10

18 – 31 marca 2011 * Kurier Galicyjski

andrij saluk – prezes Towarzystwa

dr inż. architekt ryszard Nakonieczny z Wydziału

ochrony zabytków miasta Lwowa,

architektury politechniki śląskiej w Gliwicach,

prezes Towarzystwa opieki

pracuje na stanowisku adiunkta:

nad zabytkami obwodu lwowskiego,

wiceprezes ukraińskiego Narodowego

- W 2005 roku pani Wiesława Ho-

w latach 60. i 70. – oś Spodek a Ry-

lik i o. Grzegorz Cymbała, franciszka-

nek, mają zostać wyburzone pawilony

komitetu „ekomos”:

nin odwiedzili nasz wydział i poprosili

Pałacu Ślubów, Centrum Variete itd.

o współpracę przy odbudowie klaszto-

Ciągle jeszcze w nas pokutuje

- Temat obecnej Konferencji

ru i kościoła w Bołszowcach. Razem z

ten bardzo zły nawyk – podcinania

„Ochrona Dziedzictwa Kulturowego

moją koleżanką panią dr inż. architekt

korzeni, z których wyrośliśmy. Były

Ukrainy Zachodniej” jest bardzo waż-

Elżbietą Szponar-Regulską przyje-

to złe czasy, kiedy dostaliśmy się

ny i ciekawy. Podoba mi się, że jest

chaliśmy tutaj i potem z naszymi stu-

pod „parasol” Związku Radziec-

to Konferencja ukraińsko-polska. Je-

dentami, podjęliśmy się pomocy.

kiego,  ideologii  komunistycznej,

stem przekonany, że dbamy o wspól-

Na dzisiejszym wykładzie przed-

która chciała po swojemu kreować

ne dziedzictwo, bo nie sposób doko-

stawiłem w szerszym aspekcie rolę

sytuację polityczną i gospodarczą.

nać podziału, na dziedzictwo polskie

Bołszowców, jako pozytywnej idei

Myślę, że należy zostawić próby

i dziedzictwo ukraińskie. Tego typu

przywracania pamięci ziemiom, na

udowodnienia kto jest okupantem,

spotkania są potrzebne zarówno dla

których ten klasztor się znajduje. Po

a kto nie jest okupantem, trzeba

wzajemnego porozumienia, jak i dla

latach, kiedy bardzo negatywnie ob-

przejść do przyszłości. Na Wawelu

opieki nad dziedzictwem kulturowym.

chodzono się z dziedzictwem kultury,

pozostawiono przykłady okupanta

Wspólna troska o dziedzictwo kultu-

nastał czas zweryfikowania pewnych

austriackiego, hitlerowskiego, nawet

ralne pomaga w zachowaniu zabyt-

opinii. Ale do dnia dzisiejszego mamy

mamy elementy cerkwi Aleksandra

bardzo złe przykłady arogancji wobec

ków, w odpowiedniej ich konserwacji.

też bardzo negatywne przykłady bra-

Newskiego przy naszym najwięk-

kultury, kultury europejskiej. Należało-

W swojej prelekcji poruszyłem

ku poszanowania historii zarówno po

szym patronie – Józefie Piłsudskim.

by się jednak wystrzegać takich przy-

w środowisku zabytkowym, czy konser-

temat ochrony zabytków we Lwowie.

polskiej, jak i po ukraińskiej stronie.

Wznieśliśmy się ponad te wszystkie

kładów. Po polskiej stronie do dnia

watorzy, prezentujący niski poziom pro-

Jest to bardzo szerokie zagadnienie,

Patrząc na Konkolniki, na Meduchę,

podziały i idziemy ku przyszłości.

dzisiejszego ciągle jest arogancja

fesjonalizmu. Często niewłaściwie jest

temat ten mogły być przedmiotem

na wiele innych obiektów, jak na przy-

Tomasz Mann powiedział, że kultura

wobec niechcianej kultury PRL. Jak

rozumiane pojęcie „konserwacja”. Nie

jeszcze jednej Konferencji.

kład, nieistniejący już dzisiaj, pochło-

– jest to umiejętność dziedziczenia.

na przykład, dworzec w Katowicach,

jest to jakaś aranżacja na temat histo-

W dziedzinie ochrony pamiątek hi-

nięty przez Dom Kultury w Haliczu

Życzę narodowi polskiemu i ukraiń-

który został rozebrany. Ale nie tylko

rii, jest to ważna dziedzina naukowa,

storycznych napotykamy na różne pro-

obiekt katolickiego kościoła parafial-

skiemu – więcej kultury.

ten obiekt, bo przecież cała oś kom-

której powinniśmy przestrzegać.

blemy. Są to inwestorzy, którzy chcą być

nego, możemy stwierdzić, że to były

pozycyjna Katowic, zaprojektowana

michał dejnega – dyrektor muzeum

dr mirosław Furmanek – instytut archeologii

sztuk pięknych w stanisławowie

uniwersytetu Wrocławskiego:

(iwano-Frankowsku):

- Konferencja „Ochrona Dziedzic-

- Podczas Konferencji poruszono

twa Kulturowego Ukrainy Zachodniej”

temat wspólnego dziedzictwa dwóch

odbywa się już po raz piąty. Niektóre

narodów. Powinniśmy się zatroszczyć

spotkania miały miejsce tutaj, w Boł-

o zachowanie naszego wspólnego

szowcach, niektóre w Polsce. Odbywa

dziedzictwa również w Stanisławo-

się wymiana informacji, wymiana wie-

wie. Chodzi tu przede wszystkim o

dzy na temat tego, co poszczególne

pałac Potockich, który w tej chwili

ekipy robią w tym miejscu. Co jest nie-

jeszcze istnieje, ale jest w stanie kry-

zwykle ważne, możemy się dowiedzieć

tycznym. Trzeba by coś z tym zrobić.

wielu rzeczy o innych obiektach, innych

Przed kilkoma laty planowano oddać

działaniach konserwatorskich, związa-

pałac Potockich dla Centrum Kultury.

nych z ochroną dziedzictwa kulturowe-

Niestety, obecnie, jest on sprzedany

go na Ukrainie, działań prowadzonych

właścicielowi prywatnemu i nie wiado-

zarówno przez badaczy i konserwato-

rów polskich, jak również ukraińskich.

mo, co z tym „fantem” zrobić. W Stani-

Spotkania podczas Konferencji na

sławowie są także inne zabytki archi-

pewno będą owocować w przyszłości.

tektoniczne, o które trzeba by zadbać.

Wiesława Holik

Takie spotkania są bardzo potrzeb-

Budowle nowoczesnej architektury

ne i miejmy nadzieję, że to nie jest

i w których odkrywamy cały szereg

nie wpisują się w zabudowania sta-

gerować, że jeszcze wcześniej stała

ostatnia Konferencja, że będą kolejne

różnych ciekawych rzeczy. Jednym z

nej Konferencji wspólnie zastana-

rówki. W kolegiacie stanisławowskiej

tu jakaś świątynia, której na razie nie

i że będą się cieszyły coraz większym

najciekawszych obiektów, które udało

wiamy się nad ochroną dziedzictwa

mieści się obecnie Muzeum Sztuki

udało nam się odkryć. Ciekawe rów-

zainteresowaniem. To zresztą widać w

nam się znaleźć, to pozostałości star-

kulturowego naszych narodów, może

Sakralnej. Jest to najstarszy obiekt w

nież jest to, że oprócz różnego rodza-

tym roku. Na każdej kolejnej Konferen-

szego kościoła, który istniał, zanim po-

wspólnie uda nam się to zrealizować

Stanisławowie. Budowla jest również

ju zabytków i obiektów, związanych z

cji jest coraz więcej wystąpień, coraz

wstał ten obecnie istniejący, osiemna-

zarówno dla dobra Ukrainy, jak i dla

w krytycznym stanie, potrzebne są

funkcjonowaniem kościoła, klasztoru i

więcej osób. Miejmy nadzieję, że tak

stowieczny kościół. Fundamenty tego

dobra Polski.

środki aby ją ocalić. Podczas obec-

tego cmentarza, znaleźliśmy cały sze-

się to będzie rozwijać.

kościoła znaleźliśmy pod podłogą

reg zabytków ze starszych okresów,

W odbudowie zespołu klasztorno-

obecnego kościoła. Są to fundamenty

świadczących o tym, że wzgórze, na

kościelnego w Bołszowcach niezwy-

wzniesione z łupka lokalnego. Jak na

ryszard Wojciechowski –

którym znajduje się klasztor było za-

kle ważne jest to, że oprócz działań

razie, udało nam się odkryć prezbite-

siedlone przez ludzi dużo wcześniej.

pani Wiesi Holik czy zakonników, jest

rium tego starszego kościoła. Kościół

prezes Towarzystwa miłośników

Najstarsze ślady pobytu ludzi wiążą

wkład pracowników rezerwatu „Daw-

był zdecydowanie mniejszy, miał inną

ziemi podhajeckiej:

się paleolitem, czyli ze starszą epo-

ny Halicz”, którzy sprawują opiekę

formę i co ciekawe – miał inną orien-

ka kamienia, kiedy ludzie byli jeszcze

administracyjno-konserwatorską nad

tację niż obecny. Obecnie jest wejście

myśliwymi i zbieraczami. Prawdopo-

tym regionem, ich działania są godne

od strony wschodniej, natomiast ten

Towarzystwo powstało 14 listopa-

Oławie. Wspomagaliśmy również fi-

dobnie na tym wzgórzu funkcjonowało

uwagi i pochwały.

wcześniejszy – miał wejście od strony

da 2009 roku, natomiast działalność

nansowo kaplicę w Białokrynicy.

jakieś obozowisko, które wstępnie

Jeżeli chodzi o naszą obecność w

zachodniej, czyli tak, jak powinno być.

nasza na rzecz Podhajec rozpoczę-

Motto naszego Towarzystwa „pa-

możemy datować na koniec epoki lo-

Bołszowcach… Pojawiliśmy się na za-

Był orientowany według zasad budow-

ła się w maju 2008 roku, gdy po raz

mięć i prawda, przebaczenie i pojed-

dowcowej. Po jakimś czasie pojawili

proszenie pani Wiesi Holik, która jest

nictwa, związanego z wznoszeniem

pierwszy odwiedziłem ziemię rodzinną

nanie” powoli będzie na tej ziemi wcie-

się tutaj pierwsi rolnicy, najprawdopo-

jakby, takim animatorem odtworzenia

kościołów. Kolejną ciekawą rzeczą

moich rodziców. Tata pochodzi z Biało-

lane w życie. Spotykam się tu zawsze

dobniej w 5 tysiącleciu przed Chrystu-

tego obiektu. W związku z rozpoczę-

jest to, że w zasadzie całe wzgórze

krynicy, mama ze Starego Miasta.

z życzliwością, nie spotkałem jakiejś

sem, o czym świadczą kawałki naczyń

ciem odbudowy i remontu, zaistniała

zajmował cmentarz. Groby odkrywali-

Od pieszego pobytu zostałem

wrogości wobec siebie. Mam nadzieję,

z tego czasu, narzędzia krzemienne.

konieczność przeprowadzenia badań

śmy we wszystkich wykopach, co tro-

zafascynowany tą ziemią, czuję się

że nasze kontakty, im dłużej będą trwa-

Także z późniejszych okresów mamy

archeologicznych, które związane

chę zaczęło nas szokować. Okazało

jej mikrocząstką. Mówię „moje Pod-

ły, tym więcej wniosą dobrego w relacje

jakieś pojedyncze zabytki, z epoki

były przede wszystkim, przynajmniej

się, że cały klasztor wzniesiony na ja-

hajce”, dlatego robię wszystko, ażeby

między Polakami a Ukraińcami. Uzy-

brązu, z wczesnego średniowiecza, z

początkowo, z pomocą odnośnie tech-

kimś wcześniejszym cmentarzu. Nie

wspomóc, na ile to możliwe, w odbu-

skaliśmy pozwolenie na odnowienie po-

późnego średniowiecza. Ciężko nam

nicznych kwestii, związanych z obiek-

jesteśmy w stanie póki co powiedzieć

mnika Mickiewicza, na zamontowanie

dowie kościoła w Podhajcach.

powiedzieć jak wyglądało to osadnic-

tem, czyli – jak posadowione są funda-

kiedy ten cmentarz został założony i

two, zanim powstał klasztor, dlatego

tablicy z polskimi napisami, który został

Działamy wielotorowo – organizuje-

menty, jakie jest podłoże geologiczne,

jak długo funkcjonował. Prawdopo-

że pozostałości po wcześniejszych

jak wygląda układ nawarstwień na

dobnie związany był z tym wcześniej-

wzniesiony w stulecie jego urodzin. Po-

myakcjęzbiórkidarówbożonarodzenio-

osadach zostały zniszczone przez

wzgórzu. W związku z tym założyli-

szym kościołem, kiedy on funkcjono-

mnik będzie wieńczył sokół, tak, jak to

wych dla naszych rodaków. Dwukrotnie

cmentarz, a później także – klasztor

śmy szereg wykopów wokół kościoła,

wał, wokół niego chowano zmarłych.

było do roku 1939. Mam nadzieję, że to

ściągałem dzieci z Podhajec na kolonie

i kościół.

w kościele, wokół klasztoru, które suk-

Nie wykluczone, że ten cmentarz

będzie mały krok do przywracania wła-

do Polski, pomagam w załatwianiu

cesywnie od 2006 roku poszerzamy

jest jeszcze starszy, co mogłoby su-

ściwego biegu historii tej ziemi.

pracy osobom z ziemi podhajeckiej w