22

15 – 28 kwietnia 2011 * Kurier Galicyjski

LoT szybszy od dźWięku

opracował

KRZySZToF SZyMAńSKi

zdjęcia archiwalne

Wiek XX był okresem w

historii ludzkości, w którym

nastąpił największy skok

technologiczny, techniczny

i przemysłowy – o wieku XXi

jeszcze nie jesteśmy w stanie

powiedzieć coś konkretnego.

Wiele dziedzin – elektrotech-

nika, lotnictwo, samochody,

rakiety – na początku XX wie-

ku były w powijakach, ale nie

minęło 50-70 lat, a ludzkość

Samolot braci Wright

stworzyła konstrukcje wybit-

ne. Przyczyniły się do tego

Startuje konkurent – Tu 144

niewątpliwie, obie wojny świa-

wytrzymałości konstrukcyjnej i doszło

rwane. Ostatni lot Concorde a odbył

towe, które przyniosły olbrzy-

do złamania skrzydła i kadłuba Tu-

się 26 listopada 2003 roku.

mi rozwój technik zabijania,

144.

Przed rozpoczęciem pierwszych

ale również i rozwój techniki

Wróćmy jednak do Concorda.

lotów Concorde a jego eksploatacja

oraz technologii w ogóle. Po

Na początku lat 60. nad projektami

wywoływała szereg protestów. Sprze-

zakończeniu kolejnych wojen

naddźwiękowych samolotów pasa-

ciw wobec nadmiernej emisji hałasu,

rozwinięty przemysł szedł da-

żerskich pracowali Anglicy i Francuzi.

powodowanej przez przeloty Concor-

lej za ciosem i wykorzystywał

Obydwa projekty były wystarczająco

de a, szczególnie na wschodnim wy-

swoje zdobycze dla dobra cy-

zaawansowane do budowy prototy-

brzeżu USA, wymusił na decydentach

wilizacji.

pów, jednak z powodu ogromnych

wielu gałęzi przemysłu, przykładanie

Rozwój lotnictwa (w tym i cywil-

kosztów, potrzebnych do ich realiza-

większej wagi do wpływu nowych

nego) jest najlepszym przykładem

cji, rząd brytyjski zdecydował się na

technologii na społeczeństwo i środo-

tej tezy. 14 grudnia 1903 roku Wilbur

poszukiwania partnera do współpracy

wisko. Mimo, iż to właśnie Concorde

Wright dokonał pierwszej próby lotu ze

na arenie międzynarodowej. Jedynym

bezpośrednio doprowadził do roz-

wzniesienia, na odległość 36 metrów,

państwem przejawiającym rzeczywi-

poczęcia programu redukcji hałasu,

nie do końca udanej i zakończonej lek-

ste zainteresowanie kooperacją oka-

generowanego przez samoloty korzy-

kim uszkodzeniem, skonstruowanego

zała się Francja. Projekt rozwojowy

stające z portu JFK w Nowym Jorku,

wspólnie z bratem Orvillem, samolo-

Start Concorde

został uzgodniony bardziej jako umo-

wiele osób twierdziło, że wytwarzał on

tu. Następna próba miała miejsce 17

kiego naddźwiękowym Concordem

ogromne koszty lotu, związane z bar-

wa międzynarodowa pomiędzy dwo-

mniejszy hałas niż początkowo zakła-

grudnia 1903 r. Tego dnia, ok. godziny

wynosił poniżej 3,5 godziny (rekord

dzo dużym zużyciem paliwa i dużym

ma państwami niż komercyjna między

dano. Udawało się to dzięki redukcji

10.35, Orville Wright wzbił się w powie-

przelotu 2 godzin 52 minuty i 59 se-

nakładem obsługi naziemnej spo-

firmami i zawierała klauzulę wymuszo-

mocy silników przez pilotów podczas

trze na samolocie i dokonał kontrolo-

kund). Kolumbowi przepłynięcie do

wodowały, iż maszyna dość szybko

ną przez Wielką Brytanię, nakładającą

przelotu nad obszarami mieszkalny-

wanego lotu na odległość 39 metrów

Ameryki zajęło około 3 miesięcy.

i bez rozgłosu została wycofana z

wysokie kary za jej zerwanie. Projekt

mi. Zanim rozpoczęły się loty komer-

(120 stóp). Pierwszy udany lot trwał 12

W tej dziedzinie konkurencja też

eksploatacji. W sumie samoloty tego

umowy został podpisany 28 listopada

cyjne stwierdzono, że są one cichsze

sekund. Proszę zapamiętać odległość

nie zasypywała gruszek w popiele.

typu wykonały tylko 55 rejsowych lo-

1962 roku. Po tym fakcie, obydwaj

od niektórych wykonywanych przez

pierwszego lotu.

Projekty amerykańskie, Boeing 2707

tów pasażerskich i 102 komercyjnych

producenci ulegli przekształceniu w

inne maszyny.

Concorde – naddźwiękowy samo-

i Lockheed L-2000 miały być większe

rejsowych w ogóle. Ostatni pasażer-

British Aircraft Corporation oraz Ae-

Inny problem dla środowiska,

lot pasażerski o napędzie turboodrzu-

od Concorde a i zabierać na pokład do

ski lot rejsowy miał miejsce 1 czerwca

rospatiale. Początkowo nowe kon-

prócz hałasu, stanowiły z kolei – uwa-

towym, był realizacją idei transportu

300 pasażerów. Zwycięzca konkursu

1978 roku. Wiadomo jest, że Aerofłot

sorcjum planowało produkcję wersji

żane za przyczynę degradacji warstwy

naddźwiękowego.Powstałjakoprodukt

na SST, projekt Boeinga, był opóźnio-

użytkował egzemplarze Tu-144 po

dalekiego i średniego zasięgu. Ze

ozonowej – tlenki azotu, emitowane

międzynarodowego porozumienia mię-

ny względem prac Anglików i Francu-

oficjalnym wycofaniu tego modelu z

względu na brak zainteresowania

przez pracujące w stratosferze silniki

dzy Francją i Anglią przy udziale pań-

zów o kilka lat, co się przyczyniło do

użytku do 1987 roku.

wśród potencjalnych kupców wersją

Concorde a. Latające niżej w tro-

stwowych konsorcjów lotniczych Aéro-

zakończenia prac nad jego rozwojem.

3 czerwca 1973 roku, podczas

średniodystansową, została ona po-

posferze samoloty przyczyniały się

spatiale i British Aircraft Corporation.

Ale największym konkurentem był

pokazów lotniczych (Paris Air Show)

rzucona. Konsorcjum przyjęło 100

do produkcji ozonu, nie ma jednak

Jego pierwszy oblot odbył się 2 marca

Związek Sowiecki, którego konstruk-

doszło do katastrofy jednego z proto-

zamówień od głównych linii lotniczych

możliwości jego wymiany pomiędzy

1969 roku, a 1 października tegoż roku

torzy z biura Tupolewa stworzyli Tu

typów samolotu. Do dnia dzisiejszego

tamtego okresu: Pan Am, BOAC i Air

obiema warstwami. W praktyce niska

samolot po raz pierwszy przekroczył

– 144. Uważa się, że konstrukcja

nie są znane konkretne przyczyny tego

France, Panair do Brasil, Continental

liczebność Concorde ów sprawiała,

barierę dźwięku. W siedem lat później

Tu-144 była oparta na szpiegostwie

zdarzenia. Przypuszcza się, że na

Airlines, Japan Airlines, Lufthansa,

że potencjalne zniszczenia warstwy

miało miejsce wprowadzenie samolo-

przemysłowym, dokonywanym we

wzór Concorda Tu nie udało się wyko-

American Airlines, United Airlines, Air

ozonowej były akceptowalne.

tu do służby trwającej 27 lat.

francuskiej firmie Aérospatiale, w któ-

nać manewru przerwanego lądowa-

India, Air Canada, Braniff, Singapore

Technologiczny skok w przyszłość,

W tym czasie był to nie tylko naj-

rej był produkowany Concorde. Były

nia, polegającego na tym, że maszy-

Airlines, Iran Air, Olympic Airlines,

jaki wykonał Concord, ale i problemy,

szybszy samolot pasażerski, ale i naj-

przypuszczenia, że skradzione plany

na podchodzi do lądowania, dotyka

Qantas, CAAC, Middle East Airlines

które ze sobą przyniósł – przyspieszy-

większy. Prezentował się imponująco:

pozwoliły radzieckim inżynierom na

kołami pasa startowego i natychmiast

i TWA. Aby podkreślić układ zawarty

ły proces kształtowania się świadomo-

długość całkowita – 61,66 m, rozpię-

przyśpieszenie prac nad własnym

dokonuje startu. Wymaga to idealnie

pomiędzy brytyjskim i francuskim rzą-

ści społecznej w zakresie zrozumienia

tość – 25,56 m. Długość kadłuba –

samolotem, którego projekt oparli na

wyregulowanych silników i współgra-

dem, który to doprowadził do stwo-

przyczyn i konsekwencji konfliktu

39,32 m, a więc tyle, co i pierwszy lot

planach Concorda. Skradzione dane

nia wszystkich systemów. Główne

rzenia konstrukcji nadano jej nazwę

pomiędzy postępem technicznym, a

w historii awiacji. Cztery potężne silniki

dotyczyły raczej ogólnych założeń,

jednak są tu silniki. Concorde silniki

„Concorde”. Pochodziła ona od fran-

ochroną środowiska oraz ujawnił sto-

turboodrzutowe Rolls-Royce/Snecma

osiągów i wielkości, a nie ścisłych

miał w porządku. W Tu jednak nie

cuskiego słowa concorde (angielskim

pień złożoności towarzyszących im

Olympus 593 Mk zapewniały osiągnię-

rozwiązań konstrukcyjnych. Pośpiech

grało wszystko idealnie. Współczesne

odpowiednikiem jest concord), które

procesów decyzyjnych.

cie prędkości przelotowej Ma = 2,02

związany z pierwszeństwem oblotu

badania wskazują jednak na możliwy

w obydwu językach oznacza zgodę,

Konstrukcja samolotu Concorde

(2 150 km/h), czyli ponad dwa razy

(przed Concorde) sprawił, iż maszynę

problem w układzie sterowania, który

harmonię lub unię.

była przemyślana w najdrobniejszych

szybciej od dźwięku. Waga maszyny

trapiły do końca nieusunięte usterki i

został w ostatniej chwili nieprawidłowo

Istotną porażkę ekonomicznej

szczegółach. Uwzględniono nagrze-

w locie około 180 ton, w tym prawie

poważne awarie. Było to przyczyną

przeprogramowany, żeby zdyskonto-

strony projektu stanowi wyproduko-

wanie się zewnętrznej powłoki maszy-

100 ton paliwa. Na pokładzie wygod-

wielu przymusowych lądowań, co w

wać konkurencyjnego Concorde. Nie-

wanie jedynie 20 egzemplarzy samo-

ny w czasie lotu, przemieszczanie się

nie mieściło się 92-120 (128 maksy-

oficjalnej prasie przekładano na „kur-

wykluczony jest również błąd pilota.

lotu. Cena jednostkowa wyniosła 23

środka ciężkości w miarę ubytku pa-

malnie) pasażerów. Tym cudem tech-

tuazyjną wizytę” (np. w Warszawie w

Przed katastrofą, samolot wykonywał

mln funtów, a koszt fazy rozwojowej

liwa, wysokie szybkości startu i lądo-

niki sterowało dwóch pilotów i inżynier

1971 roku). Dochodziło m.in. do pę-

manewr stromego wznoszenia. Brak

sześciokrotnie przekroczył zakładaną

wania. W locie wszystkie egzemplarze

pokładowy. Pułap lotu wynosił 18 300

kania skrzydła i utraty paliwa w locie,

jest danych potwierdzających ewen-

kwotę. Flota początkowo była własno-

spisywały się znakomicie. Ta katastro-

m, co stanowiło prawie 5 000 m wyżej

rozliczne były awarie silników.

tualne przeciągnięcie, gdyż maszyna

ścią rządów Anglii i Francji, jednak ro-

fa była jedyną w trakcie użytkowania

niż samoloty konwencjonalne. Taka róż-

Pierwszy prototyp Tu – 144 wy-

po wznoszeniu ustabilizowała lot do

snące straty wymusiły na obydwu ope-

Concorde a.

nica wysokości przelotowych była po-

startował 31 grudnia 1968 roku pod

pozycji horyzontalnej. Co spowodo-

ratorach odkupienie wszystkich użyt-

25 lipca 2000 roku egzemplarz

dyktowana względami bezpieczeństwa,

Moskwą, dwa miesiące przed Concor-

wało, że maszyna zaczęła pikować?

kowanych maszyn. W wyniku jedynej

F-BTSC lotu Air France 4590 rozbił

bowiem strumień powietrza z silników

dem. Tu-144 pierwszy też przełamał

Snuto przypuszczenia odnośnie moż-

w historii projektu katastrofy z 25 lipca

się na obrzeżach miasteczka Gones-

Concorda stwarzał zagrożenie dla in-

barierę dźwięku 5 czerwca 1969 roku,

liwości zablokowania wolantu przez

2000 roku, ekonomicznych skutków

se pod Paryżem, pochłaniając 113

nych użytkowników przestrzeni. Czas

a 15 lipca 1969 roku został pierwszym

kamerę zabraną na pokład maszyny

zamachu terrorystycznego z 11 wrze-

ofiar: 100 pasażerów, 9 członków za-

trwania podróży poddźwiękowym od-

komercyjnym transportowcem, który

przed startem. Próba wyprowadzenia

śnia 2001 oraz innych pomniejszych

łogi oraz cztery osoby przebywające

rzutowcem między Nowym Jorkiem a

przekroczył prędkość 2 macha. Za-

maszyny z silnego pikowania spowo-

czynników, 24 października 2003 roku

w hotelu. Zgodnie z wyjaśnieniami

Paryżem wynosił osiem godzin, nato-

wodność i awaryjność tych maszyn,

dowała przeciążenia powyżej granicy

loty rejsowe samolotów zostały prze-

oficjalnego śledztwa przeprowadzo-

miast średni czas lotu transatlantyc-