poznaj ukrainę

24

1 – 14 kwietnia 2011 * Kurier Galicyjski

historia sanktuarium w Łopatynie

ks. maREK WojNaRoWSKi

kustosz i proboszcz

sanktuarium matki Bożej

Łopatyńskiej

Parafię Łopatyńską ustanowiono

Pod chórem napis na ścianie

w 1413 r. Pierwszy kościół w Łopaty-

„STaNiSLaUS STRoiNSKi SE.

nie pod wezwaniem Niepokalanego

RE. PoL. PiNXiT a. D. 1782”

Poczęcia Najświętszej Maryi Panny

i św. Mikołaja biskupa ufundował w

1413 r. książę mazowiecki Siemowit

IV, uposażając go dobrami wsi Baty-

jów, koło Łopatyna. Była to świątynia

drewniana, usytuowana wraz z pleba-

nią w środku osady. W 1576 r. Stefan

Batory potwierdził przywilej fundacyj-

obraz matki Bożej Łopatyń-

fronton kościoła w Łopatynie

ny. Nie wiadomo czy ta świątynia czy

skiej

już inna przetrwała do XVIII wieku,

„SaNCTa GRaViTaS” czyli

kiedy to rozpoczęto budowę kościoła

piersiach Maryi załamuje się promień

„ŚWiĘTa BRZEmiENNoŚĆ”

murowanego.

światła, wychodzącego z monstrancji,

który spływa na zebranych poniżej

ludzi.

Wąskie ramiona nawy poprzecz-

Ostatnie przedstawienie w pre-

nej transeptu zdobi z jednej strony

zbiterium odnosi się do inwokacji

„POKŁON PASTERZY”, a po drugiej

„DOMIE BOŻY”. Scena wyobraża ko-

obraz ścienny, wyobrażający Maryję w

ściół, usymbolizowany w postaci pa-

czerwonej szacie, której łono jaśnieje

pieża, który wskazuje ręką na wzno-

cudowną światłością. Jest to „SANC-

szącą się w oddali okrągłą świątynię,

TA GRAVITAS” czyli „ŚWIĘTA BRZE-

Tablica pamiątkowa józefy

mając przed sobą klęczącą w profilu

MIENNOŚĆ” – rzadko w ikonografii

Humeniuk

Madonnę. W tej kompozycji rozpo-

spotykany motyw z życia Madonny.

Kwestie fundacji kościoła osta-

znajemy Boga Ojca wyłaniającego

Kompozycja wypełniająca prosto-

tecznie rozstrzygają rękopisy w języ-

się z obłoków.

kątną powierzchnię sklepienia prezbi-

ku łacińskim, znajdujące się obecnie

W samym środku kościoła – w

terium przedstawia ZWIASTOWANIE.

w Bibliotece Narodowej im. Osso-

miejscu skrzyżowania naw oko widza

W tylnej części kościoła, na skle-

lińskich, w którym jest tak napisane:

kierują w górę cztery pendentywy, na

pieniu, roztacza się jedno z najważ-

W chórze kapłańskim, we

„Około 1758 r. ks. Szczepan Mikulski,

których znajduje oparcie płytka, epi-

niejszych przedstawień, jakie arty-

wnęce, Stroiński ukazał mat-

archidiakon lwowski, chciał przynaj-

leptyczna czasza, ukryta w wiązaniu

ście udało się stworzyć, a mianowicie

ostatnie przedstawienie w

kę Bożą jako „Pocieszyciel-

mniej współuczestniczyć w fundacji

dachowym. Powierzchnia tejże cza-

scena WNIEBOWZIĘCIA. Stroiński

prezbiterium odnosi się do

kę Strapionych”

kościoła Łopatyńskiego, lecz Jaśnie

szy została przez artystę wypełniona

wyobraził moment, kiedy Madonna

inwokacji „DomiE BoŻy”

Wielmożna Fundatorka Salomea z

Pierwotnie kościół kryty był gon-

iluzjonistyczną kolumnadą, o nader

odrywa się dopiero od ziemi, zasy-

Kątskich – Chołoniewska-Kasztelano-

tami, później dachówką, a obecnie

włoskiej oraz krajobrazu, przedsta-

masywnych członach, przykryta u góry

łając ręką niżej stojącym Apostołom

wa Buska nie chciała od niego na ten

blachą.

wiające okręty żaglowe, spieszące

fikcyjną kopułą z latarnią u szczytu.

ostatni gest błogosławieństwa i poże-

cel żadnej ofiary” – Historia Eclesiae.

Materiał budowlany kościoła w

na pomoc miastu, oblężonemu przez

W arkadach znajdujemy na prze-

gnania.

W rękopisie tym, jego autor ks.

Łopatynie to kamienie i cegła. Według

wrogów kościoła. Po lewej stronie tej

mian rozmieszczone wazony i kosze

W czasie powojennym XX wie-

Tomasz Drozdowski przytacza treść

utrzymujących się do dziś przekazów,

kompozycji znajdujemy na wysokiej

różnobarwnego kwiecia – na trójkąt-

ku, gdy kościół był przeznaczony

napisu, znajdującego się na ścia-

do zaprawy murarskiej z gaszonym

skale tablice z napisem: „AUXILIM

nych zaś pendentywach widnieją nie-

na magazyn zbożowy, a później na

nie chóru nad organami, który głosi

wapnem, do którego wrzucano wie-

CHRISTIANORUM”  „WSPOMOŻE-

zwykle subtelnie wykonane wizerunki

skład materiałów budowlanych, sce-

między innymi, że: „Kościół ten de-

przowe tusze, dodawano jaja, przyno-

NIE WIERNYCH”. Po bokach tej sceny

Ojców Kościoła, siedzących w obło-

na Wniebowzięcia została najbardziej

dykowany NMP Niepokalanej został

szone przez okolicznych mieszkań-

wiszą panoplia. Oba te obrazy otacza

kach w pozach pełnej majestatycznej

zniszczona. Z oryginalnej polichromii

wzniesiony i ozdobiony dzięki wiel-

ców. Uzyskana w ten sposób masa

odpowiednie obramowanie, złożone z

powagi i dostojności.

cudem została tylko Matka Boża, ale

kiej szczodrości Jaśnie Wielmożnej

spajała cegły i kamienie mocniej niż

liści laurowych – u szczytu zaś kom-

Poniżej wreszcie owych postaci,

w minionym roku, czyli w 2010, sce-

Salomei z Kątskich-Chołoniewskiej

cement.

pozycji pod archiwoltą niszy znajdu-

dostrzegamy owalne kartusze, oto-

na Wniebowzięcia została całkowicie

– wdowy i jej znakomitych potomków.

Budowę kościoła ukończono w

jemy okrągłe medaliony z popiersiem

czone dookoła liśćmi laurowymi oraz

zrekonstruowana i odnowiona dzięki

Roku Pańskiego 1782”. Jej mąż Adam

1772 r., a polichromię wnętrza 10 lat

Madonny.

złociste wazony, które przypominają

polskiemu Ministerstwu Kultury i Dzie-

Chołoniewski od 10 lat już nie żył. W

później. Polichromia jest dziełem Sta-

W chórze kapłańskim, po prawej

kształtem wspaniałe antyczne urny,

dzictwa Narodowego.

zakrystii, na ścianie umieszczona była

nisława Stroińskiego. Jego sygnatur-

stronie prezbiterium, we wnęce, Stro-

należące do stałego inwentarza stylu

W podziemiach kościoła byli

tabliczka w języku łacińskim: „Me-

ka w ozdobnym obramowaniu, zwień-

iński ukazał Matkę Bożą jako „PO-

Ludwika XVI.

chowani zmarli fundatorzy i właści-

mento Adami et Salomeae – fundato-

czona koszem z kwiatami znajduje

CIESZYCIELKĘ STRAPIONYCH”. U

Płaskie sklepienia prezbiterium

ciele Łopatyna. Znajdowało się tam

rom” to znaczy: „Pamiętaj o Adamie

się nad przejściem z kruchty do nawy

dołu obrazu znękany tłum mężczyzn

– nawy kościelnej i ramion transeptu

kilkanaście trumien. Kilka z oszklo-

i Salomei – fundatorach”. To też w

w języku łacińskim: „STANISLAUS

i kobiet zanosi żarliwe modlitwy do

zajmują następnie, jak zwykle, naj-

nymi wiekami, przez które widać

inwentarzu kościoła z 1938 r. ówcze-

STROINSKI SE.RE.POL. PINXIT A.D.

Świętej Dziewicy, której postać, pra-

okazalsze, kompozycje figuralne, na

było zabalsamowane ciała. Szczątki

sny proboszcz ks. Franciszek Byra

1782”. Po rozwinięciu i przetłumacze-

wie na wprost zwrócona, unosi się

tle niezwykle bogato ukształtowanego

pochowanych w owej krypcie pod ko-

napisał, że kościół zbudowany został

niu oznacza ona: „Stanisław Stroiński

w pozycji klęczącej w obłokach. Na

obramowania.

ściołem zostały sprofanowane, gdy

„staraniem właścicieli Łopatyna Ada-

sekretarz króla polskiego namalował

kościół w okresie powojennym był

ma i Salomei Chołoniewskich”. Tak

roku pańskiego 1782”. Tytuł sekreta-

magazynem i dopiero po jakimś cza-

też informują autorzy przewodnika po

rza królewskiego Stroiński otrzymał

sie zostały przeniesione na cmentarz

powiecie radechowskim z 1937 r. Na

w 1765 r. z rąk Stanisława Augusta

i złożone w grobowcu córki Ignacego

to iż fundatorami byli Salomea i Adam

Poniatowskiego. Stanisław Stroiński

Żaka.

wydaje się również wskazywać kar-

namalował również polichromię w ka-

Wspaniałe rzeźby wysokie na 3

tusz z ich herbami – jeden z elemen-

tedrze rzymskokatolickiej we Lwowie.

metry - św. Anny i Joachima oraz św.

tów polichromii wnętrza, znajdujący

Dominującym tematem w łopa-

Mikołaja i Stanisława biskupa w pre-

się nad łukiem tęczowym, na kopule

tyńskich malowidłach jest gloryfika-

zbiterium kościoła były dziełem słyn-

kościoła.

cja Najświętszej Maryi Panny. I tak,

nego rzeźbiarza Jana Obrockiego.

Łopatyński kościół wybudowany

cztery płytkie wnęki, otwierające się

W czasach komunistycznych zostały

na niewielkim pagórku, zwrócony jest

parami do prezbiterium i nawy ko-

pocięte i spalone w piecu.

fasadą na wschód. Składa się z krót-

ścielnej, otrzymały przedstawienia

W 1754 r. do domu rodziny Ma-

kiej nawy, rozbudowanej o skrzydła

ilustrujące niektóre symbole Bogaro-

cieja Niestojemskiego w Rytkowie,

płytkiego transeptu i niewielkiego pre-

dzicy z Litanii Loretańskiej. Pierwsza

koło  Beresteczka  przywieziono

zbiterium, za którego ścianą szczyto-

para powyższych obrazów odnosi się

kopię obrazu Matki Boskiej Często-

wą znajduje się zakrystia na planie

do inwokacji „Domie złoty” i „Wspo-

chowskiej z Jasnej Góry. Na twarzy

prostokąta. Od frontu dodano niewiel-

możenie wiernych”, uplastycznionych

Matki Bożej i Pana Jezusa pojawiły

ką kruchtę. Długość całego kościoła

przez artystę w postaci wspaniałego

się łzy. Po jakimś czasie spalił się

W samym centrum kościoła epileptyczna czasza ukryta w

wynosi 45 m, a szerokość 25 m.

pałacu, noszącego cechy architektury

dom, ocalał tylko pokój, w którym

wiązaniu dachowym