muzeum pod gołym niebem

24

18 – 31 marca 2011 * Kurier Galicyjski

LWoWski paNTeoN sŁaWy i chWaŁy

(ciąg dalszy z poprzedniego numeru)

JURIJ SMIRNOW

tekst i zdjęcia

Centralnym punktem starej czę-

ści cmentarza jest kaplica hrabiów

Dunin-Borkowskich. Zbudowano ją w

stylu klasycystycznym w 1812 roku,

na zamówienie hr. Leonarda Wincen-

ta Dunin-Borkowskiego (1768-1839),

podkomorzego ostatniego polskiego

króla Stanisława Augusta. Po śmierci

Anioł na grobie Celestyny

młodej ukochanej żony Ignacji, hrabia

Czaykowskiej

postanowił uwiecznić jej pamięć i za-

łożyć rodzinny grobowiec. Fundator

słynął z encyklopedycznej wiedzy, był

znanymtłumaczem,członkiemStanów

Galicyjskich. W kaplicy pochowano 22

Figura płaczki przy kaplicy

członków lub krewnych rodziny Dunin-

Dunin-Borkowskich

Borkowskich. Wśród nich: dwie żony

fundatora i jego brat Stanisław – znany

geolog i mineralog, członek Akademii

Kaplica hr. Dunin-Borkowskich

Umiejętności w Wiedniu i Monachium.

W krypcie kaplicy spoczywają również

absolwentami Wiedeńskiej Akademii

Sztuk Pięknych. Ich dzieła prezentu-

ją wysoki europejski poziom rzeźby

lwowskiej, która według słów dr Biriu-

lowa była w tym okresie „rezonansem

twórczości Antoniego Canovy i Berte-

Anioł dłuta Jana Schimsera

la Thorvaldsena”. Przyjazd do Lwowa

około 1800 r., urodzonego w Tyrolu

Witwera, zapoczątkował utworzenie

nowej prężnej grupy artystów i przy-

niósł trwałe tradycje wiedeńskiego

klasycyzmu. Prawdopodobnie, rzeź-

biarz współpracował ze swoim młod-

szym bratem Michaelem Witwerem, z

którym przybył do Lwowa. Urodzony w

1790 roku w Wiedniu, Antoni Schim-

ser przyjechał do Lwowa w 1812 r.,

zaś w 1821 r. ściągnął do siebie młod-

szego brata Johana, zwanego w Ga-

licji Janem. Groby wszystkich trzech

artystów znajdują się również w starej

Figura młodzieńca przy ka-

części cmentarza, nieco wyżej kaplicy

plicy Dunin-Borkowskich

Dunin-Borkowskich. Najmłodszy z ar-

przedstawionej w ubraniu wschodnim,

tystów Paweł Eutele przybył do Lwo-

charakterystycznym dla Ormian lwow-

wa w 1826 roku z Niemiec, również

grobowiec rodziny Mosingów

skich z tego okresu. Na grobie porucz-

na zaproszenie Antoniego Schimsera

nika wojsk polskich Stanisława Nowic-

i przez dłuższy czas był zatrudniony

iny niebiańskiej. Tym razem widzimy

kiego (1785-1815) rzeźbiarz ustawił

w jego pracowni. Tylko dla Cmentarza

młodą kobietę w asyście bogini nocy

figurę jego patrona, św. Stanisława.

Łyczakowskiego rzeźbiarz stworzył

Nikty i małego skrzydlatego chłopca

Wszystkie pomniki zostały wykonane

około 60 dzieł, co prawda, nie zawsze

geniusza. Skrzydlatego boga śmierci

z piaskowca polańskiego.

równego poziomu. Wśród pomników

Tanatosa ze zgaszoną pochodnią w

Wśród dzieł Antoniego Schimsera

autorstwa Hartmanna Witwera trzeba

prawej ręce Antoni Schimser umieścił

zwraca uwagę monumentalny pomnik

zwrócić uwagę na figurę Matki Boskiej

Antoni Schimser, pomnik na grobowcu rodziny Brayerów,

Tränklów i Weiglów

na grobie Marii Chatariny Chaudoir

na grobie gubernatora Galicji barona

na kuli ziemskiej na grobie Marii Anny

(zm. 1821). Postać boga ustawiono na

Franza von Hauera (1757-1822) na

z Kalinowskich hrabiny Ponińskiej wo-

trzymetrowym piedestale. Nieco wyżej

polu nr 7, wykonany w kształcie bra-

prochy Namiestnika Galicji Agenora hr.

nął odlany z brązu wielki herb hrabiów

jewodziny poznańskiej, zmarłej we

znajduje się grobowiec rodziny Raw-

my do świątyni egipskiej. Po obydwie

Gołuchowskiego (1812-1875) oraz pol-

umieszczony w tympanonie. Przy odbu-

Lwowie 19 października 1797 roku. Po

skich, znanych lwowskich architek-

strony wejścia, na podwyższonych

skiej artystki-malarki Marii Wodzickiej

dowie kaplicy zmieniono kształt sygna-

drugiej stronie alei znajduje się kolej-

tów. W tymże grobowcu pochowano

cokołach, umieszczono figury dwu

(1878-1966), która po II wojnie świa-

turki; nie udało się odnaleźć herbu. Nie

na praca Witwera – nagrobek Józefa

profesora Politechniki, architekta Wła-

odpoczywających lwów. Po przeciw-

towej nie wyjechała do Polski i została

zważając na wszystkie zmiany, kaplica

Schabingera (zm. w 1808), przedsta-

dysława Sadłowskiego (1869-1940),

ległej stronie alei znajduje się jeszcze

we Lwowie.

nadal dominuje w starej części cmen-

wiający postać pięknej kobiety-płaczki.

autora projektu Dworca Głównego we

jedno dzieło Schimsera – pomnik na

Fasadę kaplicy ozdobiono cztero-

tarza. Dookoła niej, na sąsiednich

Niedaleko, na polu nr 10, przy

Lwowie. Nad grobowcem zbudowano

grobowcu rodziny Brayerów, Trän-

kolumnowym portykiem z korynckimi

polach, znajdują się setki pochówków

nagrobku Julianny Sivietlich ze Schra-

wysoki monumentalny postument, na

klów i Weiglów. Przedstawia on boga

kapitelami. Między kolumnami usta-

znanych ludzi i cennych zabytkowych

gnerów (zm. w 1809 r.) stoi podobna

którym ustawiono figurę siedzącej ko-

snu Hypnosa, który zabiera do kró-

wiono dwa posągi z piaskowca dłu-

pomników końca XVIII – początku XX

statua. Figury dwu płaczek wyróżniają

biety-płaczki dłuta wiedeńskiego rzeź-

lestwa śmierci młodą kobietę. Obok

ta Hartmanna Witwera. Są to figury

wieku. Wśród XIX-wiecznych pomni-

się perfekcją kształtów i wykwintnością

biarza Emila Schrödla.

stoi zasmucony młodzieniec w stroju

płaczki i rozpaczającego młodzień-

ków zwracają uwagę dzieła utalentowa-

modelunku. Dłuta Hartmanna Witwera

Na skrzyżowaniu dróżek cmen-

greckim, który trzyma w rękach pełne

ca. W latach 80. XX w. kaplica została

nych rzeźbiarzy: Hartmanna Witwera

są również nagrobki na grobach: Ur-

tarnych znajduje się grobowiec zasłu-

łez lacrinarium. Kilka kroków dalej

zdewastowana i nawet podpalona. Za-

(1774-1825), Antoniego Schimsera

szuli Głogowskiej (zm. 1803 r.), Anerli

żonej dla Lwowa rodziny Mosingów,

znajduje się pomnik na grobie Julian-

walił się dach z glorietką i sygnaturką,

(1790-1836), Jana Schimsera (1793-

Wagner (zm. 1805 r.), Józefa Wenzla

ozdobiony figurą Matki Boskiej na kuli

ny z Schabingerów Nevather, który

został uszkodzony tympanon, rozbita

1856) i Pawła Eutelego (1804-1889).

(zm. 1808 r.) i młodej Ormianki Ro-

ziemskiej dłuta Pawła Eutelego. Po-

również przedstawia procesję do kra-

figura starogreckiego Charona i zgi-

Witwer i bracia Schimserowie byli

zalii Wartanowiczówny (zm. 1799 r.),