2 maja – dzień flagi polskiej

16

29 kwietnia – 12 maja 2011 * Kurier Galicyjski

hisToria barW i GodŁa NarodoWeGo

KRZysZTOf sZyMAńsKi

tekst

ilustracje archiwum

Proces kształtowania barw

narodowych i godła państwo-

wego przebiegał przez wiele

stuleci i zmieniał się na prze-

strzeni wieków. Z chwilą od-

zyskania niepodległości trwa-

ła ożywiona dyskusja o osta-

tecznym kształcie wizerunku

Barwy Rzeczypospolitej Pol-

godła i o odcieniach barw

Denar Bolesława Chrobrego

skiej

flagi państwowej. W okresie

Współczesne godło Rzeczy-

Nie było jednolitego kształtu godła.

międzywojennym kilkakrotnie

pospolitej Polskiej

Po odzyskaniu Niepodległości spór

przyjmowano stosowne usta-

o godło Rzeczypospolitej w sprawie

wy określające te najważniej-

przedstawiania go zgodnie z tradycją,

Najważniejszy był jednak łaciński na-

sze atrybuty państwowości.

z jednej strony, i z zasadami heraldyki,

Barwy biało-czerwone zostały

pis na obu stronach monety – Princes

z drugiej, rozgorał na nowo. Głos w tej

powszechnie uznane za narodowe.

Polonie (oryginalna pisownia na mo-

sprawie zabierali m.in. Ignacy Mościc-

Dyskusje trwały w kwestii ich układu.

necie – red.). Jest to nie tylko najstar-

ki, Mieczysław Opałek, Oswald Balzer,

Przez lata niewoli zatarła się w pamięci

szy wizerunek godła, ale i najstarszy

a swoje wizje godła przedstawiali Jó-

ustawa sejmu z 1831 roku, która okre-

zapis nazwy Polski. Tak, naprawdę,

zef Mehoffer i Jan Rozen. Późniejsze

ślała barwy biało-czerwone za barwy

książę przejął w tym wypadku wzorce

Ustawy z 1919, 1927 i 1939 roku

narodowe właśnie w takim układzie:

czeskie, bo przedstawianie ptaka nie

określały kształt Godła i wnosiły ko-

biały kolor na górze, pod nim – czer-

było charakterystyczne dla miejsco-

lejne zmiany.

wony. Tym samym została przesądzo-

wej ikonografii.

Po wojnie w 1947 roku rozpisano

na hierarcha barw: barwa biała – kolor

Od początku XIII wieku orzeł jest

konkurs na nowe Godło. Ostatecznie

orła białego – stała się nadrzędna nad

używany jako symbol przez wszystkie

spośród wielu projektów nawiązują-

kolorem czerwonym.

dynastie piastowskie. W okresie rozbi-

cych do romańskich, gotyckich wize-

W okresie porozbiorowym barwy

cia dzielnicowego w XII – XIV wiekach

runków ptaka (naturalnie bez korony)

biało-czerwone używane były jako

motyw orła był wykorzystywany przez

Godło Polski Trojga Naro-

wybrany został projekt Michała Byliny

manifestacja na terenach, przejętych

kolejnych władców jako propagandowy.

Godło Polski Dwojga Naro-

dów

wzorowany na orłach romańskich, od-

przez zaborców. Ludność manifesto-

Zdobiono nim monety (dodając różne

dów

wę obowiązującego odcienia czerwieni

powiednio podstylizowanych. Osta-

wała swoje poglądy i przynależność

elementy), proporce, tarcze, zbroje.

jako heraldyczną czerwień cynobrową.

W pierwszych latach niepodległo-

tecznie jednak Konstytucja PRL z roku

do narodu, zdobiąc swoje ubrania

Pierwszym artystycznym dziełem,

Na początku 1939 roku zmieniono

ści panowało zamieszanie w nazew-

1956 zatwierdziła stary wzór Godła z

dwukolorowymi wstążkami bądź ko-

przedstawiającym godło królewskie

i uzupełniono tekst Ustawy z 1927 roku

nictwie barw. Podobno barwy narodo-

1927 roku, oczywiście bez korony. Do

kardami w barwach narodowych.

jest wizerunek orła na boku tumby na-

i w takiej formie symbole narodowe

we określano na 140 (!) sposobów. W

tarczy herbowej orła dodano szeroką

Zaborcy ze swej strony starali się

grobka Władysława Jagiełły. Jest to

przetrwały przez cały okres okupacji.

Traktacie Wersalskim od Polski wyma-

opaskę. Według tradycji heraldycznej

zniekształcić ten symbol. Lub zakazać

artystyczna stylizacja w duchu wcze-

Historia ukształtowania się godła

gano określenia najważniejszych atry-

w taki sposób tworzono nowe herby

używania go całkowicie. Po Powsta-

snego renesansu. Chociaż „gotyckie”

– orła – była jeszcze bardziej złożona.

butów państwa – barw i godła, z jakimi

rodowe dla… bękartów.

niu Styczniowym od 1869 władze

odmiany orła były używane jeszcze

Pierwszym, kto opisał i połączył ptaka

Polska mogłaby występować na forum

Obecnie zgodnie z Konstytucją

carskie zakazały całkowicie jakiego-

prawie 100 lat po śmierci Jagiełły.

i godło państwowe, był Jan Długosz.

międzynarodowym. W sierpniu 1919

Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 roku

kolwiek używania kompozycji biało-

Kolejni królowie modernizowali wize-

Powiązał on legendę białego orła ze

roku uchwalono Ustawę o godle i bar-

Godłem państwowym jest wizerunek

czerwonych odcieni. Władze pruskie

runek godła według własnego uzna-

zjazdem gnieźnieńskim w roku 1000,

wach Rzeczypospolitej Polskiej. Jed-

orła białego w koronie na czerwonym

w ramach tych działań same używały

nia. Zygmunt I dodaje na piersi ptaka

uznając, że cesarz Otton III nadał Bo-

nak wojna polsko-rosyjska przerwała

polu. Koronę przywrócono w 1989

barw narodowych, ale odwrotnie uło-

literę S (od imienia Sigizmundus).

lesławowi Chrobremu herb Orła Bia-

ostateczne dopracowanie ustawy.

roku, a ustawowo zatwierdzono Usta-

żonych – czerwono-białych. Jednak

Po Powstaniu Listopadowym Go-

łego. Ta teoria potwierdziła się wkrót-

Dopiero w 1927 roku po przyjęciu

wą z dnia 9 lutego 1990 roku. Tenże

społeczeństwo nie dało się zwieść tym

dło połączono z litewską Pogonią, a

ce po tym wybiciem przez Chrobrego

Konstytucji Marcowej z 1921 roku przy-

artykuł Konstytucji określa Barwy Na-

działaniom i pierwszą próbą oficjalnej

po Styczniowym – z symbolem Rusi

swej monety – denara. Na rewersie

jęto ostatecznie obowiązujące ustale-

rodowe, ich współrzędne chromatycz-

reaktywacji barw i symboli narodowych

– Michałem Archaniołem.

denara był krzyż, a na awersie – ptak,

nia co do godła i barw na znakach pań-

ne (odcień czerwieni) i ich proporcje

była 125. rocznica Konstytucji 3 Maja.

Przed pierwszą wojną światową

zwrócony w lewą stronę heraldyczną

stwowych, chorągwiach i pieczęciach.

na sztandarze w układzie poziomym

Uroczyste obchody zostały zorganizo-

orzełek w różnych postaciach był sym-

w uproszczonej koronie na głowie.

Ten akt rozstrzygnął ostatecznie spra-

i pionowym.

wane w 1916 roku w Warszawie.

bolem drużyn sokolskich i strzeleckich.

GiGaNTyczNa śWięcoNka

hALiNA PłUGATOR

W iwano-frankowsku

wego” chrzanu, ale złożyli w wiązkę

zaangażował znanych „koszykarzy” z

(d. stanisławowie) prze-

około 3-5 kilo aromatycznych korzeni.

podkarpackiej wsi Iza. Tam, jak twier-

stawiono największą na

Ogólna waga koszyka – 250 kilo (!!!).

dzi Zieliński, wyplataniem koszyków

Ukrainie święconkę o wy-

Do koszyka dodano metrową świecę.

zajmują się wszyscy – od pięcioletnich

miarach dwa metry na jeden.

Całość została przykryta haftowana

dzieci do ludzi wiekowych. Tu wypla-

Dzieło zostało wpisane do

serwetą o wymiarach 2,2x1 m, wyko-

tają wszyscy: przedsiębiorcy, lekarze,

Księgi Rekordów Guinnessa.

naną przez kosowskie hafciarki.

nauczyciele. Nawet dają gwarancję na

Autorem idei jest Mikołaj

„Z ul. Niezależności, w towarzy-

swoje wyroby.

Zieliński, który ma polskie

stwie uczniów szkół zawodowych w

Rekordowy koszyk ma jedną wiel-

korzenie.

strojach ludowych, giganta przewie-

„Idea by przygotować gigantyczną

ką rączkę z góry i cztery po bokach,

ziono na Rynek, – kontynuuje Mikołaj

święconkę zrodziła się po tym, jak do-

żeby można było go nieść. Napełnili

Zieliński, – gdzie odbyło się uroczyste

wiedziałem się, że w Połtawie zrobiono

ten unikat gigantycznymi produktami

poświęcenie pokarmów przez ka-

największą gałuszkę (odpowiednik pol-

20 lokalnych producentów. W koszyku

płanów wszystkich wspólnot chrze-

skich paluszków – red.), – opowiada

znalazła się paska metrowej wysoko-

ścijańskich. Na ceremonię przybyli

„Kurierowi Galicyjskiemu” główny spe-

ści o średnicy 0,7 m. Jej waga – 60

przedstawiciele Księgi Rekordów Gu-

cjalista Iwano-frankowskiego Miejskie-

kilogramów. Kiełbasa, szynka, i innych

innessa, aby zarejestrować to dzieło.

go Wydziału Handlu Mikołaj Zieliński.

wyrobów mięsnych na 80 kilogramów,

Barbara Biliczak – nasza czytelniczka z Opola i Mikołaj Zieliń-

Następnie Koszyk przekazano do

– To mnie natchnęło. Chciałem zrobić

cieszyły oko 15 kilogramowy wędzony

ski, pomysłodawca gigantycznej święconki

Domu Miłosierdzia św.Mikołaja, gdzie

coś wielkiego, a zarazem korzystnego

ser i 5 kilogramowy biały twaróg, 20

mieszkają sieroty, samotne matki i lu-

dla ludzi. I to jak najprędzej. Żeby na

kg masła, 80 jajek, w tym 6 strusich,

Na początku chciałem zrobić ol-

dzie starsi.

jakieś święta można było zaprezen-

cił się do swego kolegi ze studiów ze

10 wielkanocnych baranków i kilo soli.

brzymią pisankę. Ale to już było. A

tować dzieło ludzkich rąk i fantazji.

szkoły zawodowej Wasyla Prokopiuka

Szkoda, że organizatorom nie udało

gigantycznego koszyka ze święconym

Według kalendarza najbliższe święto

z Werchowyny (dawne Żabie – red.).

sie znaleźć odpowiedniego „rekordo-

– jeszcze nie. Po radę, urzędnik zwró-

Okazało się, że da się zrobić. Do pracy

– Wielkanoc”