dzieje miasta

16

2 – 14 marca 2011 * Kurier Galicyjski

podhajce: miasTo daWNej

chWaŁy i... Wsp ŁczesNej ruiNy

HaLiNa PŁUGator

Budynki dawnego powiatowego szpitala, kiedyś pracowała

tekst i zdjęcia

tu błogosławiona Marta Więcka

kiedyś tak ważne dla pol-

skiej i ukraińskiej historii mia-

steczko Podhajce na tarno-

polszczyźnie, teraz znajduje

ratusz miejski – centrum trójkątnego rynku, na ratuszu ze-

się w stanie całkowitej ruiny.

gar kościelny

jedynie paru entuzjastów o

polskich korzeniach dba o to,

by o mieście nie zapomnia-

no. Co prawda, roboty z tym

jest mnóstwo, a chętnych do

pomocy mało.

Na saniach,

gdy śniegu więcej

Do Podhajec jedzie się przez

puste pola. Tylko od czasu do czasu

krzyż, który upamiętnia miej-

można dostrzec jakąś chatę. Kilka

sce kaźni niepokornych, spro-

kilometrów od miejscowości na auto-

wadzano tu hajdamaków aż z

busowym przystanku, czekają wielkie

Umania

sanie z miejscowymi. To lokalna tak-

sówka. Autobus ciężko jest dorwać w

Pomnik adama Mickiewicza

ciągu dnia.

Tuż przy resztkach dworca auto-

Na oryginały Umów Podhajec-

busowego znajduje się ogromny ko-

kich, zupełnym przypadkiem trafił w

ściół Świętej Trójcy, a dokładniej to, co

archiwum MSZ Francji w Paryżu, hi-

z niego zostało. Jednak obok ani śmie-

storyk, profesor Uniwersytetu w Red-

W tym domu urodzili się bracia Łomniccy tadeusz i jaro-

ci nie uświadczysz, ani psów bezdom-

gard (USA) Taras Hunczak. Świetnie

sław – duma polskiej reżyserii i teatru

nych. Od razu widać, że gospodarz

zachowane kopie tych dokumentów

jest dobry. A jest nim Stefan Kołodnicki,

znajdują się w podhajeckim Muzeum

były mer Podhajców, obecnie rencista,

Historyczno – Przyrodniczym. W ko-

przyrodoznawca. Godzinami może

ściele natomiast można zobaczyć

opowiadać o tutejszych uliczkach, za-

tablicę upamiętniającą to wydarzenie

ułkach, wręcz każdym kamieniu.

sprzed ponad 300 lat.

Póki ogrzewam się przy piecyku

elektrycznym w zimnej świątyni, Ko-

Święta anna

łodnicki zaczyna opowiadać historię

chroni poległych

swego miasta, w którym jeszcze jego

We wrześniu 1883 r. z okazji

Figura św. anny

pradziad był wójtem. Rok założenia

200. rocznicy bitwy pod Wiedniem,

miasta nie jest znany, jedynie pierw-

Polacy z Podhajec postawili figurę

w kierunku Lwowa. Sam zatrzymał

szą wzmiankę datuje się na 1397 rok.

św. Anny na pamiątkę obrony mia-

2000 piechoty i 1000 kawalerii i husa-

To właśnie tutaj w 1539 r. król Polski

sta. Pomnik został zburzony w 1944

rii. Lud również bronił swego miasta.

Zygmunt I nadał Podhajcam powtór-

r. przez niemieckich artylerzystów.

6 października rozpoczęła się zacie-

nie prawo magdeburskie. Miasto jest

W 1991 r. odnowiono ocalałe resztki

kła bitwa, zakończona zwycięstwem

położone w dolinie rzeki Koropiec,

pomnika.

wojsk koronnych. Podczas kolejnych

392 n.p.m. Przez to śnieg tu leży o

potyczek, w kolejnych fazach bitwy

dwa tygodnie dłużej, niż w sąsied-

jest nadzieja?

zwycięstwo przechodziło to na jedną,

nich rejonach. Sama nazwa pochodzi

Warto też wspomnieć o zabytko-

to na drugą stronę. Gdyby nie wia-

prawdopodobnie od gajów, w pobliżu

wym kościele św. Trójcy, który jest

Dom byłej właścicielki miasta księżnej Marceliny Czartory-

domość o tym, że Kozacy napadli w

których zbudowano pierwsze domy.

wpisany do Czerwonej Księgi Archi-

skiej, ulubionej uczennicy Fryderyka Chopina

tym czasie na Krym, nie wiadomo ile

tektury. Budynek kościoła zbudowany

jeszcze to by się ciągnęło. W tej jed-

najazdów kozacko-tatarskich, spadł

Hetman Polny zorientował się, że

w stylu gotyckim, został postawiony

Miejsce wielkich

nak sytuacji Tatarzy nie mogli już ufać

na Jana Sobieskiego.

siły kozacko-tatarskie skierowały się

na miejscu spalonej świątyni. Kościół

kampanii wojennych

swojemu sojusznikowi.

W kościele, w którym się teraz znaj-

Kiedy wiadomo już było, że Tata-

na Lwów. Zostawił Kamieniec i uni-

był wielokrotnie przebudowywany

Widząc paniczną ucieczkę Tata-

dujemy – opowiada dalej pan Stefan

rzy ruszyli na polskie wojsko, hetman

kając ordy, dostał się do Podhajec, w

w połowie XVII wieku. Są tu kapli-

rów ze swego obozu na Krym, Ke-

– kozacki hetman Petro Doroszenko

podzielił swoją armię na kilka mniej-

których zatrzymał się 4 października

ce Potockich i Zofii ze Zmiechowa.

rym-Gerej 16 października 1667 r. w

podpisał wraz z hetmanem koronnym

szych oddziałów, wyznaczając każ-

1667 r.. Celowo zrobił to w ten spo-

Ta monumentalna świątynia jednak

ciągu czterech godzin w podhajeckim

i królem Polski Janem III Sobieskim

demu inny obszar do obrony. Sam

sób, żeby wróg się o nim dowiedział.

potrzebuje natychmiastowych prac

kościele podpisał rozejm. Kozacy

ugodę pokojową, znaną jako „Podha-

natomiast pojechał do Kamieńca, by

Swoją osobą oraz armią, chciał przy-

renowacyjnych. W podziemiach ko-

spóźnili się na rozmowy, będąc zajęci

jeckie pakty”. O bitwie, tu stoczonej

stamtąd śledzić ruch wroga. Taktyka

kuć uwagę tatarskiego chana Kerym-

ścioła pochowany jest dawny właści-

obroną swego taboru. Przetrzymaw-

można przeczytać właściwie w każdej

owa uwieńczona została ogromnym

Gereja i Doroszenki, by właśnie tutaj

ciel miasta, hetman wielki koronny

szy się jeszcze jakiś czas, pozbawio-

polskiej historiografii.

sukcesem. Poszczególne małe od-

wciągnąć ich do bitwy. Miejsce na bi-

Stanisław Potocki. Po środku kościo-

ny wsparcia, Doroszenko był zmuszo-

W tych czasach Rzeczpospoli-

działy tatarskie wszędzie spotykały

twę wybrał bardzo dogodne. Podhaj-

ła znajdowały się wspaniałe organy,

ny również podpisać rozejm.

ta znajdowała się w stanie ciągłych

opór. Kiedy 25 września pod Zbaraż

ce były otoczone kamiennym murem

ufundowane przez miejscowych Po-

Janowi Sobieskiemu ta wygrana

konfliktów. Jan Kazimierz nijak nie

przyszła cała horda, Tatarzy po-

i wałami. Od zachodu na południe

laków z okazji 100-lecia Insurekcji

pomogła zostać Wielkim Hetmanem

mógł opanować sytuacji. Tak więc

czuli się pewniej i zaczęli niszczyć

ciągnął się las.

Kościuszkowskiej. Kołodnicki wraz z

Koronnym, a wkrótce polskim królem

cały obowiązek obrony województwa

z okrucieństwem majątek Sobie-

Kilka dni przed bitwą, Jan So-

paroma innymi entuzjastami miasta

Janem III.

ruskiego, które było celem ciągłych

skich.

bieski większość swojej armii wysłał

dbają o świątynię, jednak ich starania