dla „kuriera Galicyjskiego”

19

Kurier Galicyjski * 15 – 28 kwietnia 2011

Pomalutku aż do skutku

Co ich łączyło charakterologicz-

Nadeszła oczekiwana pora na pre-

nackich, żywcem wziętych z Horacego

odtwarzał po mistrzowsku inny duet

Jak si hajdać zaczniesz w kółko

nie – to dobroć, tkliwość, gołębie

zentację mistrza piosenki, zresztą nie

Safrina „Przy szabasowych świecach”

dialogowy, o którym wspomniałem.

To pod hajrem cie upieszcze

wprost serce, krótko mówiąc: „serce

tylko lwowskiej, Franciszka Makucha,

i rozpoczęli dialog szmoncesowy, cał-

Mistrzem szmoncesu był również Lo-

Poznasz wtedy Antka Ziółko

batiara”. Taki też był tytuł ich trzeciego

solisty krakowskiej opery i operetki.

kowicie lekceważąc „Rubinsteina” z

pek (Kazimierz Krukowski) – patrzcie,

filmu, który nigdy nie dotarł na ekrany,

Przed wejściem na estradę był stre-

Ickiem i tatusiem razem wziętych.

patrzcie, łodzianin.

Antyk ty na nerw zagrywasz

ponieważ zrealizowany pod koniec

mowany (jak zresztą wszyscy) i prosił:

W tym miejscu należy przypomnieć,

Szmoncesowe teksty są na ogół

I hałukasz na bezdurno

lata 1939, spłonął zaraz w pierwszych

„Alek, nie mów nic o mnie, podaj tyl-

iż słynnym odtwórcą niemniej słynnego

znane, jak słynny już „Sęk” Konrada

Jestem Mańka a nie zgrywa

dniach wojny.

ko nazwisko”. Oczywiście miał rację,

„Rubinsteina” jest Wojciech Habela,

Toma, prezentowany nieodłącznie w

Z nami aus ja mówie równo

W wykonaniu Wojciecha Habeli

nazwisko przecież samo mówi, nie

władający szmoncesem z wprawą han-

kabarecie „Dudek” przez Edwarda

i Karola Wróblewskiego z towarzysze-

potrzebna więc oracja. Nie stosując

dełesów z lwowskich „Krakidałów”.

Dziewońskiego i Wiesława Michnikow-

Jojkasz, jojczysz nie do wiary

niem zespołu „Chawira” usłyszeliśmy

Gdy oni szli rozmawiać o swoich

skiego, czy zupełnie już zapomniany

się jednak do decyzji pana Franciszka,

Ja katulam si do ciebie

piosenkę Emanuela Szlechtera (sło-

„curesach” (kłopotach) bankowych

„Koszerny kozak” – opowiadania ży-

powtórzyłem to, co napisałem o nim w

A ty mi potyrcze sadzisz

wa) i Henryka Warsa (muzyka) „My

i handlowych, i mówiąc w kółko nie

dowskie Stefana Wiecheckiego, czyli

poprzedniej korespondencji z „III Fe-

Mnie przy tobie tak jak w niebie

dwaj obacwaj”, z filmu „Będzie lepiej”

przestawali liczyć pieniądzów, to przy-

Wiecha, budzące niebywały entuzjazm

stiwalu Piosenki Lwowskiej i Bałaku

(po lwowsku „Bedzi lepi”), nakręcone-

pomniałem sobie inny duet dialogowy

czytelników i słuchaczy. Podam kilka

Lwowskiego”: „...sam mistrz piosenki,

Antyk jesteś zawierucha

go w 1936 roku z udziałem Tońcia

z radiowej „Wesołej Lwowskiej Fali”

tytułów „Koszernego Kozaka”: Trup

pieśniarz (o Lwowie), tymczasowo śpie-

Co w ancugu do mnie drybasz

i Szczepcia. Piosenka została nagra-

– Aprikozenkranza i Untenbauma, w

przed sądem; Żydzi w przeręblu; Sa-

wający w Krakowie o Lwowie, solista

Ancug nowy zmiętolony

na na płytach i rozpowszechniana w

których po mistrzowsku wcielali się

mobójca w wannie; Głowa spod łóżka;

opery i operetki w Krakowie, Franciszek

Jak pod chajrem wciąż przebywasz

radiu jako popularny foxtrot – polka.

Mieczysław Monderer i Adolf Fle-

Mały Gigolo; Tajemnice buduaru; Flirt

Makuch”. Jak pan Franciszek zaśpiewał

W niedługim czasie śpiewała ją lwow-

ischen. Do dzisiaj tajemnicą niezgłę-

z jąkałą; Pchła w tramwaju; Mord z lito-

dwie obowiązkowe piosenki „Boston o

Kupił ja sy ancug nowy

ska ulica, a następnie „cała” Polska.

bioną pozostaje, czy Aprikozenkranz i

ści; Rudy Icek pod łóżkiem; Handełes

Lwowie” Mariana Hemara i „Mój sen

I do innyj hulam baby

Gdy „Wesoła Lwowska Fala” rozpo-

Untenbaum to byli goje wcielający się

ante portas; Siekana wątróbka; Ryms

o Lwowie” Wanata i Jerzego Kopiń-

Co na rogu Kupernika

czynała swoją cotygodniową radiową

w Żydów, czy też autentyczni Żydzi z

w goja; Trup przy telefonie.

skiego, to się dopiero rozkręcił kilkoma

Stoi cięgiem bez bucika

audycję, to rangą przeżycia były za-

„Krakidałów”, mówiący na co dzień

Znane są również żydowskie

piosenkami, zmianami głosu, ubrania,

kończone dyskusje, flirty, kłótnie, za-

wyłącznie szmoncesem.

dowcipy, na ogół śmieszne, jak np. o

kapelusza i zapewne fryzury – wszyst-

Rach ciach, ciach

jęcia domowe, czy głośne rozmowy.

dwóch handełesach, z których jeden

ko jak leci, jak przystało na mistrza. A

Babu w piach

Dzieci nie udawały się na spoczynek,

W czasie modlitwy obowiązkowym

bez przerwy liczył pieniądze. Ten drugi,

publiczność? Nie chciała go wypuścić

I jasny anieli

nie odrabiały w tym czasie lekcji, a

elementem stroju Żyda są: jarmułka

chcący pierwszego oderwać od licze-

ze sceny, podobnie zresztą jak przed-

Koguś w morde szczeli

narzeczeni przestawali się całować.

(kipa) – okrągła czapeczka uszyta z

nia powiada: popatrz Moniek na drugą

tem Wojtka Habelę, który był we Lwo-

Oto fragmenty tej piosenki:

sześciu klinów materiału, będąca ozna-

stronę ulicy, jaka piękna dziewczyna

wie na imieninach z Feliksem Konar-

Gdy Wiktoria Zawistowska z towa-

ką szacunku dla Jahwe. Musi być no-

idzie, ja z nią tej nocy spałem. U wa

skim i zaśpiewał: „inżynier „S” podpalił

… Popamiętaj ty sy, Tońku!

rzyszeniem zespołu „Chawira” prze-

szona także w czasie studiowania Tory;

– usłyszał w odpowiedzi – gdybym

trzy firanki” („Party w Londynie” Felik-

Powiedz, Szczepciu, powiedz co?

konywała piosenką z repertuaru Zuli

tałes (talit) – biały szal z czarnymi lub

chciał to spałbym z nią codziennie, to

sa Konarskiego), na czym najbardziej

To si tobi przyda,

Pogorzelskiej „Panna Mania gra na

niebieskimi pasami oraz frędzlami, z

jest moja żona.

ucierpiałem ja w swoim gadulstwie z

Bo pamiętaj, ży ni bida,

mandolinie”, iż panna Marianna jest

najważniejszym najdłuższym frędz-

W przejściu do bramy kamie-

wpadką (zaplanowaną?).

Ale piniundz, to, nieszczęści, o!

strasznie muzykalna, do występu przy-

lem w jednym z rogów, na którym

nicy przy ul. Legionów 25, w której

Oczywiście, było należące mi się

gotowywał się dziesięcioletni Paweł

wiąże się supełki. Tałes może też być

mieszkałem, stał wytrwale stary Żyd

zadośćuczynienie, tym razem z łezką

Kto ma forsy, temu zdaji si,

Paprocki. W jego wykonaniu usłyszeli-

wyposażony w atarę – pas o długości

sprzedający rzekomo elastyczne bia-

autorską, prosto z Radia Lwów – luty

Temu zdaji si, ży un król,

śmy „Lwowski blues” – piosenkę Ireny

około 1 m i szerokości od 6 do 12 cm,

łe jegierowskie kalesony, reklamując

2011, gdzie popisywał ja się przed

Żyji, piji i przydstawia si,

Paprockiej, mamy młodziutkiego arty-

często pięknie haftowany. Uprawnio-

je przez pozorowane rozciąganie z

Panią Redaktor Anią Gordijewską,

Kużdyn przy nim nul.

sty z jej akompaniamentem, a potem

nymi do noszenia tałesu są wyłącznie

szmoncesowym zawołaniem – profe-

pod kuratelą Pani Prezes Radia Lwów

– potem „Orlątko” Artura Oppmana

mężczyźni żonaci. Ponieważ Habela

sor Jegier, profesor Jegier. Na „Kraki-

Teresą Pakosz i pod nieobecność (po-

A gdy nagli forsa skończy si,

(Or-Ot). Ta wzruszająca piosenka po-

i Makuch są żonaci, byli więc upraw-

dałach”, również stary Żyd sprzedawał

pis bez jej wiedzy) mojej szefowej, re-

Zara skończy si cały bal,

święcona Lwowskim Orlętom, zawsze

nieni do stroju w jakim wystąpili. Mają

kolorowe widokówki przedstawiające

daktor naczelnej „Lwowskich Spotkań”

Stenka, kwenka i zustai mu

powoduje wzruszenie i nawet łzy. Tym

jednakże żony gojki, więc nie jestem

przerażonego brodatego i pejsatego

Bożeny Rafalskiej:

NOWY ANCUG

Po ty forsi żal.

razem młodziutkiego artystę publicz-

taki pewny tych uprawnień.

Żyda, mającego z lewej strony ryczą-

Kupił ja sy ancug nowy

ność nie chciała tak szybko wypuścić

Goj (z hebrajskiego, naród) – okre-

cego lwa, z prawej zaś pożar. Podpis

I do moi hulam baby

A my dwaj, oba cwaj

ze sceny. Brawom nie było końca.

ślenie pojawiające się wielokrotnie w

pod obrazkiem brzmiał: „nysz ta hir,

Piji likir bananowy

Ni mamy nic i mamy raj!

Sam chłopiec był wzruszony.

Torze, tłumaczone najczęściej jako

nysz ta hir”, co oznacza po polsku:

Babie daje swoju graby

Nam nic ni zrobi zło,

Dziewczęca, pełna wdzięku i skrom-

„narody”, czyli zwykle nie-Żydzi, ktoś

„ani tam, ani tam”. Pocztówki szły jak

Bo trać jak ni masz co!

ności Dominika Pater z Chrzanowa,

spoza narodu Izraela. Niektóre tłu-

woda.

I zakładam klawy bajer

Kto ma forsy, ten kulegi ma,

już znakomita piosenkarka i pieśniarka

maczenia Biblii pomijają słowo „goj”

„Wesołą Lwowską Falę tworzyli

Na harmoszce nowy sztajer

Przyjacieli ma, wszysku ma,

– uczennica Ireny Paprockiej, zaśpie-

i zastępują je słowem „narody”, np.

jeszcze radca Strońć, w osobie mi-

Baba si ze śmichu ścieli

Jest kuchany, żyju, piju z nim

wała pod jej akompaniament „Wierne

w Biblii Tysiąclecia (Księga Rodza-

strza Wilhelma Korabiowskiego i wy-

Ta ja fruwam w karuzeli

Dzie si tylko da,

Madonny” Jerzego Michotka i „Prec-

ju).Od nich pochodzą mieszkańcy

stępująca do dzisiaj mistrzyni, Włada

A gdy nagli forsa skończy si,

larka z Pohulanki” Wiktora Budzyń-

wybrzeży i wysp, podzieleni według

Majewska, wykreowana oczywiście

Rach ciach ciach

Wtedy wisza się na nim psy,

skiego. Dominika bisowała, a brawom

swych krajów i swego języka, według

przez Wiktora Budzyńskiego. W tym

Babe w piach

Nikt go nie zna, nikt ni kocha go

nie było końca.

szczepów i według narodów. W Torze

mistrzowskim poczcie zakwitali rów-

I jasny anieli

To ni ta co my!

Gdy oczekiwałem szmoncesowej

słowo „goj” pojawia się 550 razy.

nież Ada Sadowska, Teodozja Lisie-

Koguś w morde szczeli

Bo my dwaj oba cwaj,

zmiany nastroju, gdy durny Icek dosta-

Szmonces – to inna, niż bałak gwa-

wicz, Love Short, Czesław Halski,

Bu takich ni ma cały kraj,

nie drugi i trzeci raz w mordę od wy-

ra, zresztą nie tylko lwowska, będąca

Juliusz Gabel, Alfred Schutz (twórca

Baba w bałak daj sy spokój

My dwaj ,ohoho!

rozumiałego tatusia za to, iż „nie idzie

zlepkiem nieortograficznej i niegrama-

muzyki do „Czerwonych Maków pod

Bo to ja cie w morde szczeli

To tak jak innych sto!

być Rubinsteinem, który idzie mieć sto

tycznej polszczyzny, parafrazy języ-

Monte Cassino” z tekstem Feliksa

Będziesz miał rozbity kinol

tysięcy dularów w banku”, niespodzia-

ków jidysz i niemieckiego. Szmonces

Konarskiego), Tadeusz Seredyński,

Ty drymbajło co w niedzieli

I co było po tej piosence? Następ-

nie, nie zapowiadani, pojawili się na

posiada również swój zapis medialny

Zbigniew Lipczyński, Izydor Dąb –

Pod kościołem zginasz graby

na? A właśnie, że nie! Tylko co? Ano

scenie Franciszek Makuch i Wojciech

w tekstach „Lwowskiej Fali”, które po-

tylu zapamiętałem.

kG

Nim do swoi hulasz baby

„My dwa ohoho! To tak jak innych sto”!

Habela w odświętnych strojach rabi-

dobnie jak bałak Tońcio i Szczepcio,

konsulat Generalny rp we Lwowie zaprasza do krzemieńca

poszukuję informacji

na uroczystość 220. rocznicy uchwalenia konstytucji 3 maja

o siostrze mojej matki

W programie m.in. koncert muzyki polskiej „Fryderyk Chopin i kompozytorzy lwowscy”.

Muzeum Juliusza Słowackiego w Krzemieńcu ul. Słowackiego 16, 3 maja 2011 r. godz. 13.30.

Poszukuję informacji o powojen-

w dramatycznych okolicznościach oko-

nym losie siostry mojej matki Zofii Ko-

ło 1952 roku. Podczas mojej krótkiej

Wykonawcy: Gabriela Machowska-Kopietz – fortepian, Witold Żołądkiewicz – baryton, Michał Piekarski

kurewicz-Koryna – córki Aleksandra

wizy w Stanisławowie w roku 2000 ks.

– słowo o muzyce.

i Zenobii, urodzonej w 1897 roku w

proboszcz Kazimierz Halimurka obiecał

Stanisławowie, która przed wojną okre-

mi pomoc w poszukiwaniu informacji,

Towarzystwo kultury polskiej na rówieńszczyźnie

sami zastępowała mi matkę i wobec

ale do dzisiaj nie mam żadnych wiado-

której mam „dług” dotychczas niespła-

mości. Moją prośbę pod jego adresem

im. Władysława reymonta zaprasza na koncert

cony. Była niezamężna i po wyjeździe

wspierałem powołaniem się na zasługi

„Tradycje chopinowskie ziemi lwowskiej”

całej rodziny w 1945 roku ze Stanisła-

mojego dziadka Mateusza Pileckiego,

wowa pozostała w domu rodzinnym, po

czołowego działacza Komitetu Budowy

Równe 3 maja 2011 r. godz. 19.00, filharmonia, ul. Drahomanowa 20.

prawej stronie ulicy Lipowej, przed par-

kościoła na Górce.

Koncert odbywa się pod patronatem Fundacji „Pomoc Polakom na Wschodnie”.

kiem. Późniejsze próby nawiązania z

Z góry dziękuję za wszelkie in-

nią kontaktu nie dały rezultatu. Według

formacje, które proszę kierować na

W programie – utwory Fryderyka Chopina, Karola Mikulego i Stanisława Niewiadomskiego.

nieudokumentowanych informacji zwią-

adres: Jerzy Maria Pilecki, 53-338

Wykonawcy: Gabriela Machowska-Kopietz – fortepian, Witold Żołądkiewicz – baryton, Michał Piekarski

zała się bardzo blisko z przykościelną

Wrocław, ul. Wielka 31/14,

– słowo o muzyce.

wspólnotą wiernych i podobno zginęła

e-mail: piotr@signium.pl