był ukraińskim patriotą

23

Kurier Galicyjski * 2 – 14 marca 2011

stracja austriacka stworzyła Ukraińców,

mu urządzili żołnierze. Bardzo nie

o  nadzwyczajnie  wyrafinowanych

dzieć, ukraińską gazetę w Galicji, Ha-

Karola Stefana, żeby przygotowywać

ale to nieprawda. Oni tu zawsze byli,

podobało się to dowództwu austriac-

specjalnościach. Otaczał się znanymi

licką Zorię. A potem działalność ruchu

Wilhelma do przyszłej roli króla Polski.

znani wtedy, jako Rusini, zaś Austriacy,

kiemu i niemieckiemu. Grupa została

homoseksualistami, ale i aferzystami

narodowego Ukraińców zaczęła na-

Tak to sobie Karol Stefan wykombino-

co najwyżej, pomogli im tylko podnieść

rozwiązana, a Wasyl Wyszywany, już

oraz wszelkiego rodzaju podejrzanymi

bierać szybkości lawiny. Świadczyło

wał. Widział silną dążność narodu pol-

się. Oficjalnie nastąpiło to dopiero w

tylko ze Strzelcami Siczowymi, ode-

typami. Wreszcie wmontowany został

to o tym, jak bardzo dojrzałym było w

skiego do odzyskania niepodległości

roku 1848 i niewątpliwie pod wpływem

słany został do Czerniowiec na Bu-

w aferą kryminalną i musiał uciekać

tym czasie społeczeństwo Ukraińców.

i słusznie przewidywał, że stary porzą-

„Wiosny Ludów”, rewolucyjnych wy-

do Wiednia przed odpowiedzialnością

Oni potrzebowali tylko impulsu otwar-

kowinę. Tutaj zastał go koniec impe-

dek porozbiorowy któregoś dnia pęk-

stąpień w Wiedniu i innych miastach

sądową. Jego ojciec, arcyksiążę Ka-

cia i taki impuls nastąpił.

rium Habsburgów. W ostatniej chwili

nie z wielkim hukiem. Niechby wtedy

Europy, które miały miejsce właśnie na

rol Stefan publicznie się go wyrzekł,

Gubernator był, co prawda, pod na-

załatwił jeszcze z likwidującymi się

był już gotowy kandydat na polskiego

wiosnę tego roku. Franz Stadion, hrabia

a Otto Habsburg, następca cesarza

ciskiem wydarzeń. Rewolucja dobierała

już władzami austriackimi, że odda-

króla, jego najmłodszy syn Wilhelm.

Warthausen, gubernator Galicji, dopro-

Karola I, odebrał mu prawo do Orderu

się już do niego, więc zagrał Rusinami

dzą Lwów Ukraińcom, a nie Polakom.

Książę zajął się więc edukacją Wilhel-

wadził wtedy do powstania Głównej

Złotego Runa.

i wygrał! On zrobił jeszcze coś innego.

Dlatego w ostatnich dniach paździer-

ma, która odpowiednio prowadzona,

Rady Ruskiej, czyli pierwszej organiza-

Dlaczego Wasyl Wyszywany nie

W tym samym roku 1848 zlikwidował w

nika pod Lwów skierowano oddziały,

miała dać w przyszłości idealnego kan-

cji politycznej Rusinów. Rada powstała

mające w składzie żołnierzy ukraiń-

został królem Ukrainy? – Może cho-

Galicji pańszczyznę, właściwie jeszcze

dydata do polskiego tronu. Ale wysiłki

we Lwowie dnia 2 maja 1848 roku. W

dziło o to, że z takimi upodobaniami,

bez oficjalnej zgody cesarza, zanim

skich, a zabrano stamtąd oddziały z

ojca przyniosły zaskakujące rezultaty.

założeniu organizacja miała się zajmo-

żołnierzami Polakami. I tak to lwow-

Wilhelm Habsburg mógł być, co naj-

pańszczyzna została zniesiona cesar-

Podczas lektury „Ogniem i mieczem”

wać obroną praw ludności nazywanej

scy Polacy obudzili się 1 listopada

wyżej, Wasylem Wyszywanym, ale

skim reskryptem. I też wygrał! Po takich

jeszcze wciąż Rusinami, a nie Ukraiń-

1918 roku w ukraińskim Lwowie.

nie królem Ukrainy? Bardzo trady-

pociągnięciach miał za sobą Rusinów

cami, ale słowo Ukraińcy wisiało już, że

cyjni Habsburgowie raczej na pewno

i ogromną rzeszą ludności wiejskiej,

tak powiem, w powietrzu. Zostanie ono

nie chcieli widzieć homoseksualisty

Rusinów i Polaków. Pozostała część

Dlaczego Wasyl Wyszywany

wprowadzone oficjalnie reskryptem na-

polskiej szlachty, mieszczaństwa i inte-

wśród panujących. Taki panował wte-

nie został królem Ukrainy?

stępnego cesarza Karola I.

dy stereotyp. A czy Ukraina chciałaby

ligencji nie była już taka groźna i można

Czytając oficjalne opracowania,

Pierwszym przewodniczącym Ra-

mieć takiego króla? – Śmiem wątpić.

jej było odebrać to, co się im w chwi-

dotyczące Wasyla Wyszywanego,

dy został biskup Hryhorij Jachymo-

Za czasów Adolfa Hitlera Wilhelm

lach słabości dało, czy choćby tylko

trudno jest zrozumieć, dlaczego nie zo-

wycz. Rada miała swoje oddziały w

zderza się już z samym dnem, bo

obiecało. Pod koniec kwietnia wojsko

stał królem Ukrainy. Przygotowywał się

licznych miastach i miasteczkach na

przedstawia się jako Niemiec świa-

austriackie ostrzelało Kraków, a na

do tego latami, miał odpowiednie uro-

terenie całej Galicji. W skład tamtej-

domy narodowo i razem ze swoją

początku listopada zbombardowało

dzenie, cesarską rodzinę, popularność

szych rad wchodzili miejscowi dzia-

starszą siostrą występuje do Adolfa

Lwów. No i uspokoiło się.

wśród ukraińskich żołnierzy, a okolicz-

łacze kulturalni i społeczni, a nawet

ności nie raz zapewniały odpowiednią

Hitlera z podaniem o odszkodowanie

urzędnicy austriaccy. Na Zjeździe

okazje do koronacji. Coś jednak wciąż

za odebrany przez nazistów ich bratu

Polak, który zechciał

Słowiańskim w Pradze (2-12 czerwca

stawało mu na przeszkodzie.

Olbrachtowi majątek żywiecki.

zostać Ukraińcem

1848) przedstawiciele Rady stanowili

Olbracht, polski patriota, siedzi w

Przenieśmy się teraz do Żywca,

– Co to było? Może to cesarz

reprezentację odtwarzającego się

hitlerowskim więzieniu, a oni w tym

miasta leżącego na południowy za-

Franciszek Józef, bardzo już stary, nie

Stary, biedny i schorowany

narodu ukraińskiego. W listopadzie

czasie konsumują bogate odszkodo-

chód od Krakowa. Dobra żywieckie,

potrafił się pogodzić z myślą o choćby

Wilhelm Habsburg, więzień

1848 delegacja Rady udała się do

wanie, jakie im zapewnił Adolf Hitler

których właścicielem był arcyksiążę

tylko formalnym uszczupleniu swego

radzieckiego GrU

ze skonfiskowanego majątku brata.

imperium? Ale nowy cesarz Karol też

nie zgodził się na koronację Wasyla.

Hitler na pewno celowo dał im to

Polska dynastia Habsburgów wyróżnia-

Co dziwne, Jewhen Petruszewycz,

odszkodowanie. On bardzo nie lubił

Sienkiewicza, mającej pokrzepiać serce

ła się gorącym i szczerym patriotyzmem

przywódca Zachodnioukraińskiej Re-

Habsburgów i chętnie napawał się

Wilhelma, nastąpiło znamienne prze-

każdym ich upodleniem.

publiki Ludowej, też nie chciał Wa-

polskim. Wszyscy członkowie rodziny

łamanie. Wilhelm zaczytywał się w tej

Po wojnie, w podzielonym na

syla i w sposób grzeczny, ale bardzo

książce, ale gorącym sercem kibicował

znali dobrze język polski. Dwaj synowie

strefy okupacyjne Wiedniu, Wilhelm

stanowczo poradził mu, żeby wracał

nie panom Skrzetuskiemu i Zagłobie,

Karola Stefana, Karol Olbracht i Leon

prowadził jakieś dziwne rozgrywki

do Wiednia. Tajemnicę niepowodzeń

ale Bohunowi, Chmielnickiemu i Krzy-

wywiadowcze przeciwko Związkowi

zdaje się wyjaśniać biografia Wilhelma

Karol byli oficerami Wojska Polskiego.

wonosowi. Tam ulokował swoje zachwy-

Habsburga pod tytułem „Czerwony

Radzieckiemu. Otto Habsburg w kore-

ty. Twierdził z przekonaniem, że Polacy,

Za to najmłodszy syn Karola Stefana,

książę”, napisana przez amerykańskie-

spondencji z panem Bohdanem Osad-

owszem, byli kiedyś narodem dzielnym

Wilhelm Franciszek postanowił zostać

czukiem w ten sposób wypowiedział

go historyka Timothy Snydera. Dowia-

i wybitnym, ale teraz są już społecz-

się o ówczesnej działalności Wilhel-

dujemy się z niej, że Wasyl przez całe

Ukraińcem. Podczas lektury „Ogniem

nością schyłkową. Ukraińcy natomiast

ma: „Zacny człowiek, ale politycznie

życie był homoseksualistą, dodatkowo

są dynamiczni, aktywni, chętni. Przy-

i mieczem” Sienkiewicza, mającej po-

przebierającym się w damskie sukien-

kompletny idiota. Po II wojnie świato-

szłość otwiera się przed Ukraińcami.

krzepiać serce Wilhelma, nastąpiło

wej przekonywałem go, aby uciekał z

ki. Największy popis swoich możliwości

Nie przed Polakami. Wilhelm zapragnął

Wiednia, bo dopadną go Sowieci. On

na tym polu dał w latach dwudziestych

znamienne przełamanie. Wilhelm za-

zostać królem, ale nie Polski, a Ukrainy.

ubiegłego wieku w Paryżu, gdzie prze-

odpowiadał: ČMieszkam przecież w

Już nieźle znał język ukraiński. Czytał

czytywał się w tej książce, ale gorącym

bywał dzięki hojności ciotki, królowej

sektorze brytyjskim, nic mi się nie sta-

wszystko, co dotyczy Ukrainy. Nawiązy-

sercem kibicował nie panom Skrze-

Hiszpanii. Stał się tam bywalcem po-

nie«. No widzisz, trzeba być kretynem,

wał kontakty z działaczami ukraińskimi.

dejrzanych knajp i domów publicznych

żeby tak reagować”.

tuskiemu i Zagłobie, ale Bohunowi,

26 sierpnia 1947 roku Wilhelm

1 listopada 1918 roku

Chmielnickiemu i Krzywonosowi. Tam

został porwany przez funkcjonariuszy

Tajemnicę niepo-

lwowscy Polacy obudzili się

ulokował swoje zachwyty. Twierdził z

GRU sprzed Dworca Południowego

w ukraińskim Lwowie

wodzeń Wilhelma

w Wiedniu i potajemnie wywieziony

W roku 1915 Wilhelm ukończył

przekonaniem, że Polacy, owszem, byli

Habsburga zdaje

do Kijowa. Po zwyczajnym w takich

akademię wojskową. Otrzymał sto-

kiedyś narodem dzielnym i wybitnym,

razach biciu i torturach, nieszczęsny

pień porucznika i przydział do 13 puł-

się wyjaśniać jego

ale teraz są już społecznością schyłko-

Wasyl Wyszywany został skazany na

ku ułanów. Wystarał się o dowództwo

biografia pod ty-

25 lat więzienia za szpiegostwo na

oddziału, złożonego w większości z

wą. Ukraińcy natomiast są dynamiczni,

rzecz Anglii i Francji. Ciężko chory na

Ukraińców i w tym oddziale wprowa-

tułem „Czerwony

aktywni, chętni. Przyszłość otwiera się

gruźlicę, 17 sierpnia 1948 roku umarł

dzać zaczął swoje porządki. Żołnierze

książę”. Dowia-

przed Ukraińcami. Nie przed Polakami.

w więzieniu łukianiwskim w Kijowie.

musieli nosić na naramiennikach żół-

dujemy się z niej,

Nikt nie wie, gdzie został pochowany.

to-niebieskie wstążki, Wilhelm przyjął

Wilhelm zapragnął zostać królem, ale

Naciskany przez międzynarodo-

imię Wasyl i tak kazał się zwracać do

że Wasyl przez

nie Polski, a Ukrainy.

wą opinie publiczną, Wiedeń wszczął

siebie, a pod mundurem ostentacyjnie

całe życie był ho-

śledztwo w sprawie absolutnego bez-

nosił wyszywaną ukraińską koszulę.

prawia, jakim było porwanie Wilhel-

Wiednia celem przedstawienia cesa-

Karol Ludwik Habsburg, w roku 1895

Wojsko, trochę dla kpiny, zaczęło go

moseksualistą,

ma, ale wiedziano, że każde austriac-

rzowi postulatów wydzielenia z obsza-

odziedziczył po jego śmierci arcyksią-

nazywać Wasyl Wyszywany, ale on

dodatkowo prze-

kie śledztwo odbije się od Związku

ru Galicji, z jego wschodniej części,

żę Karol Stefan. W roku 1909 Karol

nie widział w tym ironii. Jemu to okre-

bierającym się w

Radzieckiego, jak piłka od ściany.

autonomicznego okręgu dla Rusinów,

Stefan przeniósł się z rodziną do

ślenie bardzo imponowało.

Żeby choć trochę wyjść z twarzą,

wprowadzenie do szkół nauczania w

Żywca, tworząc tak zwaną polską dy-

Po pokoju brzeskim, Wasyl Wy-

damskie sukienki.

władze austriackie ogłosiły, że Wil-

języku ruskim, usunięcia urzędników,

nastię Habsburgów, która wyróżniała

szywany zostaje dowódcą Grupy

Wreszcie wmon-

helm nie wyrzekł się nigdy oficjalnie

się z całej rodziny gorącym i szcze-

mających nieprzychylny stosunek do

Wilhelma Habsburga, liczącej około

pretensji do austriackiego tronu, czym

rym patriotyzmem polskim. Wszyscy

ludności ruskiej. Obiecano im to, a na-

4000 żołnierzy, składającej się z Le-

towany został w

nie dopełnił wymogów nowej konsty-

członkowie rodziny znali dobrze język

wet dodatkowo, osobnego namiestnika

gionu Ukraińskich Strzelców Siczo-

aferą kryminalną

tucji austriackiej i w związku z tym

polski, zaś dwaj synowie Karola Ste-

cesarskiego, Ukraińca, do zarządzania

wych i innych oddziałów ukraińskich,

i musiał uciekać

nie stał się obywatelem austriackim.

fana, Karol Olbracht i Leon Karol byli

Galicją wschodnią.

mającej w założeniu stanowić zalążek

Skoro tak, Austria nie ma obowiązku

Na terenie Galicji Rada utworzyła

oficerami Wojska Polskiego. Za to

wojska ukraińskiego. Grupa, zwana

do Wiednia przed

dochodzenia jego losów. Od dawien

stowarzyszenie Macierzy Halicko-Ru-

najmłodszy syn Karola Stefana, Wil-

czasami Korpusem, stacjonowała w

odpowiedzialno-

dawna, takie komentarze nazywano –

skiej, Sobór Ruskich Uczenych, otwo-

helm Franciszek, trochę ku zdziwie-

rejonie Zaporoża. Powstało tu niefor-

austriackim gadaniem.

rzyła we Lwowie Narodny Dim i zaczęła

niu całej rodziny, postanowił zostać

malne królestwo Wasyla, gdzie odby-

ścią sądową.

wydawać pierwszą, już trzeba powie-

Ukraińcem. Zaczęło się to od pomysłu

ła się nawet jego „koronacja”, którą

kG