sławni lwowianie

10

2 – 14 marca 2011 * Kurier Galicyjski

szabLĄ, pi rem, sŁoWem

Leszek dunin-borkowski poeta, satyryk, publicysta, poseł

na sejm wiedeński i krajowy, powstaniec i działacz społeczny

nie miała zaufania do austriackich

możliwościami intelektualnymi po-

BEata koSt

szkół, wybrano więc gimnazjum w

słów.

Królestwie. W niedługim czasie Le-

Znany był jako wybitny mówca,

Galicyjskim Petroniuszem

szek Borkowski musiał powrócić do

jako poseł odznaczał się bezkompro-

nazwał go profesor Stani-

Galicji, ponieważ władze austriac-

misową postawą w kwestii rozsze-

sław Grodziski. W konserwa-

kie zabroniły kształcenia dzieci za

rzenia autonomii Galicji. „Sumienie

tywnych lwowskich domach

granicą. Do szkół musi więc chodzić

Sejmu” tak nazywano go na mieście

wzbudzał popłoch, a zdzi-

we Lwowie. Wraz z bratem Józefem

za jego znaną w środowisku politykę

sław Dębicki pisał wręcz, że

prowadził kółko samokształcenio-

„braku ustępstw” wobec Austriaków.

jego „zły język a opinie krań-

we w domu przy ul. Ormiańskiej.

cowe bywały postrachem

Uczestnicy zapoznawali się z dzie-

„Konstytucja lutowa zostawiła

Lwowa”. z jego kuźni pam-

łami literatury polskiej. Studiował

krajowi łatanie dziur w mostach i za-

fletów literackich wyszło

filozofię w Czerniowcach i prawo

opatrywanie chorych po szpitalach”

wielu znanych publicystów

we Lwowie. Drukował w „Rozmaito-

– ironicznie zauważył po podpisaniu

i polityków. Ceniono Bor-

ściach” i „Haliczaninie”, najlepszych

„Patentu lutowego”, który sejmowi

kowskiego za postawę, prze-

ówczesnych pismach literackich.

Galicyjskiemu pozostawił wąski za-

konania polityczne i talent

Kiedy do Lwowa dotarła wieść o

kres działalności. Ironiczny i prze-

oratorski.„Popisyretoryczne

wybuchu Powstania Listopadowe-

śmiewczy był w swojej twórczości

uwielbiał i nie odpuścił bez

go Leszek Borkowski uciekł do po-

i taki też pozostał w polityce.

przemówień nawet obiadu u

wstania, przebrany za służącego.

Pracował sumiennie i systema-

szwagra” – natychmiast na

Podążał za bratem Józefem, który

tycznie, pomimo wszelkich prze-

pochwały odpowiedziałby

był wśród pierwszych uczestników

ciwności i nieszczęść rodzinnych.

każdy  XiX-wieczny  prze-

powstania. Odznaczył się walecz-

Przeżył samobójczą śmierć syna

ciwnik hrabiego. Człowiek,

nością i szybko awansował. Został

Witolda. Mimo kłopotów politycz-

który wzbudzał tyle emocji

ranny w bitwie pod Radomiem. Po

nych, do końca sprzeciwiał się „teo-

to hrabia Leszek Dunin-Bor-

rekonwalescencji pełnił funkcję adiu-

rii lojalności” wobec Austrii. Jego

kowski poeta, satyryk, pu-

tanta prezesa rządu powstańczego.

przemówienia w parlamentach były

blicysta, poseł na sejm wie-

Ukrywał się podczas odwrotu po-

wyczekiwane i omawiane burzliwie

deński i krajowy, powstaniec

wstania, kilka miesięcy przymusowo

w kuluarach sejmowych i na mie-

i działacz społeczny.

więziony był w Królewcu. Odbywając

ście. „Mowę jego przerywały oklaski

Austriacki tajny raport policyjny

wyrok, aby nie marnować czasu

była w istocie proroczą, była pięk-

z 1862 roku donosił – „Borkowski hr.

w więzieniu, studiował sanskryt.

ną, żywą, z darem słowa rzadkim,

Aleksander, właściciel dóbr i literat.

W 1832 roku powrócił do Lwowa.

z urokiem powiedzianą, który łatwo

Urodzony we Lwowie, liczy lat 51,

Objęty zakazem druku za udział w

nawet hipotezy przełknąć dozwala.

stosunki majątkowe – średnie. Od

powstaniu, wyjechał na pół roku do

Zbyt może czarno widział Borkow-

dawna dał się poznać jako nieprzy-

Wiednia, czas ten wykorzystał na

ski przyszłość przez szkło przeszło-

jaciel austriackiego rządu, oraz jako

uzupełnienie studiów wschodnich.

ści, ale w zarysach, jakie przybrać

gorący zwolennik republikańskiej

„Pierwsze drgnienia ockniętego

potem we Lwowie zawrzało: „Para-

z petycją, dotyczącą przyszłości

miała – mowa jego była protestem

Polski. Nadto, zwrócił przeciwko

życia, pierwsze jutrzenkowe błyski

fiańszczyzna” stała się prawdziwym

Galicji. Wyruszył na sejm konsty-

w imię narodowości” – oceniano

sobie uwagę jako autor paszkwi-

światła” pisze dziewiętnastowiecz-

skandalem. Borkowski zjadliwie

tucyjny do Wiednia i dość szybko

jego kolejne wystąpienia

lów, wymierzonych przeciw wyż-

ny historyk literatury. oznacza to,

wyrysował galicyjskie „cnoty” –

zasłynął jako doskonały mówca.

Przyjaźnił się z Kornelem Ujej-

szym sferom. Zdolny, nader czynny,

że we Lwowie znów można druko-

nieuctwo, próżniactwo, opisywał

Już pierwsza mowa, dotycząca

skim, który zadedykował mu „Pieśni

przedsiębiorczy, utrzymuje stosunki

wać. Młodzi ludzie: August Bielow-

łasych na kupione tytuły austriackie

niekonstytucyjnego sposobu rekru-

Salomona”. W wolnych chwilach pro-

z koryfeuszami partii rewolucyjnej

ski, Dominik Magnuszewski, Jan

nowobogackich arystokratów. Śro-

tacji wywołała wielkie poruszenie.

wadził badania literatury staroindyj-

oraz z zepsutymi literatami. W roku

Dobrzański, Kornel Ujejski, Józef

dowisko osądził za kołtunerię, brak

Występował w obronie języka pol-

skiej. Był współorganizatorem wielu

czterdziestym ósmym poświęcił całą

Dzierzkowski i Leszek Borkowski łą-

patriotyzmu, zachowawczość wobec

skiego w szkołach i administracji, w

uroczystości okolicznościowych i jubi-

swą działalność stronnictwu prze-

czą swe siły. W życiu Borkowskie-

rządu – lwowiacy dopatrywali się

obronie nietykalności posłów, prze-

leuszowych „ku czci” – swoimi mo-

wrotu, ku czemu dał mu sposobność

go rozpoczął się „okres literacki”.

aluzji personalnych, co powodowa-

ciwko prześladowaniom prasy.

wami witał we Lwowie Jana Matejkę,

mandat do sejmu konstytucyjnego.

Pisał teksty do „Ziewonii” – pisma

ło dodatkowe emocje na salonach.

Jego ostre wystąpienia wywo-

Henryka Siemiradzkiego i Józefa

Działalność jego literacka z owych

wydawanego staraniem Augusta

Wreszcie wydano „Parafiańszczy-

ływały wzburzenie wśród posłów,

Kraszewskiego, przemawiał na spo-

czasów była szczególniej niebez-

Bielowskiego. Zaczynał pracę lite-

znę” w całości. Lwów nie pamiętał tak

obawiano się wręcz rewolucyjnych

tkaniach upamiętniających uczest-

pieczna. Artykuły współczesne Bor-

racką jako poeta, ale brakowało mu

rozchwytywanej książki, była najgło-

zamieszek. Poradzono Borkowskie-

ników Powstania Listopadowego.

kowskiego były istnym zarzewiem,

warsztatu. Jego „Orły z Herburtów”

śniejszą powieścią połowy XIX wie-

mu, aby na pewien czas ukrył się za

Wspierał starzejących się powstań-

wymierzonym przeciw rządowi oraz

krytycy uznali za słabe i pod wzglę-

ku, mimo nierównych fragmentów,

granicę.

ców i stał się współorganizatorem

przeciw porządkowi prawnemu. W

dem konstrukcji, i formy. Na szczęście

przeszarżowanych wątków i raczej

W swojej pracy „Sejm ustawo-

Towarzystwa Weteranów. Wycofał

wydanym później zagranicą utworze

bardzo szybko ujawnił się jego talent

publicystycznego charakteru.

dawczy Rakuski ze szczególniejszą

się z działalności politycznej w 1872

p. t. „Wieszczenia Lechowe”, wystę-

satyryczny. W 1846 roku wydawał

uwagą na poselstwo polskie” pisał

roku, ale to nie przeszkodziło mu w

pują na jaw najbardziej przewrotne

„Niepowieści” i „Nierozprawy” – szki-

***

o protestacyjnych mowach posłów:

dalszej pracy społecznej i życiu

teorie, skierowane przeciw powadze

ce moralizatorsko-satyryczne. Wie-

Z raportu carskiego szpiega

„Oni oponowali przeciw zaborowi,

publicznym we Lwowie. Czynnie

świeckiej i duchownej. Utrzymuje

czory często spędzał u lwowskich

Juliana Aleksandra Bałaszewicza,

oponowali przeciw sprzeczności,

działał w Towarzystwie Kredyto-

korespondencję z zagranicą. Pozo-

literatów, przychodził na spotkania do

działającego pod kryptonimem „Al-

jaka zachodziła między pojęciem

wym Ziemskim, zasiadał w wy-

staje pod dozorem policyjnym”.

Augusta Wysockiego i na „czwartki”

bert Potocki”: „Szajka czerwonych,

państwa konstytucyjnego a despo-

dziale lwowskiej Rady Powiatowej,

200 lat temu w majątku Dziedu-

do Józefa Dzierzkowskiego. Chętnie

która powstała we Lwowie, a któ-

tycznym rządem w tym państwie

pracował w Galicyjskim Towarzy-

szyckich w Gródku, nad Dniestrem

zabierał głos, a słuchając pochylał

rej bożyszczem jest hrabia Leszek

(…). Posłowie polskiej lewicy wie-

stwie Gospodarczym. Najwięcej

na świat przychodzi kolejne dziecko.

się w kierunku mówiącego i spoglądał

Borkowski, utrzymuje stałe kontakty

dzieli dobrze, że nie rewolucja wie-

wysiłku włożył w pracę na rzecz

Drugi syn Franciszki Dzieduszyckiej

na swego rozmówcę przenikliwie z

z londyńskimi i paryskimi emigran-

deńska, nie zwycięstwo ludu, wzy-

Towarzystwa Sztuk Pięknych we

i Franciszka Dunin-Borkowskiego,

ironicznym półuśmiechem na twarzy.

tami. Należy koniecznie zwrócić

wały ich na sejm do Wiednia, ale

Lwowie, był organizatorem i współ-

na chrzcie otrzymał cztery imiona,

Jego wiedza, swada i poczucie hu-

uwagę rządu austriackiego i z pew-

polityczna śmierć ich ojczyzny. Bo

założycielem Towarzystwa i jego

ale kojarzony jest raczej z imieniem

moru zjednywały mu towarzystwo.

nością wykryje się źródło spisku,

gdyby mieli swój byt osobny, cóż by

wieloletnim opiekunem. Cieszył go

rozkwit malarstwa polskiego – „Nie

Leszek, którego używał jako zdrob-

Bywał też na salonach – przyglądał

dojrzewającego w Galicji”.

ich obchodziły rewolucja wiedeńska

wygasły w sercach naszych wulka-

nienia od Aleksandra. Aleksander

się szybkim karierom, lichym manie-

W 1848 roku hrabia rozpo-

i sejm austriacki?”.

ny” – mówił, podsumowując w 1876

Ferdynand Wincenty Franciszek

rom i arogancji świeżo upieczonych

czął działalność polityczną i był

Propozycje miewał nie tylko wy-

roku prace Towarzystwa.

urodził się 11 stycznia 1811. Otrzy-

urzędników i nowych arystokratów.

to początek kolejnego etapu w ży-

wrotowe, ale też często wielce ory-

Zmarł we Lwowie 30 listopada

mał staranne domowe wykształce-

1 marca 1842 roku w „Dzienniku

ciu Leszka Dunin-Borkowskiego. 6

ginalne – kiedy demokraci domagali

1896 w wieku 85 lat. Spoczywa na

nie. Szczególny nacisk kładziono

Mód Paryskich” ukazał się pierwszy

kwietnia 1848 roku Leszek Borkow-

się powszechnego głosowania, gło-

Cmentarzu Łyczakowskim w „no-

na naukę języków. „Do szkół” wy-

odcinek powieści Leszka Borkow-

ski w składzie delegacji lwowskiej

śnym był jego pomysł o założeniu

wej” kaplicy Dunin-Borkowskich.

słany został do Warszawy, rodzina

skiego „Parafiańszczyzna”. Niedługo

wziął udział w audiencji u cesarza

dwóch izb parlamentu zgodnie… z