sławni lwowianie

14

18 – 31 marca 2011 * Kurier Galicyjski

reWoLucyjNy księGarz LWoWski

BEATA KOST

Księgarz to bardzo zobowiązujące

słowo – twierdzą specjaliści z branży

księgarskiej. Przeciętny czytelnik ra-

czej nie zastanawia się nad tym, że

właściciel księgarni to bardzo często

człowiek, który w pewnym stopniu od-

powiada za rozwój intelektualny czytel-

nika, wszak to on sprowadza książki,

po które sięgniemy lub nie. W Polsce

na temat przygotowania do zawodu

księgarza, jako jeden z pierwszych

wypowiedział się Józef Zawadzki, naj-

wybitniejszy polski księgarz i wydawca

pierwszej połowy XIX wieku. W swoim

memoriale z roku 1818 pisał między

innymi o znaczeniu wykształcenia

księgarzy. Pisał też o tym, że „jest po-

trzeba ażeby, księgarzy było wielu po

różnych miejscach kraju swą profesję

gał też periodyki emigracyjne. Około

stracją muzyczną Karola Lipińskiego.

sprawujących”. W kraju pod zaborami,

roku 1840 Jan Milikowski próbował

Było to pierwsze lwowskie wydanie

miało to ogromne znaczenie.

sprowadzić legalnie dzieła Mickiewi-

Mickiewicza, dzieło wydano w drukar-

Również we Lwowie w okresie

cza do Lwowa. Zdumienie urzędni-

ni Piotra Pillera. W latach 1827-1828

zaborów polskim wydawcom i księ-

ków austriackich wywoływał fakt, że

nakładem Jana Milikowskiego wyda-

garzom przypadła jedna z najważniej-

znalazł się ktoś, kto sprowadzić chce

no „Polihymnię czyli piękności poezji

szych misji w kraju, ich działalność

prace filareta i autora Konrada Wal-

polskiej” – sześciotomową antologię

miała nie tylko przeciwstawić się wy-

lenroda. Milkowski zamawiając dzieła

zawierającą wyjątki dzieł najbardziej

naradawianiu społeczeństwa, miała

emigracyjne i zakazane wyrobił sobie

znanych polskich poetów. Po śmierci

też pozostać ważnym elementem

prywatne kontakty, które pozwoliły

wspólnika Ignacego Kuhna w 1835

życia umysłowego miasta i regionu.

mu na utrzymywanie stosunków ze

roku, Milikowski sam prowadził księ-

Jeden z najwybitniejszych księgarzy

wszystkimi znanymi twórcami. W

garnię. Były to złote czasy dla działal-

lwowskich przybył do miasta ze Ślą-

1848 roku Juliusz Słowacki właśnie

ności księgarskiej – pole działalności

ska Cieszyńskiego. Jan Milikowski

jemu przesłał swoje tomiki do druku.

ogromne, a zakładów księgarskich jak

urodził się w 1781 roku w Oldrzy-

Księgarz jeździł do Paryża prowadzić

na lekarstwo. Miał więc Milikowski ze

chowicach koło Cieszyna. Ukończył

rozmowy w sprawie zakupu rękopi-

swojej działalności duże zyski i wkrótce

gimnazjum w Bratysławie, następnie

sów Adama Mickiewicza.

dorobił się sporego majątku. Był wła-

pracował jako nauczyciel w Końskiej

Musiał działać z dużą ostrożnością,

ścicielem kamienicy przy ul. Blachar-

koło Cieszyna. Zmienił dość szybko

wciąż borykał się z cenzurą austriacką,

skiej we Lwowie. Utrzymywał kontakty

zawód, wkrótce można go było spo-

a dodatkowo znajdował się pod stałym

z oficynami wydawniczymi w kraju i za

tkać w Berlinie, gdzie rozpoczął prak-

nadzorem policji. Jeszcze za życia

granicą – w Warszawie, Brukseli, Pa-

tyki jako księgarz. Kilkanaście lat (od

jego wspólnika Ignacego Kuhna do-

ryżu, Lipsku i Wiedniu. Był jedną z naj-

roku 1803) związany był z księgar-

szło we Lwowie do głośnego procesu

ważniejszych postaci w świecie księ-

nią K. B. Pfaffa, gdzie od 1817 roku

podczas którego doszło do rewizji i

garskim. Wokół jego księgarni skupiało

pełnił funkcję kierownika. Przybył do

aresztowań – represje dotknęły głów-

się życie kulturalne Lwowa – stałymi

Lwowa około 1820 roku. Wspólnie z

nie Ossolineum, aresztowano i skaza-

bywalcami księgarni byli profesorowie

Ignacym Kuhnem założył we Lwowie

no na karę więzienia dyrektora Kon-

Uniwersytetu Lwowskiego i literaci. Z

odnosiło skutek, bo zazwyczaj władze

Po 40 latach pracy przekazał pro-

księgarnię pod szyldem „Kuhn i Mili-

stantego Słotwińskiego oraz areszto-

czasem stała się księgarnia czymś na

austriackie nie godziły się na pomysły

wadzenie księgarni synom, sam w

kowski”. Sklep funkcjonował później

wano i opieczętowano mienie drukarni

kształt kasyna literackiego, gdzie moż-

Jana Milikowskiego. Wiele książek

miarę możliwości pomagał w zarzą-

jako Księgarnia Narodowa i Zagra-

ossolińskiej. Milikowski i Piller zostali

na było zapoznać się z wszelkimi nur-

sprowadzanych przez niego było za-

dzaniu księgarni.

niczna, Handel Muzyczny i Umniczy.

poddani śledztwu z powodu przekro-

tami literackimi i nowościami wydaw-

kupionych przez Zakład Narodowy

Zmarł we Lwowie 16 sierpnia 1866

Milikowski rozwijał swoją działalność

czenia przepisów cenzury. W sklepach

niczymi. O oficjalne założenie takiego

im. Ossolińskich, był głównym do-

roku, pochowano go na cmentarzu

również poza Lwowem, filie księgarni

i mieszkaniach księgarzy przeprowa-

„Kasyna” w swojej księgarni zabiegał

stawcą literatury bieżącej dla Ossoli-

Łyczakowskim. Mówi się często, że

powstały w Tarnowie i Stanisławowie.

dzano rewizje. Podczas przeszukania

Milikowski bez skutku. Sądząc z tego

neum. Związany z Zakładem nie tylko

księgarz to zajęcie rodzinne, przecho-

Z księgarni i składów Milikowskiego

podobno nie wykryto schowanej sta-

jak wiele wysiłku poświęcił organizacji

interesami handlowymi, wiele książek

dzi z pokolenia na pokolenie i dopiero

zaopatrywano w książki sporą część

rannie paczki z dziełami Mickiewicza

imprez i rozmaitych przedsięwzięć, był

ofiarował książnicy na własność. Wy-

w drugim lub trzecim pokoleniu można

kraju – okręgi tarnowski, bocheński,

tzw. wydanie „awiniońskie” (ponoć po

społecznikiem z prawdziwego zda-

syłał też polskie książki do rodzinnych

mówić o profesji księgarskiej. Praca

rzeszowski, jasielski, sądecki, ko-

latach dzieła wyciągnięto z ukrycia w

rzenia. Wśród organizatorów I zjazdu

stron – jego dary otrzymywały szkoły

Milikowskiego zaprzecza tej teorii. Wy-

łomyjski i brzeżański. Księgarnie w

księgarni Milikowskiego).

księgarzy w roku 1846 spotykamy też

na Śląsku Cieszyńskim.

chował księgarzy w rodzinie, kształcił

Stanisławowie i Tarnowie były jedy-

Dla Milikowskiego pozostającego

jego nazwisko.

Milikowski zaangażowany był w

uczniów. Wśród najbardziej znanych

nymi księgarniami prowincjonalnymi

w stałym kontakcie z emigracją, nasta-

Powiadano we Lwowie, że Mili-

pracę „Sokoła”, jego nazwisko można

byli Jan i Paweł Jeleniowe firma „Bra-

w Galicji. Lwowska księgarnia Mili-

ły czasy stałego dozoru policyjnego.

kowski był przedsiębiorcą, który wy-

znaleźć w pierwszym zarządzie orga-

cia Jeleń” działała w Przemyślu.

kowskiego mieściła się od roku 1822

Nadal posiadał prawo wykonywania

płacił pierwsze honorarium literackie w

nizacji, ponadto opiekował się kasą

Po śmierci Jana Milikowskiego

w Rynku, w kamienicy pod numerem

zawodu, ale sprowadzanie zakazanych

gotówce za pracę zleconą – trzydzie-

stowarzyszenia.

księgarnię prowadzili synowie Ed-

25. Prowadzili tam wspólnicy również

książek wiązało się z dużym ryzykiem

ści guldenów otrzymał od niego Józef

Wraz z Władysławem Bełzą, Ka-

mund i Jan. Sześć lat po jego śmierci

działalność wydawniczą, drukowano

i wymagało przeróżnych wybiegów

Borkowski za przekład „Bogów Gre-

rolem Wildem i innymi lwowskimi księ-

księgarnia obchodziła 50 rocznicę ist-

wiele interesujących pozycji, w tym

– bardzo często przepłacano konduk-

cji” Schillera. Wydał potem Milikowski

garzami założyli spółkę, która miała

nienia. Ślązacy wysłali do Lwowa list

również zakazaną literaturę emigra-

torów w pociągach i to oni przewozili

bardzo ozdobnie tekst niemiecki wraz

wspierać interesy księgarzy i autorów

gratulacyjny.

cyjną. Jan Milikowski sprowadzał też

skrzynie z książkami. Drukował wiele

z tłumaczeniem, ogłaszając nazwisko

polskich. Był członkiem Gremium księ-

do księgarni pozycje zakazane przez

prac nowatorskich i sam również starał

autora tłumaczenia. Zaopatrywał też

garzy w Lipsku i Wiedniu. Działał jako

W tym roku mija 145 rocznica

cenzurę. W 1827 obaj panowie wydali

się o ich rozpowszechnianie – choćby

czytelników lwowskich w prasę zagra-

radny miejski, a także jako członek To-

śmierci księgarza.

„Sonety” Adama Mickiewicza z ilu-

w środowisku wiejskim – co nie zawsze

niczną sprowadzaną do Austrii, ścią-

warzystwa Gospodarczego.

pomoc dLa aGNieszki

wpłaty na rzecz Agnieszki – udało się

ul. Lisowskiego 1

zebrać blisko 1000 zł – i ponawiamy

W ubiegłym roku, w Kurierze Ga-

65-072 Zielona góra, PKO

naszą prośbę do Czytelników o dal-

ce], które wią-

licyjskim ukazał się apel o pomoc dla

rzy, którzy dają dużą szansę na ura-

BP S.A. IIO/Zielona góra

szą życzliwość i pomoc, bo tylko dzię-

żą się z duży-

Agnieszki Mokrzyckiej, chorej na no-

towanie wzroku dziecka. Do tej pory

nr: 47 1020 5402 0000 0702

ki nim, mała lwowianka ma szansę na

mi kosztami.

wotwór obu oczek. Od tej chwili minął

nie została podjęta konkretna tera-

0118 4308 z dopiskiem:

to, że będzie widziała.

W tym miej-

prawie rok.

pia, ponieważ lekarze obserwując

dla Agnieszki Mokrzyckiej

scu dziękujemy

Dziś 2,5 letnia dziewczynka jest

chorobę, chcą zastosować najmniej

Dla polskich czytelników po-

wszystkim ofia-

po czterech konsultacjach w niemiec-

inwazyjną, ale najbardziej skuteczną

MONIKA I ANDRZEJ

dajemy nr konta w Polsce:

rodawcom za

kiej klinice okulistycznej w Essen.

metodę. Wymaga to jednak kolejnych

MICHALAKOWIE RAE

Towarzystwo Miłośników

wcześniejsze

Znajduje się pod stałą kontrolą leka-

wizyt w Essen [średnio co 3 miesią-

Lwowa