przegląd wydarzeń

12

29 kwietnia – 12 maja 2011 * Kurier Galicyjski

WieLkaNoc W hucuLskiej „Wsi sŁońca”

hALiNA PłUGATOR

tekst i zdjęcia

W bogatej w prastare

tradycje wsi Kosmacz, na

huculszczyźnie, nawet kilka

dni po Wielkanocy świątecz-

na atmosfera nie przemija.

Do największej wsi

z narażeniem życia

Dotrzeć do Kosmacza nie jest

rzeczą prostą. Jeszcze do Kołomyi z

Iwano-Frankowska (d.Stanisławowa)

dojechać można, choć droga pozo-

stawia wiele do życzenia. Ale już po

kilku kilometrach stromego podjazdu

do Kosmacza, na drogę nasuwa się

Andrij iwasiuk z żoną Paraską i nowymi „paskowcami”

góra. Z jednej strony – dziesięciome-

Kosmacz jest unikatową miejscowością również dlatego, że

trowa przepaść, z drugiej – osuwające

zachowały się tu wszystkie istniejące huculskie rzemiosła: pi-

się zbocze. Przepełniony autobus z

sankarstwo, hafciarstwo, tkactwo, kilimiarstwo, bednarstwo

trudem pełznie po wąskiej ścieżynce.

Miejscowi mieszkańcy przywykli już

nikom naprawdę trudno powstrzymać

do codziennego ryzyka przy powrocie

łzy wzruszenia. Każdy wtedy wierzy,

do domu. Kierowcy zwykli przemil-

że nie zaginie pamięć o kosmackiej

czać zapytania typu: „dlaczego nie

pisance, nie zaginie ród huculskich

jedziemy bezpieczną drogą?”. Tak im

pisankarek. Drobniutkie wizerunki

wygodniej, szybciej. Widocznie, po

udają się dziewczynkom nie od razu.

pokonaniu odcinka niebezpiecznej

Rączki ich jednak powoli przyzwycza-

drogi, czują prawdziwy smak życia.

jają się do pracy. Razem z pierwszymi

No i nie sposób oprzeć się urokowi

krokami na drodze do poznania świa-

krajobrazu, który momentalnie łagodzi

ta, dzieci zapoznają się też z pisanką

przeżycia i oddala uczucie strachu.

i sztuką przodków. Dziwne, ale już w

Naokoło góry, schludne domki,

wieku trzech lat dzieciaki chłoną wia-

rzeka, świerki, słowem – wszystko, co

domości jak gąbka, łatwo zapamiętu-

potrzebujemy dla wypoczynku. Życz-

ją drobne i skomplikowane wizerunki

liwych ludzi na Huculszczyźnie też

– „gwiazdki”, „różyczki”, „puszeczki”,

nigdy nie zabraknie. Życie w górach

„krzywe linie”, „siateczki”, „ręczniczki”,

zawsze wiązało się z szeregiem trud-

„słoneczka”, „żabie korony”. Sześcio-

ności. Hucuł nigdy więc nie zostawi

letnie pisankarki zostają laureatkami

podróżnika bez schronienia i smacz-

konkursów artystycznych i zadziwiają

nej kolacji, zawsze pokaże właści-

hanna Roszkaniuk uczy trzyletnią pisankarkę Mariczkę

„Antystres”

swymi umiejętnościami poważnych

wą drogę, a i zaopatrzy w jedzenie.

artystów. W starszym wieku już nie

Zwyczaj ten również obecnie jest we

wian), huculskiego ubioru, huculskich

pieśniach: „Oj Kosmacz, fajna wieś z

tak łatwo nauczyć się pisankarstwa.

wsi święcie przestrzegany, co bardzo

wy”. Uczennice pani Roszkaniuk już

instrumentów muzycznych, koników z

Kliawzy do Ruszoru, bo w tych górach

Rysuje się na pisance naturalnym

sprzyja agroturystyce.

w wieku trzech lat tworzą ludowe cu-

sera, wianków weselnych, koszyków

jako pierwsza Julietta zamieszkała. W

pszczelnym woskiem i maluje natu-

Trafiliśmy do jednego z takich go-

deńka – spokojne i skoncentrowane

z leszczyny, ceramiki, rzeźb w drew-

Zawojelach z Nikosem zgodnie sobie

ralnymi barwnikami. Dla otrzymania

ścinnych gospodarstw, do Romana i

trzymają w rączętach jaja, maczają w

nie. Zachowały się tu też wiekowe

żyli, tak się po Karpatach ludzie roz-

najpopularniejszego ognistego koloru,

Paraski Bojczuków. Już po kilku minu-

roztopionym wosku. Ślicznotki moje,

melodie i pradawne tańce.

mnożyli”.

wygotowuje się liście cebuli, nagiet-

tach spaceru od przystanku autobuso-

początkowo na pisance należy naryso-

Pan Roman opowiada, że w cha-

ki i korę dzikiej jabłoni. Czarny kolor

wego do domostwa, mam przyjemność

wać koła i „bezkinecznyky” (pokręcone

tach starcych mieszkańców wiszą

„Piękna, jak pisanka

otrzymuje się z łupin orzecha, ciemno-

poznać historię i specyfikę Kosmacza.

fale – aut.) – symbole nieskończoności

jeszcze portrety cesarza Austro-Wę-

z Kosmacza”

niebieski – z jagód borówki, a jeśli do

O każdej porze roku zjeżdżają się tu

i wieczności. Malowane są po to, żeby

Kosmacz ze wszystkich stron ota-

gier Franciszka Józefa. Plotki gło-

tego dodać trochę żelaznego proszku

pisarze, malarze, artyści, politycy, stu-

też w tym roku rodzina trzymała się ra-

czają Karpaty. Centrum wsi położone

szą, że był przyjacielem Kosmacza.

– mamy kolor wiśniowy, brąz otrzy-

denci. Przyjeżdżają goście z Paryża

zem – żeby wszyscy nasi bracia i sio-

jest w nizinie, a od niego, jak promienie

„Kiedyś mieszkańcy wsi wysłali do

mujemy z wywaru kory dębu. Tego

i Warszawy, Sidney i Waszyngtonu,

stry, matki i ojcowie trzymali się razem”

słońca, rozsypują się przysiółki. Dale-

niego delegację z prośbą o obniżenie

wszystkiego powinna się nauczyć

Londynu i Krakowa, Toronto i Kijowa.

– z uśmiechem wyjaśnia kobieta.

ko-daleko bieleją chaty a odblask z

podatków, – opowiada pan Bojczuk.

malutka pisankarka. Choć pamięć w

W Kosmaczu wszyscy potrafią ro-

ich okien tańczy po drzewach otacza-

– Przybysze zadziwili cesarza swym

tym wieku jest słabsza, ale kolory od-

bić pisanki. Uważa się to wprawdzie

jących je sadów. W Kosmaczu nawet

barwnym ubiorem i wesołością, skło-

i hucuł szczęśliwy,

różnia się bardzo wyraźnie.

za przywilej kobiet, ale też mężczyźni

klimat jest niepowtarzalny. Wokół stra-

nili do rozmowy. Dostojni mieszkańcy

i cesarz zadowolony

Pani Hanna może w ciągu dnia

„Proszę sobie wyobrazić, że zago-

siadają czasami do pracy. Mąż pani

szy sztormowa niepogoda, a we wsi

Kosmacza tak zauroczyli cesarza, że

wykonać dziesięć pisanek. Oczywi-

spodarowaliśmy 84 km2! Jest to bar-

Hanny, Wasyl Roszkaniuk, często

– ciepło i słonecznie. Można odnieść

od tej pory nie musieli wcale płacić

ście, z dziećmi wyjdzie o wiele mniej.

dzo dużo, – z uśmiechem mówi pani

pomaga żonie, ale niechętnie się do

wrażenie, że góry tulą i ochraniają kar-

podatków. Z tego też czasu portret

Wydmuszki rozrysowane z miłością

Bojczuk. – Kosmacz to prawdziwy raj

tego przyznaje. Nie jest to godne za-

packą drogocenną perłę. A za górami

Franciszka Józefa wisi w każdym

na pisanki, mogą stać dziesięcio-

dla Hucułów. Jakbyśmy mieli jeszcze

jęcie dla poważnego Hucuła, siedzieć

– Rumunia. No i jak w takim otoczeniu

wiekowym domu, koło ikony”.

lecia pod warunkiem, że nie będą

trochę więcej pracy i pieniędzy, to nie

z babami i rysować pisanki. Wyśmie-

mogą żyć ludzie nieczuli na piękno? „U

Nie brak we wsi też walorów przy-

narażone na aktywność promieni

naprzykrzalibyśmy się Panu Bogu.

ją! Pan Wasyl zachowuje się bardzo

nas w każdej chacie mieszkają utalen-

rodniczych. Kosmacz bogaty jest w

słonecznych. Przed Wielkanocą do

We wsi, w porozrzucanych po górach

grzecznie kiedy pani Hanna pracuje z

towani rzeźbiarze, bednarze, stolarze,

źródła różnych wód leczniczych. W

pisankarek zjeżdżają się przekupki.

32 (!!!) przysiółkach, mieszka obecnie

dzieciakami nad wielkanocnymi sym-

muzykanci, hafciarki, tkaczki. Prawie

poszczególnych miejscach na po-

Jajo z Kosmacza jest rzeczą kosz-

około sześciu tysięcy mieszkańców.

bolami. „Jeśli gospodyni siada do pi-

w każdej zagrodzie jest swego rodzaju

wierzchnię ziemi wydobywa się nafta,

towną. W samej wsi oceniają je na 50

Oficjalną datą założenia wsi jest rok

sanek ze złymi myślami, to nic się nie

muzeum, – opowiada pani Paraska,

miesza z wodą mineralną i tworzy ciecz

hrywien. O wiele drożej zapłaci się za

1412, wiadomo jednak, że tereny te

uda, – opowiada pani Hanna. – Jajo

kiedy gościmy u potomnej pisankarki

leczniczą. Jest tu też żelazna woda –

nie na targach w Kosowie, Kołomyi,

były zamieszkane jeszcze wcześniej.

wielkanocne niby wygląda ładnie, ale

Hanny Roszkaniuk. Kobieta już od

wystarczy zanurzyć w niej metal, a

Iwano-Frankowsku, Lwowie i Kijowie.

Na górach Lysyna i Hrehit znaleziono

magii już nie posiada. Takiej pisanki

20 lat cieszy ludzi swą twórczością

momentalnie zardzewieje. Koło tego

Pisanki w Kosmaczu rysowane są na

pogańskie świątynie, unikalne na ska-

nikt nie zauważy. Uczę dzieciaki, że

i opracowała ciekawą metodykę na-

źródła nawet kamienie są czerwone.

gęsich, kurzych, przepiórczych i stru-

lę europejską kamienne kompleksy

przed rozpoczęciem pracy należy się

uczania tej sztuki przedszkolaków.

Naukowcy zbadali, iż jeszcze w III w.

sich jajach. Kiedyś takiej rozmaitości

rytualne. Naukowcy twierdzą, że wieś

dokładnie umyć, posprzątać w domu,

W chacie – potoki światła. Nie jest

p.n.e. na terenie współczesnego Ko-

nie było – rozrysowywano jedynie

została nazwana na cześć pierwsze-

ubrać matczyną wyszywankę i się po-

to zasługa lampy, tylko jaskrawych

smacza mieściła się… warzelnia soli.

kurze jaja.

go mieszkańca. Miał podobno kosma-

modlić. Dorośli dodatkowo zachowują

płomiennych pisanek. „Trzymaj szpilkę

Wieś jest unikatowa jeszcze dlatego,

Jajko wielkanocne stało się już

tą czuprynę.

przy tym post”.

sama, Mariczko. Mamy gości, – łagod-

że zachowały się tu wszystkie istnieją-

symbolem Kosmacza. Corocznie od-

Legendy i podania ludowe głoszą,

Kiedy maluszki ustawią się ładnie,

nie mówi hucułka, patrząc na dziesięć

ce huculskie rzemiosła: pisankarstwo,

bywa się tu międzynarodowy zjazd

że pierwszymi mieszkańcami Kosma-

ułożą rączki do modlitwy i błagają Mat-

przyszłych mistrzyń. Małe ślicznotki

hafciarstwo, tkactwo, kilimiarstwo,

pisankarski, prowadzone są konfe-

cza byli młodzi kupcy z Włoch – Julietta

kę Boską i Jezusa o pomoc w stwo-

nie mają pewnie jeszcze pięciu lat,

bednarstwo; produkcja postołów (ina-

rencje naukowe. Miejscowa ludność

i Nikos. Śpiewa się o tym w lokalnych

rzeniu najlepszych pisanek, domow-

ale są to już mistrzynie „swej spra-

czej – łapcie, obuwie dawnych Sło-