przegląd wydarzeń

8

29 kwietnia – 12 maja 2011 * Kurier Galicyjski

ochroNa zabyTk W

poLski i ukraiNy jesT spraWą Wsp LNą

kami (ze strony polskiej). Konserwacja

nagrobków jest realizowana przez

zespoły polsko-ukraińskie, z udziałem

polskich konserwatorów o specjali-

zacji konserwacja kamienia i żeliwa,

a ze strony ukraińskiej – artystów-

plastyków z wieloletnim stażem kon-

serwatorskim. O wyborze zbytków

decyduje wspólnie polsko-ukraińska

JURiJ sMiRNOW

komisja ekspertów. Pod uwagę są

tekst i zdjęcia

brane, przede wszystkim, kryteria

historycznej roli zmarłej osoby, war-

Wiosenna, ciepła pogo-

tości artystyczne nagrobka i techniki,

da sprzyja rozpoczęciu prac

w jakiej został wykonany. W latach

konserwatorskich. Rozpo-

2008-2010 przeprowadzono komplek-

częcie prac zainaugurowało

sowe prace konserwatorskie przy 18

spotkanie wspólnej polsko-

nagrobkach, zmarłych pochodzenia

ukraińskiej komisji konserwa-

ukraińskiego, polskiego, austriackie-

torskiej, które odbyło się we

go, ormiańskiego i niemieckiego („Ku-

Lwowie w dniach 14-15 kwiet-

rier Galicyjski” pisał o tych pracach

nia 2011 roku. Zespoły kon-

m.in. w nr 20 (120) 29.10-15.11. 2010).

serwatorów z niecierpliwością

Łączny koszt prac konserwatorskich,

oczekują rozpoczęcia aktyw-

zrealizowanych w latach 2008-2010 (z

nej działalności. Niektóre pra-

uwzględnieniem prac przy grobowcu

ce trwały nieprzerwanie nawet

rodzinny Herbertów, poddanego kon-

w zimie (np. przy konserwacji

serwacji w 2006 r.) wynosi około 1 800

rzeźby drewnianej „Golgota”

000 PLN (około 5 000 000 UAH). W la-

w Katedrze Ormiańskiej).

Przedstawiciele polsko-ukraińskiej komisji konserwatorskiej na Cmentarzu łyczakowskim

Komisja rozpoczęła swoją pracę

tach 2008-2009 zostały zrealizowane

na Cmentarzu Łyczakowskim. Z Polski

prace konserwatorskie przy pomniku

przyjechali przedstawiciele Minister-

Jana Kilińskiego w Parku Stryjskim,

stwa Kultury i Dziedzictwa Narodo-

autorstwa Juliana Markowskiego, z

wego na czele z inspektorem Depar-

1894 roku. Inicjatorem prac w 2006

tamentu Dziedzictwa Kulturowego Mi-

roku był Konsulat Generalny RP we

chałem Michalskim i zastępcą dyrek-

Lwowie oraz Towarzystwo Polska-

tora Zamku Królewskiego na Wawelu

Ukraina ze Lwowa. W roli organiza-

prof. Jerzym Petrusem. Dołączył do

torów wystąpiły ukraińska Fundacja

nich przedstawiciel Konsulatu Gene-

„Ochrony Historyczno-Architektonicz-

ralnego RP we Lwowie konsul Jacek

nej Spuścizny Lwowa” oraz Polskie

Żur. Ze strony ukraińskiej obecna była

Towarzystwo Opieki nad Zabytkami z

dyrektor Zarządu Ochrony Środo-

Warszawy. Nad stroną naukowo-ba-

wiska Historycznego Rady Miejskiej

dawczą czuwał międzyuczelniany In-

Lila Onyszczenko i prezes Fundacji

stytut Konserwacji z Polski i Centrum

Ochrony Historyczno-Architektonicz-

Konserwacji i Restauracji „Konrest”

Janusz Smaza

nej Spuścizny Lwowa Andrij Saluk.

z Kijowa. Prace wykonywał polsko-

Dołączył do komisji również dyrektor

Solidna praca zespołu konserwato-

ukraiński zespół specjalistów. Całość

Muzeum „Cmentarz Łyczakowski” Igor

rów pod kierownictwem dra Smazy

prac została sfinansowana ze środ-

Hawryszkiewicz. Zebrał się również

jest we Lwowie dobrze znana. Koszt

ków Programu Ministra Kultury i Dzie-

cały zespół konserwatorów, Polaków

realizacji prac konserwatorskich na

dzictwa Narodowego RP „Dziedzictwo

Monika Jamroziewicz-filek

i Ukraińców, ogółem 12 osób, którym

Cmentarzu Łyczakowskim w 2011

Kulturowe”.

przewodniczył odpowiedzialny za wy-

sera (1790-1836). Pomnik zachował

roku wynosi ponad 470 000 PLN

Dyrektor Muzeum „Cmentarz Ły-

Grób izydora Polańskiego

konanie prac dr Janusz Smaza z War-

się w dość dobrym stanie, lecz nieco

(około 1 300 000 UAH). Czeka więc

czakowski” Igor Hawryszkiewicz udzie-

szawy i dr Jurij Ostrowski ze Lwowa.

osiadł w ziemi. Są też różne mniejsze

żeliwnych pomników na cmentarzu.

na konserwatorów wytężona praca

lił wywiadu zebranym dziennikarzom

Jeszcze jesienią ubiegłego roku

ubytki. Z pewnością jego konserwacja

Materiał okazał się nietrwały i unikato-

już w najbliższych tygodniach – aż do

i telewizji lwowskiej. Wyraził zadowo-

wytypowano sześć pomników do

nie sprawi większych trudności natury

wy neogotycki pomnik znajduje się w

września. Dr Smaza powiedział: „Jak

lenie z powodu tak udanej współpracy

konserwacji. Teraz dr Smaza i jego

technologicznej.

stanie daleko posuniętego zniszczenia

będzie odpowiednia pogoda, to już po

polsko-ukraińskiej na terenie Muzeum.

konserwatorzy przedstawili komisji

Na zakończenie omówienia propo-

korozją. Jego konserwacja wymaga

świętach przystąpimy do pracy”.

Powiedział między innymi: „W okre-

do zatwierdzenia programy prac przy

zycji konserwatorskich komisja z uwa-

bardzo skomplikowanej technologii.

W wywiadzie dla lwowskich dzien-

sie lat wspólnej pracy na Cmentarzu

każdym z wytypowanych pomników.

gą przeanalizowała stan grobowca Ga-

Właśnie o tym mówiła konserwator

nikarzy Michał Michalski wymienił

Łyczakowskim zrodziło się doskonałe

Nie była to tylko formalność, lecz

brieli Zapolskiej, artystki dramatycznej,

Monika Jamroziewicz-Filek z Krako-

osiągnięcia ostatnich 5 lat działalności

porozumienie i współpraca ukraińskich

wnikliwa praca już na miejscu. Było

pisarki, publicystki. Grobowiec, według

wa. Jest jednak nadzieja, że wspólnie

i opowiedział o perspektywach współ-

i polskich konserwatorów. Prace pro-

wiele uwag, pytań i propozycji przy

projektu Gałęzowskiego, został wyko-

z kolegami uda się jej całkowicie od-

pracy polsko-ukraińskiej w dziedzinie

wadzone są na bardzo wysokim po-

każdym obiekcie. Zatwierdzono ko-

nany w firmie kamieniarskiej Henryka

nowić ten zabytek. W zeszłym sezonie

ratowania dzieł sztuki i dziedzictwa

ziomie. W 2011 roku podejście do wy-

nieczne do wykonania prace przy

Periera. Jest to najbardziej znane na-

fachowo został odnowiony też żeliwny

kultury. Zaznaczył, że „prace konser-

boru nagrobków nie różniło się od lat

każdym nagrobku czy grobowcu.

zwisko na liście konserwatorów na rok

pomnik na grobie Franciszka Smolki.

watorskie, mające na celu rewitaliza-

przeszłych. Najważniejszą rzeczą jest

Pierwszy z nich to grób Ilariona Eli-

2011. Pomnik był kilkakrotnie odnawia-

Kolejny zabytek, tym razem z wa-

cję we Lwowie obiektów wspólnego

odrestaurować jak największą ilość

jasewycza (1848-1910) – wieloletniego

ny w ciągu ostatnich 20 lat. Lecz były

pienia, znajduje się na grobie barona

dziedzictwa kulturowego Polski i Ukra-

pomników. W pierwszej kolejności

zastępcy naczelnika Straży Pożarnej

to remonty raczej kosmetyczne i kon-

Eduarda von Wallischa. Jest to pomnik

iny, są systemowo podejmowane od

w centralnej części cmentarza, przy

we Lwowie, filantropa. Na jego gro-

serwatorzy będą mieli tu dosyć pracy.

autorstwa rzeźbiarza Juliana Markow-

2008 roku na podstawie protokółów,

głównej alei. Strona Polska daje pie-

bie ustawiono pomnik figuralny dłuta

Najwięcej trudności może sprawić

skiego, wykonany w formie prostopa-

podpisanych przez przedstawicieli

niądze na konserwację, ale też pod-

znanego ukraińskiego rzeźbiarza Hry-

wielkie drzewo, rosnące w narożniku

dłościennego postumentu wielkich

Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa

chodzi do pracy i wyboru pomników

horija Kuznewycza. Przy głównej alei

grobowca, którego korzenie rozsadziły

rozmiarów, ozdobiony hełmem dragoń-

Narodowego RP i przedstawicieli

bardzo obiektywnie. Za swoje pienią-

cmentarza znajdują się dwa kolejne

część narożnika. Komisja jednogłośnie

skim. Napis na nagrobku świadczy, że

władz miejskich Lwowa. Projekty są

dze odnawiają nie tylko polskie, ale

pomniki do odnowienia – Rodziny Ku-

stwierdziła: drzewo należy wykarczo-

spoczywa tu „Eduard Freiherd von Wal-

finansowane ze środków MKiDN RP i

też groby zmarłych innych narodowo-

ryłowiczów, znanego rodu mieszczan

wać. Potrzebne jest na to specjalne

lisch rittneister des k.k.dragoner regt.

realizowane są przez departament Mi-

ści: Ukraińców, Austriaków, Ormian.

lwowskich, autorstwa Paula Eutelego –

pozwolenie, ale o nie obiecał wystarać

Kaiser Franz Josef I Nr 11 8.XII.1848-

nisterstwa w porozumieniu Zarządem

Na terenie cmentarza konserwacji

niemieckiego artysty, tworzącego we

się dyrektor Muzeum „Cmentarz Ły-

22.IX.1877”.

Ochrony Środowiska Historycznego

potrzebuje ponad 5 000 nagrobków.

Lwowie oraz Izydora Polańskiego.

czakowski” p. Hawryszkiewicz.

W kształcie obelisku tenże Paul Eu-

lwowskiej Rady Miejskiej, a na Cmen-

96% z nich nie ma już swoich właści-

Konserwacja tego ostatniego wzbu-

Może wydawać się, że lista pomni-

tele wykonał pomnik na grobie swego

tarzu Łyczakowskim również z dyrek-

cieli. Państwo ukraińskie nie finansu-

dziła szczególne zainteresowanie

ków przeznaczonych do konserwacji

nauczyciela, założyciela znanej dynastii

cją Muzeum „Cmentarz Łyczakowski”

je prac konserwatorskich. Za własne

obecnych. Jest to jeden z nielicznych

jest skromna. Jednak tak nie jest.

lwowskich rzeźbiarzy Antona Schim-

oraz Towarzystwem Opieki nad Zabyt-

pieniądze, zarobione na cmentarzu,