img
Wyjęte z karty pamięci
26
2 – 14 marca 2011* Kurier Galicyjski
ochotnik meksykański
W historii c.k. Galicji niepoślednią rolę
odgrywali Podolacy – konserwatywne
stronnictwo polityczne ziemian Galicji
– hr. karol dzieduszycki
Wschodniej lat 1867-1914. W poprzednich
numerach Kuriera Galicyjskiego przedsta-
wiliśmy historię tego ugrupowania. Poni-
żej kontynuujemy cykl artykułów poświę-
conych biografiom jego najwybitniejszych
przedstawicieli. Zapraszamy do lektury!
Napoleonem III, który chciał stworzyć
na kontynencie amerykańskim powią-
zane z Francją katolickie cesarstwo,
jako przeciwwagę dla protestanckich
i republikańskich Stanów Zjednoczo-
nych. A sugerując na cesarza Meksyku
brata Franciszka Józefa I, miał nadzie-
ję pozyskać przychylność Austrii dla
włoskiej polityki, jaką wówczas Fran-
cja prowadziła. Cesarz Austro-Węgier
przystał na tę propozycję, gdyż chciał
ARtuR góRski
„zająć” swego brata, marzącego o ja-
Lwów na starej fotografii
kiejś koronie dla siebie.
zanim hr. karol Dziedu-
Aby plany te mogły się urzeczy-
szycki zaangażował się w
Rusinów. Gdy już znalazł się w Sej-
wistnić, najpierw Meksyk musiał zostać
sprawy Galicji Wschodniej
mie, skarżył się na nieuczciwą walkę
uwolniony „z anarchii i barbarzyństwa”,
i został wybrany do Sejmu
polityczną ze strony niektórych przed-
a zatem spod władzy republikanów
krajowego, w wieku 18 lat
stawicieli kleru ruskiego. „Przykro
Benito Juareza, który jako prezydent
zaciągnął się do Cesarskiego
mi to w tej Wysokiej Izbie poruszyć,
prowadził politykę wymierzoną w Ko-
Meksykańskiego korpusu au-
właśnie te sposoby i sposobiki, jakich
ściół katolicki i posiadaczy ziemskich.
striackich i Belgijskich ochot-
się chwytano przy agitacji ze strony
W tym celu wysłano do Meksyku
ników i przeszedł cały szlak
kleru ruskiego, jak również inteligen-
Francuski Korpus Ekspedycyjny, który
bojowy tego korpusu w wojnie
cji, która może daleko jest od tego, by
7 czerwca wkroczył do stolicy, a nie-
domowej w Meksyku. Dzielnie
dobro tego ludu miała rzeczywiście
bawem opanował większość kraju.
walczył za sprawę Maksymi-
na oku. Ludzie bowiem, którzy osta-
Powołane wkrótce przez Francuzów
liana i Habsburga, za co ce-
tecznie chleb krajowy jedzą (…), a
Zgromadzenie Notabli, zdominowane
sarz Meksyku uhonorował go
których uważam za funkcjonariuszy
przez meksykańskich konserwaty-
Medalem zasługi. Przepełnio-
krajowych, bo mogą występować dla
stów, w dniu 10 lipca proklamowało
ny ideałami młody polski ka-
dobra sprawy krajowej nie jako oby-
powstanie Katolickiego Cesarstwa
tolik i konserwatysta, służący
watele, ale jako kapłani, ci ludzie nad-
Meksyku, którego koronę ofiarowano
w pułku ułanów, stał wiernie
używali często ambony, zaszczytów
arcyksięciu austriackiemu Maksymilia-
przy cesarzu nawet wówczas,
i wszystkich honorów” – mówił.
nowi Habsburgowi, który „po namyśle”
gdy brata Franciszka józe-
W Sejmie Dzieduszycki zasiadał
propozycję przyjął. Niemniej negocja-
fa i opuścili niemal wszyscy
w komisji szkolnej, następnie został
cje w kwestii objęcia tronu trwały kilka
stronnicy. Przeżył trzymie-
wybrany do komisji podatkowej, a w
miesięcy, a zostały zwieńczone podpi-
sięczne oblężenie miasta Qu-
rozstrzelanie cesarza Maksymiliana, Édouard Manet 1868
komisji petycyjnej regularnie piastował
saniem przez arcyksięcia 10 kwietnia
eretaro, zamienionego przez
staw rolniczych. Zachęcał włościan
funkcję zastępcy przewodniczącego.
oddziały zostały włączone do walki
1864 r. tzw. Konwencji Miramar. Przy-
cesarza w ostatnią twierdzę,
premiami gotówkowymi do wprowa-
Nie był wybitnym mówcą, ale kil-
już w styczniu 1865 r.
szły cesarz zobowiązał się m.in. cof-
a po jej kapitulacji był świad-
dzania nowoczesnych rozwiązań w
kakrotnie zabierał głos w sprawach
Dzieduszycki znalazł się w Mek-
nąć reformy nacjonalizujące majątki,
kiem rozstrzelania Maksymi-
gospodarce rolnej. Jak pisał Marian
szkolnych, w tym poparł petycję gmi-
syku w grudniu 1864 r., wraz z pierw-
przywrócić uprzywilejowaną pozycję
liana i przez republikanów w
Tyrowicz, Dzieduszycki „opiekował
ny Horodenko w sprawie budowy no-
szymi oddziałami korpusu. Jego pułk
Kościołowi katolickiemu i ustanowić
dniu 19 czerwca 1867 r.
się szczerze chłopami bez różnicy
Karol Dzieduszycki urodził się 7 li-
wej szkoły, a także petycję nauczycie-
operował we wschodniej części kraju,
katolicyzm religią panującą. Natomiast
wyznania i narodowości”.
stopada 1847 r. we Lwowie w rodzinie
li szkół ludowych z 12 miejscowości
skutecznie zwalczając republikańską
w zamian za dalsze wsparcie ze strony
Wszedł do służby publicznej ,obej-
ziemiańskiej. Uczęszczał najpierw do
wschodniej Galicji, którzy upominali
partyzantkę, a także biorąc udział w
armii francuskiej deklarował nadanie
mując prezesurę Rady powiatowej w
prowadzonej przez jezuitów szkoły w
się o podniesienie płac nauczyciel-
starciach z regularną armią powstań-
szerokich przywilejów gospodarczych
Stryju. Dał się poznać jako opiekun
Tarnopolu, a następnie został wysłany
skich. Był także przeciwny, aby urzęd-
czą. Gdy po ewakuacji Francuskiego
francuskim firmom, a także spłatę za-
powiatu stryjskiego pod względem
przez rodziców do Theresianum, eks-
nicy bezdusznie karali tych włościan,
Korpusu Interwencyjnego w połowie
dłużenia Meksyku wobec Francji. 29
ekonomicznym. Dbał szczególnie o
kluzywnej szkoły w Wiedniu kształcącej
którzy z przyczyn od siebie nieza-
1866 r. cesarstwo zaczęło przegrywać
maja arcyksiążę przybył do Veracruz
naprawę i budowę nowych dróg w
młodzież szlachecką, która miała go
leżnych nie mogą posłać dzieci do
kolejne bitwy i chylić się ku upadkowi,
wraz ze swoją małżonką Szarlottą, cór-
powiecie, a także ufundował kapli-
przygotować do służby administracyj-
szkoły. W debacie zwrócił uwagę na
formacje ochotnicze zostały rozwiąza-
ką króla Belgii, a 12 czerwca cesarska
ce rzymsko-katolickie w Siechowie
nej w Galicji, a może nawet w samym
„ubóstwo naszego ludu”, które „nieraz
ne. Ich członkowie mogli odpłynąć do
para uroczyście wjechała do stolicy.
i Chromohorbie. W czasie wylewów
Wiedniu. Jednak młody Dzieduszycki
stoi na przeszkodzie posłaniu dzieci
domu lub wstąpić do regularnej armii
Wobec toczącej się wojny domo-
Stryju i pożarów nie rzadko kierował
wybrał inną drogę. Postanowił gospoda-
do szkół”, a także na „rozciągłość te-
cesarskiej. Mimo niepewnej przyszłości
wej, narastających sporów cesarza
akcjami ratunkowymi.
rować w rodzinnym majątku w Siecho-
rytorialną niektórych gmin”, szczegól-
Dzieduszycki wybrał to drugie rozwią-
z dowództwem Francuskiego Korpu-
Uchodził za znawcę spraw ru-
wie, w powiecie stryjskim i podjął studia
nie w terenach górskich, gdzie w zimę
zanie i tym sposobem, otrzymawszy
su Interwencyjnego, a także polityki
skich i stosunków wzajemnych mię-
w Akademii Rolniczej w Dublanach.
„drogi silnymi zaspami są zawalone
szlify oficerskie, znalazł się u boku
władz amerykańskich, które uzbrajały
dzy obydwoma narodami. Pozostawał
Jako 18-latek odpowiedział pozy-
tak, że są przez dłuższy czas nie do
cesarza. Kolejne walki doprowadziły
oddziały Juareza, nie życząc sobie u
w bliskich stosunkach z metropolitą
tywnie na ogłoszenia informujące o
przebycia”. Uważał, że kary powinny
go do Queretaro, ostatniego punktu
południowych granic swego państwa
unickim ks. bp. Andrzejem Szeptyc-
rekrutacji do ochotniczego korpusu,
być nakładane tylko na tych rodziców,
oporu oddziałów cesarskich, a po
silnej, katolickiej monarchii, cesarz
kim, a także z wielu ruskimi chłopami.
który miał walczyć z przeciwnikami
którzy nie posyłają dzieci do szkoły
ich kapitulacji w maju 1867 r. trafił do
przystąpił do tworzenia narodowej ar-
Zdaniem Turowicza, „cieszył się wiel-
młodego cesarstwa meksykańskiego.
„bez słusznego powodu”.
niewoli. Nie wiemy, czy był świadkiem
mii cesarskiej, a także ogłosił – przy
kim zaufaniem tej ludności (ruskiej –
Zaciągnął się do pułku ułanów, składa-
Poparł włączenie gminy Skole
rozstrzelania niezłomnego cesarza
biernej postawie brata, cesarza Fran-
przyp. A. G.) nawet wtedy, gdy powiat
jącego się z 5 szwadronów, w którym
wieś do gminy Skole miasteczko, przy
Maksymiliana I w dniu 19 czerwca
ciszka Józefa I – nabór do formacji
stryjski ulegał gwałtownej radykaliza-
obok innych ochotników-Polaków z
czym zaznaczył, że tylko „zasiedzieli
1867 r., który zginął, gdyż nie chciał
ochotniczych. W ciągu trzech miesię-
cji elementu ruskiego”. Jednak przez
dobrych, szlacheckich rodzin galicyj-
Żydzi bronią się od tego połączenia z
opuścić przybranej ojczyzny. Jednak
cy udało się zebrać 8.500 żołnierzy-
ukraińskie żywioły polityczne był
skich, znaleźli się byli uczestnicy Po-
obawy, by w skutek tego nie przeszli
po kilku tygodniach Polak wraz z inny-
ochotników, którzy weszli w skład Ce-
zwalczany, gdyż w powiecie stryjskim
wstania Styczniowego, którzy po jego
pod jarzmo katolików”. Gdy sprawa się
mi cudzoziemcami został zwolniony z
sarskiego Meksykańskiego Korpusu
rywalizował politycznie z Rusinami.
klęsce schronili się na terytorium mo-
przeciągała, wyjaśnił, że połączeniu
niewoli i wrócił do kraju.
Austriackich i Belgijskich Ochotników.
W 1895 r. został wybrany do
narchii habsburskiej i chcieli uniknąć
sprzeciwia się „kilku macherów, któ-
W Galicji Dzieduszycki zajął się
Do ochotników „austriackich” byli tak-
Sejmu z kurii gmin wiejskich w okrę-
ekstradycji do Rosji.
rzy mają wielkie znaczenie, a którzy
gospodarką w rodzinnym majątku
że zaliczani polscy ochotnicy z Galicji,
gu Stryj. Jednak objęcie przez nie-
Należy przypomnieć, że historia
ponieśli prywatną szkodę materialną”.
oraz zainteresował stosunkami poli-
których zaciągnęło się kilkuset, w tym
go mandatu opóźniło się, gdyż do
Maksymiliana I Habsburga jako ce-
Chodziło o Żydów, którzy szmuglowa-
tycznymi i narodowościowymi Galicji
młody Dzieduszycki. Korpus przybył
wpłynął obszerny protest wyborczy
sarza Meksyku ma swój początek w
li mięso ze wsi Skole do miasteczka
Wschodniej. Jako gospodarz zasły-
do Meksyku w kilku grupach na prze-
przeciwko jego wyborowi ze strony
1863 r. i jest ściśle związana z cesarzem
Skolego, które musiało uiszczać po-
nął z hodowli koni i organizacji wy-
łomie lat 1864-1865, a jego pierwsze