okruchy historii

28

15 – 28 kwietnia 2011 * Kurier Galicyjski

W ojczyźNie zbaWicieLa

nowanie) pod warunkiem udowodnie-

„Pójdź za Mną! On wstał

nia winy. Ciekawym zjawiskiem był

i poszedł za nim”

obyczaj lewiratu, polegający na tym,

(Ewangelia wg św. Marka 2,14)

że jeśli mąż umierał i nie pozostawił

potomka męskiego, to jego brat lub

EUgEniUSZ niEMiEC

spadkobierca, był obowiązany poślu-

bić wdowę i spłodzić z nią potomka,

CzasTriduum Paschalnego

który prawnie był uznawany za syna

i Zmartwychwstania Pańskie-

zmarłego.

go sprawia, że myśli wierzą-

cych chrześcijan w tym okre-

sie wielokrotnie kierują się ku

żywienie i ubiór

Żywienie ówczesne nie było zbyt

Ziemi Świętej i wydarzeniom, o

urozmaicone. Szereg ograniczeń i za-

których opowiadają Ewange-

kazów wynikało z przepisu o koszer-

lie i Tradycja. Usiłujemy sobie

Niech radość

ności jedzenia. Posiłki zawsze były

wyobrazić życie codzienne,

połączone z modlitwą. W ówczesnym

obyczaje i mentalność ludzi

Wielkanocy

menu, w zależności od zamożności

żyjących w Palestynie pod-

napełni nasze serca

domu dominowały: chleby jęczmien-

czas ziemskiego życia Jezu-

Kaplica na Kalwarii, w bazylice grobu Bożego

nadzieją

ne lub pszenne, oliwa, miód, masło.

sa. Ewangelie skoncentrowa-

i obfitością łask

Z owoców: winogrona, melony, oliwki,

administracyjnymi zajmowali się tzw.

Prawodawstwo dopuszczało po-

ne na działalności publicznej

od Chrystusa

daktyle, morele, orzechy, granaty, figi.

lewici, którzy w liczbie ok. 10000 dbali

ligamię, jednak w czasach Jezusa

Jezusa nie dostarczają zbyt

Dość ubogi był wybór jarzyn: cebula,

o sprzątanie, dozór, pobór dziesięcin,

dość powszechnie była praktykowana

wielu informacji w tym zakre-

Zmartwychwstałego.

ogórki, sałata, bób, soczewica. Mięso

wymianę walut, organizowali muzykę

monogamia. Celibat był w zasadzie

sie. Cofnijmy się zatem o XX

pojawiało się dość rzadko, raczej przy

i śpiewy itp. Jak widać, przy świątyni

uważany za postawę niewłaściwą,

wieków wstecz i sięgając do

okazjach uroczystości rodzinnych:

znajdowało intratne zatrudnienie kil-

chociaż dopuszczalną. Ojciec dziew-

dobrze zachowanych źródeł

wołowina, jagnięcina, koźlęcina. Nieco

kanaście tysięcy ludzi.

czyny otrzymywał za córkę od zięcia

historycznych, przyjrzyjmy

dzanym miodem. Arystokracja roz-

częściej bywała ryba. Z napojów do-

Z większością czynności życio-

zapłatę, wynosząca w czasach Jezu-

się niektórym aspektom życia

mawiała głównie w języku greckim,

minowało wino, pite chętnie i często,

wych Izraelitów była związana mo-

sa ok. 30 sykli srebra, natomiast był

codziennego żydów w owym

natomiast językiem tzw. ludu (am

ale z umiarem, który nakazywało Pi-

dlitwa. Obowiązywała ona każdego

zobowiązany do wywianowania córki

czasie.

haaretz) był język aramejski, którym

smo. Jedzono na podłodze, a podczas

mężczyznę od 13 roku życia. Pod-

w dobra codziennego użytku, które

zresztą posługiwał się także Jezus.

uroczystej uczty spożywano posiłki

czas modlitwy należało twarz skiero-

pozostawały jej własnością w razie

Wiara i tożsamość

Język hebrajski był językiem świąty-

Palestyna w czasach ziemskiego

leżąc na dywanie lub sofie. Jadano

wać w kierunku Jerozolimy, a jeśli już

rozwodu (oddalenia) lub owdowienia.

ni. Biesiady umilali często muzykanci

życia Jezusa była niewielką, peryfe-

zasadniczo 2 razy dziennie, rano i po

był w tym mieście, to zwracał się ku

Wesele trwało 7 – 14 dni, żona opusz-

(flet, lira), śpiewacy, akrobaci, komicy,

ryjną prowincją Cesarstwa Rzymskie-

zakończeniu dnia pracy. Przed każ-

świątyni, natomiast jeśli modlił się w

czała swój dom rodzinny i przecho-

poeci. Wśród gości krążyli słudzy z

go, którą w imieniu cesarza zarządzał

dym posiłkiem należało umyć ręce lub

świątyni, to z twarzą skierowaną ku

dziła do domu męża. Głową rodziny

misami wody i lnianymi ręcznikami do

prokurator, mający swą siedzibę w

tylko prawą rękę. Posiłek poprzedzało

miejscu najświętszemu (hebr. debir).

był mężczyzna, ale wyjściowo niski

umywania i osuszania rąk.

Cezarei, natomiast sprawy wewnętrz-

błogosławieństwo.

Do rytuału modlitewnego należało też

status kobiety ulegał zdecydowanej

Wierzchnie okrycie ciała stanowi-

ne Żydów należały do kompetencji

Trzeba tu dodać, że istotnym pro-

nakrycie głowy i ramion chustą modli-

poprawie z chwilą urodzin potomka.

ła tunika z jedwabiu lub wełny, sięga-

Sanhedrynu, który był rodzajem se-

blemem sanitarnym była w Palestynie

tewna (tałes) oraz przymocowanie do

Pierworodny syn z reguły otrzymywał

jąca poniżej kolan, często przepasa-

natu, składającego się z osobistości

woda, po którą trzeba było chodzić

czoła i lewego ramienia filakterii (te-

imię ojca. W ósmym dniu od narodzin

na paskiem. Natomiast płaszcz był

żydowskich, rekrutujących się głów-

do wspólnych studni lub czerpać z

filim), zawierających cytaty z Pisma

następowała uroczystość obrzezania

strojem uroczystym, czymś na kształt

nie z kasty kapłańskiej. Większość

rzymskiej togi, który można było rów-

Żydów w tym czasie żyła w tzw. dia-

nież użyć jako przykrycia do snu lub

sporze, czyli w rozproszeniu w wielu

jako dywanu dla gości. Lubiano także

miastach i krainach śródziemnomor-

biżuterię złotą, srebrną, drogie kamie-

skich. Palestynę zamieszkiwało ok.

nie, perły. Chętnie używały drogich

0,6 – 1 miliona ludzi, rozlokowanych

ozdób nie tylko kobiety, ale także

na powierzchni ok. 20 000 km kw.

mężczyźni. Mężczyźni zwykle nosili

Cechą szczególną Żydów żyjących

włosy krótko strzyżone, natomiast

w morzu otaczającego ich pogaństwa,

ozdobą kobiet były długie włosy, cza-

pozwalającą im zachować tożsamość,

sem farbowane (szczególnie modny

była głęboka wiara w jednego Boga

był kolor miedzi) lub rozjaśniane, po-

(monoteizm) i przekonanie, że są na-

sypywane złotym pyłem. Brody bywa-

rodem wybranym i jedynymi posiada-

ły perfumowane. Głowę przykrywano

czami objawienia Bożego. Nad życiem

Kościół ośmiu Błogosławieństw (w tle jezioro genezaret)

słomkowymi kapeluszami lub nakła-

społeczności żydowskiej czuwała sy-

dano na głowę kosztowne diademy.

Świętego. Siódmy dzień tygodnia, czyli

potomka, na znak włączenia w spo-

nagoga (= zbór), czyli miejsce zbiera-

Obuwie, zwykle sandały, były robione

szabat (hebr. szeba=sobota), był dniem

łeczność i nawiązania przymierza z

nia się gminy dla odprawiania modlitw,

Pod Ścianą Płaczu

ze skóry wielbłąda, szakala lub hieny,

odpoczynku dla ludzi i zwierząt, po-

Bogiem. Było to tak ważne wydarzenie,

udzielania błogosławieństwa oraz czy-

na podeszwy używano kory palmowej

święconym całkowicie Bogu i obwa-

że nawet szabat (jeśli przypadał na 8

przydomowych zbiorników (cystern).

tania i wykładania Pisma. Synagogi

lub trzciny.

rowany mnóstwem zakazów.

dzień) nie stanowił przeszkody.

Kanalizację stanowiły kanały ścieko-

wykorzystywał na początku sam Pan

Zgodnie z IV przykazaniem Bo-

we, biegnące wzdłuż ulic. Wyobraźmy

Jezus, a później także Apostołowie do

żym dzieci miały obowiązek okazywać

sobie feerię doznań zapachowych cią-

krzewienia nauki chrześcijańskiej, kie-

izraelici byli

Rola rodziny

jednakowy szacunek i posłuszeństwo

Religia regulowała całość życia

gnących z tych ścieków, zwłaszcza w

rowanej do społeczności żydowskich.

narodem pracowitym

Pracę uważano za obowiązek na-

ojcu i matce. Matka opiekowała się

społecznego, a przede wszystkim

upalne dni.

Natomiast centralnym miejscem

łożony przez Boga. Dlatego pracowali

córkami aż do zamążpójścia, a synami

obyczaje rodzinne, sposób żywienia

Bogacze i arystokracja, których li-

kultu Jahwe od tysiąca lat była świąty-

wszyscy, także mędrcy i nauczyciele

jedynie do piątego roku życia, bowiem

się, ubiory i pracę. Założenie rodziny

czebność nie przekraczała 5% popula-

nia jerozolimska, do której pielgrzymo-

(rabbi), którzy obok pracy umysłowej

w tym czasie chłopcy przechodzili pod

było podstawowym obowiązkiem męż-

cji, lubowali się w wystawnych ucztach,

wali prawowierni Żydzi podczas świąt

zatrudniali się np. jako murarze, cie-

opiekę ojca, rozpoczynali naukę religii

czyzny, a głównym jej celem – pozo-

wydawanych w swoich rezydencjach,

religijnych, składali ofiary, a także byli

śle, kopiści pism itp. Do najcięższych

w szkole przy synagodze. W wieku

stawienie możliwie najliczniejszego

wyposażonych w baseny, rzymskie

zobowiązani (od 20 roku życia) do pła-

zawodów należały pasterstwo i rolnic-

13 lat chłopiec osiągał pełnoletniość.

potomstwa. O małżeństwie z reguły

łaźnie, czasem centralne ogrzewanie,

cenia podatku świątynnego, wynoszą-

two. Uprawa ziemi w warunkach braku

Kobiety bezdzietne były pogardzane i

decydowali ojcowie, czasem dopusz-

piękne ogrody. Uczty zwykle odbywały

cego pół szekla co 6 miesięcy.

wody, konieczności nawadniania, przy

nieszczęśliwe, a co więcej, miały obo-

czana była także inicjatywa samych

się wczesnym popołudniem i uczest-

W czasach Jezusa świątynia była

prymitywnych technikach uprawy, z

wiązek znaleźć mężowi niewolnicę lub

zainteresowanych chłopców. Dziew-

niczyli w nich sami mężczyźni. Gości

najokazalszą w dziejach, rozbudowana

użyciem wołów do prac polowych,

służącą, z którą mógłby mieć potom-

cząt nie pytano o zgodę. Zezwalano na

witał gospodarz domu w przedsionku

przez króla Heroda, imponowała wiel-

zbieranie plonów z użyciem sierpów,

ka. W kwestii niewierności małżeńskiej

małżeństwo już 12-letnim dziewczętom

(atrium), sługa obmywał dłonie i stopy,

kością (450 m x 300 m), bogactwem

było nader wyczerpującym doświad-

nie było mowy o równości. Mężczyzna

i nieco starszym chłopcom (za małżeń-

czasem namaszczał je także kilkoma

wystroju (biały marmur+złote dachy,

czeniem. Tam gdzie były większe

wolny mógł bezkarnie uwieść kobietę

skie optimum wieku chłopca uważano

kroplami wonnego olejku. Potrawy po-

odrębne dziedzińce dla mężczyzn,

zbiorniki wodne (np. jezioro Geneza-

wolną, natomiast nie mógł wkraczać

ok. 18 lat). Maryja, gdy rodziła Jezusa

dawano w misach i talerzach ze srebra,

kobiet i dla pogan). W świątyni służbę

ret, większe rzeki) było dobrze roz-

w czyjeś małżeństwo. Żonaty również

miała ok. 13-14 lat, natomiast jej mał-

brązu, drewna lub ceramiki. Jedzono

liturgiczną sprawowało 7200 kapła-

winięte rybołówstwo. To głównie z

mógł współżyć w wolną lub wdową.

żonek Józef miał ok. 20 lat, chociaż

palcami, natomiast sosy zbierano ka-

nów, którzy byli podzieleni na 24 gru-

tej profesji – jak wiemy – Pan Jezus

Natomiast zdrada męża przez żonę

na ikonografii zwykle go widzimy jako

wałkami chleba. Oczywiście wszystko

py. Każda grupa pełniła służbę przez

dobierał sobie uczniów, późniejszych

była zagrożona karą śmierci (ukamie-

siwowłosego starca.

to przepijano winem, niekiedy dosła-

1 tydzień. Czynnościami porządkowo-