lipcu 2009 roku byłem w Żyrar-

dowie. Jest to niewielkie miasto blisko

Warszawy z unikalnymi, jedynymi w

Europie, zachowanymi w całości za-

budowaniami fabrycznymi i osiedlem

robotniczym drugiej polowy XIX, po-

czątku XX wieku. Wchodzę do mu-

zeum Mazowsza Zachodniego, który

znajduje się w pięknym pałacyku,

zbudowanym w stylu neorenesanso-

wym, willi byłego właściciela Zakła-

dów Żyrardowskich Karola Dittricha-

juniora.

Smukła ciemnowłosa kobieta,

oprowadzająca wycieczkę, opowiada

o tym jak w 1857 roku dwóch mło-

dych, ambitnych przemysłowców z

czeskiego miasta Krasna Lipa (wtedy

Schonlinde) Karol Hielle i Karol Au-

gust Dittrich (senior) kupili niewielką

zaniedbaną fabryczkę w osadzie Ruda

Guzowska i jak los tej wioski się od-

mienił dzięki temu wydarzeniu. Dzięki

umiejętnościom organizacyjnym i do-

świadczeniu w przemyśle tekstylnym

Karol Dittrich-junior, lata 80. XIX w.

Karola Hiellego, znajomościom i au-

torytetowi w sferach finansowych oraz

był świetnym kierownikiem. Za cza-

wypłynęło dawno zapomniane wyda-

stanisława witwicka z rodziny mikulskich, przedrewolucyj-

pracowitości Karola Augusta Dittricha,

sów jego kierownictwa Zakłady Ży-

rzenie z lat dziecinnych. Był to rok

na miss Charkowa albo piękność Charkowa, którą wybiera-

fabryka przekształciła się w najwięk-

rardowskie osiągały wielkie sukcesy.

1949, miałem wtedy 7 lat, byliśmy z oj-

no na balach. wielorazowa królowa balów

sze w Europie przedsiębiorstwo prze-

Na wystawach międzynarodowych za

cem w Charkowie. Ojciec zaprowadził

mysłu lniarskiego, wokół którego wyro-

mi ze strony ojca. Śpiewała w teatrze

wysoką jakość wyroby żyrardowskie

mnie na jakiś cmentarz. Podeszliśmy

jej siostra Joasia Mikulska. Jest po-

sło miasto, które z czasem otrzymało

Klubu Komercyjnego w Charkowie,

otrzymywały liczne dyplomy i nagro-

do dużego pomnika beżowego kolo-

dobna ona do Stanisławy Witwickiej

nazwę Żyrardów. Nowi właściciele

z którego z czasem powstała Opera

dy, a w roku 1900 zakłady otrzymały

ru. Pomnik ten był otoczony wyszuka-

(patrz zdjęcie), do której moim zda-

zaczęli budować bloki mieszkaniowe

Charkowska. Występowała przeważ-

honorowy tytuł Dostawcy Dworu Jego

nym kutym metalowym ogrodzeniem.

niem, była podobna też ukochana

dla robotników i zapoczątkowali opiekę

nie w operetkach. – Opowiadano mi

Cesarskiej Mości. Był też Dittrich-

Z przodu i po bokach pomnik był

śpiewaczka Dittricha.

socjalną. Natomiast syn K. A. Dittricha,

też w Żyrardowie, że ukochana Dittri-

junior znany z szerokiej działalności

zarośnięty krzakami bzu, które buj-

Pytam ich obydwie o śpiewaczkę

Karol Dittrich-junior, który od 1883 roku

cha-juniora była czy to Włoszką, czy

dobroczynnej i charytatywnej. Nato-

nie kwitły. Ojciec zostawił mnie z tyłu

Marię Mikulską.

przejął kierownictwo Zakładami Żyrar-

Francuzką. Na pewno była podobna

miast w życiu osobistym otrzymał on

pomnika i poszedł, przedzierając się

- My o tym nie wiemy. Przecież to

dowskimi i przekształcił je na towarzy-

do kobiet z południa. Natomiast le-

od losu ciężki cios.

przez krzaki. Bardzo długo stał przed

dzieje jeszcze z XIX wieku, ale nasi

stwo akcyjne, rozwinął budownictwo

genda rodzinna Mikulskich głosi, że

Za młodych lat Karol, będąc we

pomnikiem.

rodzice na pewno o niej wiedzieli –

i opiekę socjalną do niewyobrażalnych,

jeden z przodków Mikulskich przy-

Francji zakochał się w pięknej śpie-

- Dlaczego tak długo stałeś tam,

mówi Zofia Kryńska i pyta, co dalej

jak na tamte czasy, rozmiarów.

wiózł sobie z Turcji piękną żonę –

waczce operowej. Ale kiedy sprawa

tato? – zapytałem, znudzony, gdy oj-

było z Karolem Dittrichem.

- Kapitalizm rani ludzi, kapitalizm

księżniczkę turecką. Możliwie dlatego

zaczęła dochodzić do ożenku, śpie-

ciec wrócił.

- Po śmierci śpiewaczki Karol

musi ich leczyć, – mówił Karol Dittrich-

w tej rodzinie do dzisiaj spotyka się

waczka znikła. Niby to ojciec Karola,

-Ten pomnik postawił pewien bo-

zamówił jej wielki portret u znanego

junior.

piękny, o południowej karnacji typ ko-

który planował, że jego syn ożeni się

gacz swojej ukochanej kobiecie, na-

malarza. Portret ten umieścił w nie-

Pracujący w fabryce regularnie

biety. Rodzina Mikulskich poprzez kil-

z córką jakiegoś bankiera albo hrabie-

szej krewnej – odpowiedział ojciec.

wielkiej sali swojej willi w Żyrardowie.

otrzymywali mieszkania. Przy fabryce

ka ślubów była powiązana z rodziną

go, przekupił i zastraszył śpiewaczkę.

Niestety tego pomnika teraz nie

Oprócz niego, nikt nie miał prawa

działała ochronka dla dzieci, szkoła,

Humanickich. Mikulscy w końcu XIX

Rozgoryczony Karol szukał jej po

ma. W 1970 roku ten dawny histo-

wejścia do tej sali. To było swoiste

szpital fabryczny, pralnia i łaźnia, przy-

wieku przenieśli się do Kijowa, gdzie

całym świecie i oświadczał, że z ni-

ryczny cmentarz, który nazywał się

sanktuarium po zmarłej ukochanej.

tułek, funkcjonowała orkiestra dęta.

wspólnie z rodziną Humanickich po-

kim innym się nie ożeni, oprócz niej.

Ioanno-Usieknowienski i który dla

Niestety, od przegrzania kaloryferów,

Ceny w sklepach fabrycznych były

siadali restaurację i hotel Regina. Po

Szukał długie lata, ale bezskutecznie.

Charkowa miał takie znaczenie jak

obraz ten sie spalił. Karola Dittricha

o 1/3 niższe niż w mieście. Oprócz

1917 roku obie rodziny osiedliły się w

Dopiero po dziesięciu latach, w 1891

dla Lwowa – Cmentarz Łyczakowski,

więcej nic nie trzymało w Żyrardowie.

tego Dittrich finansował budownictwo

Warszawie.

roku nieoczekiwanie otrzymał od niej

został zlikwidowany, na jego miejscu

W 1905 roku przeniósł sie do Drezna,

kościołów rożnych wyznań, zbudował

Kiedy bywam w Warszawie, za-

list... z Charkowa. Pisała, że leży w

stworzono park „Mołodiożnyj”. Ojca

pozostając prezesem i największym

Dom Kultury dla robotników, wypłacał

wsze melduję się u artystki malarki

szpitalu, jest ciężko chora i prosiła

mego też dawno nie ma, zmarł w 1986

akcjonariuszem Zakładów Żyrardow-

specjalne stypendia dla utalentowa-

Zofii Kryńskiej, która pochodzi właśnie

aby jej wybaczył to, że go zawiodła.

roku. Nigdy więcej nie opowiadał mi

skich. Karol Dittrich zmarł w 1918

nej młodzieży. Bardzo dużo środków

z tych Mikulskich. Prawie wszystko w

W tym samym dniu Karol wyjechał

ani o tym pomniku, ani o śpiewaczce.

roku, ale niedługo przed pierwszą

wkładał Karol Dittrich-junior na zago-

jej mieszkaniu pochodzi z przedrewo-

do Charkowa, ale nie zdążył... Karol

Znalazłem kilku starszych charkowian,

wojną światową, mając prawie 60 lat,

spodarowanie i upiększenie zarówno

lucyjnego Kijowa. Na ścianach oprócz

wzniósł jej w Charkowie piękny na-

którzy w dzieciństwie widzieli ten po-

spotkał kobietę, która bardzo przypo-

Żyrardowa, jak i jego rodzinnego mia-

prac malarki, wiszą obrazy i zdjęcia z

grobek. Niestety, nikt teraz nie zna

mnik. Opowiadali, ze była to płasko-

minała mu tę, którą kochał przez całe

sta Schonlinde.

widokami starodawnego Kijowa i zdję-

imienia ukochanej Karola.

rzeźba pięknej kobiety, nazywano go

życie i w której też płynęła krew tej

Karol Dittrich-junior był niezwykłą

cia rodzinne. Dużo książek w języku

Kiedy przewodniczka, oprowa-

pomnikiem wielkiej miłości.

samej księżniczki tureckiej, ale to juz

osobistością. Wysoki, przystojny, znał

polskim i rosyjskim, wydanych jeszcze

dzająca wycieczkę opowiedziała o

Śpiewaczka ta nazywała się Maria

całkiem inna historia.

siedem języków, dużo podróżował,

za cara. Czasem do Zofii przychodzi

tym nagrobku, z głębi mojej pamięci

Mikulska. Mikulscy są moimi krewny-

kG

SpotKanie opłatKowe w R żynie

List do redakcji

wie oraz Letnia Szkoła Języka Polskie-

go w Mielnie. Na zakończenie złożył

wszystkim obecnym życzenia świą-

23 grudnia 2010 r. odbyło się spo-

nością mer Różyna Witalij Żarski, na-

pokrótce osiągnięcia w roku 2010 i pla-

teczne i noworoczne. Następnie zabrał

tkanie opłatkowe w budynku Rady

uczyciele z miejscowego Gimnazjum

ny na 2011 rok. Wśród najważniejszych

głos mer Różyna Witalij Żarski.

Miejskiej dla członków Towarzystwa

w Różynie, studenci UJ z Krakowa,

osiągnięć były – pierwsze w historii

Przy śpiewie kolęd, wspólnie

Kulturalno-Oświatowego Polaków im.

studenci z Częstochowy, którzy przy-

miasteczka Różyn Dni Kultury Polskiej,

połamaliśmy się opłatkiem, zgodnie

Ernesta Malinowskiego w Różynie, w

jechali na święta do domu rodzinnego

połączone z peregrynacją obrazu Matki

z polskim zwyczajem, życząc sobie

obw. żytomierskim. Zebranych przywitał

(19 studentów z Różyna studiuje w

Boskiej Częstochowskiej do miejscowej

zdrowia, pomyślności w Nowym 2011

prezes Towarzystwa Kulturalno-Oświa-

Polsce), dzieci i młodzież ucząca się

świątyni, wymiana dzieci i młodzieży z

Roku oraz wszelkiego dobra na każdy

towego Polaków im. Ernesta Malinow-

języka polskiego oraz rodzice i starsi.

partnerskiej szkoły w Ulan-Majoratu z

dzień.

skiego w Różynie Wojciech Gabrielski.

Prezes Towarzystwa Kultury Pol-

gimnazjum w Różynie, kursy językowe

Uroczystość zaszczycił swoją obec-

skiej Wojciech Gabrielski przedstawił

dla dorosłych, prowadzone w Warsza-

wojciech gabrielski