27

Kurier Galicyjski * 29 kwietnia – 12 maja 2011

Apel czytelniczki

Taras szewczenko i polacy

zapomNiaNy

ANTONi sEREDNiCKi

W tym roku minęła 150.

cmeNTarz

rocznica śmierci wybitnego

ukraińskiego poety i malarza

Tarasaszewczenki(09.03.1814

– 10.03.1861). Związki szew-

W sądoWej

czenki z Polakami są różno-

rodne, bo obejmują kontakty

z nimi, utwory poety na tema-

ty polskie, przekłady poezji

WiszNi

Tarasa na język polski, pra-

ce literaturoznawcze o jego

twórczości i oceny malarstwa

przez rzeczoznawców pol-

Od dawna miałam zamiar napisać

Przed trzema laty napisałam kolejny

skich. szewczenko zetknął się

o zapomnianym i zniszczonym cmen-

list do rady miejskiej Sądowej Wiszni.

z Polakami już w dzieciństwie.

tarzu w miasteczku Sądowa Wisznia.

Odpowiedź też była jednoznaczna;

Jako syn pańszczyźnianego chło-

Wiele tam starych, zabytkowych na-

cmentarz nieczynny, swoich przodków

pa w majątku Engelgardta w Kiryłów-

grobków. Dlaczego o tym cmentarzu?

można przenieść na działający obec-

ce spotykał Polaków – rządców, eko-

Sądowa Wisznia to moje rodzinne

nie cmentarz. A śmietnisko niechaj

nomów, leśniczych. Jeden z rządców

miasteczko. Przed laty było miastem

uprzątnie polska wspólnota Sądowej

uczył Tarasa języka polskiego i urzą-

powiatowym. Zielone, ładne, czyste,

Wiszni. Jak to jest – jedni śmiecą, a

dził go we dworze jako pokojowego

z rzeczką Wiszeńką, w której nie jed-

inni powinni po nich sprzątać?

kozaczka, który usługiwał panu. W

no pokolenie uczyło sie pływać, tak

20 lat temu mieliśmy propozycję

roku 1829 Taras wraz ze swym pa-

jak i ja. Zamieszkiwane przez miesz-

od „ostatniego batiara lwowskiego”

nem Engelgardtem pojechał do Wilna.

kańców różnej narodowości: Polaków,

Michała Osiadacza, że częściowo

Tu poznał Polkę – szwaczkę Jadwigę

Ukraińców, Żydów. Wszyscy żyli w

pokryje koszty nowego ogrodzenia

Gusikowską, która przynosiła mu

zgodzie i pokoju. W miasteczku była

cmentarza. Były to lata 90. Odradzo-

utwory Mickiewicza i odezwy polskich

szkoła, dwie szkoły zawodowe, kościół

no mu to, bo i tak by zostało rozebra-

powstańców do Rosjan. Niektórzy

i dwie cerkwie. Prawo magdeburskie

ne. Z odpowiedzią przewodniczącego

historycy twierdzą, że Szewczenko

Sądowa Wisznia otrzymała około roku

Rady Miejskiej p. Moskala byłam u

przebywał w czasie Powstania Listo-

1370. Na wzgórku – klasztor francisz-

konsula generalnego RP Wiesława

padowego także w Warszawie.

Pomnik Tarasa szewczenki w Warszawie

kanów-reformatów, w którym, podob-

Osuchowskiego. Wyjaśnił jaki jest

W Petersburgu przyszły malarz

no, kazania wygłaszał Piotr Skarga.

status tego cmentarza i obiecał zająć

słowa, krótkie, ale serdeczne, zabrzmią

i poeta przyjaźni się z polskimi stu-

Swidzińskiego oraz niektórych pol-

Klasztor po wojnie został zamieniony

się tą sprawą. Rozmawiałam też z

przy Twojej trumnie. Kochałeś swój kraj

dentami w Akademii Sztuk Pięknych.

skich działaczy konspiracyjnych.

na kobiecy szpital dla umysłowo cho-

prezesem PTOnGW, ale powiedział,

ojczysty, swój Dniepr siwy, swój naród

Mieszka nawet z Polakiem Leonar-

Następny etap polskich znajomości

rych, później internat. Koło klasztoru

że w ich gestii są tylko pochówki woj-

siermiężny. Niech przy Twojej trumnie

dom Demskim. Zapoznaje się z pi-

Szewczenki to okres zesłania go przez

znajdował się tzn. „polski cmentarz”.

skowe.

wszelkie umilkną wyrzuty, niech tylko

smami polskimi, jak np.: „Rocznikiem

władze carskie za przynależność do

Na tym cmentarzu był pochowany

Niestety, ze względu na wiek i cho-

serdecznie brzmi słowo: Cześć Tobie”.

Literackim”. Zbliża się do polskich

tajnego ukraińskiego stowarzyszenia

jeden z dawnych właścicieli Sądowej

robę kręgosłupa nie mam możliwości

Poeta znał wielu Polaków z lektury

literatów, np. Tadeusza Łada-Zabłoc-

„Cyryla i Metodego” na przymusową

Wiszni – Krzysztof Mars, znany w

chodzenia po urzędach w tej sprawie.

ich dziel: Seweryna Goszczyńskiego,

kiego, a poeta Edward Żeligowski —

10-letnią służbę w wojsku w Orenbur-

okolicy doktor Puza, oraz członkowie

Przeczytałam w „Kurierze Galicyj-

Bogdana Zaleskiego, Karola Libelta,

Sowa w „Pamiętniku” Tarasa pisze:

gu. Tu zaprzyjaźnia się z uczestnikiem

naszej rodziny, moje ciocie i babcie, a

skim”, że w Polsce ostatnio są ludzie,

Jak przed grotem słońca pryska

nie mówiąc o Mickiewiczu. Przyjaciół-

Powstania Listopadowego Ludwikiem

też inni krewni i znajomi.

którzy interesują się stanem zapo-

Ciemnej nocy mrok i chłód,

mi Tarasa zostali liczni tłumacze jego

Tumo, poznaje uczestnika spisku

Po ukończeniu w 1958 roku szko-

mnianych cmentarzy na Wschodzie.

Tak zbawienia chwila bliska,

utworów, literaturoznawcy, polscy au-

Szymona Konarskiego, Eustachego

ły wyjechałam do Lwowa na studia

Pomyślałam, że taki apel jest szansą

Kiedy wieszczów rodzi lud.

torzy utworów ku jego czci, np. Paulin

Serednickiego i wielu innych. Pola-

i tu zostałam. Jednak zawsze przy

dla tego zapomnianego zabytku. Kto

Święcicki, który napisał: „To nie Dante,

Poeta ukraiński spotyka się rów-

cy pomagają Szewczence, w czym

rodzinnych spotkaniach (część mo-

jak nie ja mogę się o to upominać. Wielu

nie Tasso, Petrarka, nie Goethe, Schil-

nież z polskim patriotą Zygmuntem

mogą. Gdy poeta ukraiński wraca z

ich krewnych wyjechała do Polski)

moich rodaków już nie żyje i nie upomni

ler, nie Mickiewicz, Słowacki, Pusz-

Sierakowskim, jednym z przywódców

zesłania, witają go w Astrachaniu Pola-

zawsze proszono mnie, żebym napi-

się o kości przodków, a ja mogę jesz-

kin... to nowy poeta, talent oryginalny,

w powstaniu styczniowym (powieszo-

cy: lekarz Tomasz Brożek wpisuje mu

sała o „naszym” cmentarzu.

cze coś zrobić dla swego rodzinnego

geniusz im równy – geniusz Ukrainy”.

ny przez carskie władze w 1864 r.),

w „Pamiętniku”: „Krasomówstwo nie-

Już dawno cmentarz został za-

miasteczka.

Jego polscy przyjaciele postawili

koresponduje z malarzem Bronisła-

wielu otrzymało w udziale, mnie zaś

mknięty. Dokoła były pola, teraz jest

Proszę redakcję „Kuriera Galicyj-

mu też pomnik w Warszawie. Nie-

wem Zaleskim. Bliscy są mu Polacy:

pozbawionemu tego boskiego daru

wolna ziemia, ale obok cmentarza

skiego” o zamieszczenie mojego apelu

śmiertelne są słowa poety w wierszu

Włodzimierz Spasowicz, lekarz Paweł

pozostaje w milczeniu tylko podziwiać

urządzono śmietnisko. Tam właśnie

o ratunek dla zapomnianego cmenta-

Do Polaków:

Kruniewicz, redaktor gazety „Słowo”

i hołdować twórczej Twej potędze,

ludzie z okolicznych domów, „nowo-

rza w Sądowej Wiszni, może Pan Bóg

Podajże rękę Kozakowi

J. Ohrysko, muzyk Apolinary Kątski.

święty narodowy wieszczu, męczen-

bogaccy”, ludzie bez kultury i senty-

pomoże uratować go od całkowitego

I serce czyste jemu daj.

Na Ukrainie poznaje różnych wy-

niku Ukrainy”. (1856 r.)

mentów, zrobili sobie wysypisko.

zniszczenia i zamienienia na śmiet-

To my imieniem Chrystusowym

bitnych Polaków jak poetę Juliana Be-

Gdy Szewczenko umiera, u jego

Pisałam – ze 30 lat temu – list do

nisko.

Odnowim dawny, cichy raj.

linę-Kędrzyckiego, byłego profesora

trumny nie zabrakło Polaków. Żegnał go

lwowskiej rady wojewódzkiej o stanie

Liceum Krzemienieckiego – Stefana

student uniwersytetu Władysław Choro-

Bunt Młodych Duchem

naszego cmentarza. Dostałam krót-

Z poważaniem i nadzieją

Zieniewicza, historyka – Konstantego

szewski słowami: „Niech też i polskie

styczeń – luty 2011

ką odpowiedź – cmentarz nieczynny.

Roma Bruczkowska

słuchacze lWoWsKieGo KatolicKieGo

List

uniWersytetu trzecieGo WieKu W KraKoWie

do redakcji

Na zaproszenie dyrektor Mokotow-

ziemia, Wawel, gdzie pomodliliśmy

Na cmentarzu Rakowickim odwie-

w którym każdy kamień i każda cegła

wykładów profesorów Jagiellońskiego

skiego Uniwersytetu Trzeciego Wieku

się przy sarkofagu prezydenta Lecha

dziliśmy grobowce rodziny Jana Paw-

jest mi droga i popatrzę stąd na Pol-

Uniwersytetu. Wolnego czasu brako-

pani Zofii Iwanickiej przybyliśmy do

Kaczyńskiego i jego małżonki. Prze-

ła II, gdzie jest pochowana jego Mat-

skę”. Kraków jest miastem, które jest

wało, ale było miło, ciekawie i wesoło.

Krakowa wczesnym rankiem, 23 lute-

szliśmy z przewodnikiem „Ścieżkami

ka Emilia (zm. 1929 r.), brat Edmund

tak emocjonalnie związane z życiem

Przez te dni naszego pobytu w

go, autobusem relacji Lwów – Kraków.

Jana Pawła II”, „Drogą królewską”, a

(zm. 1932), ojciec Karol (1941) oraz

Jana Pawła II. Tu znajdują się miejsca,

Krakowie wykłady prowadzili profeso-

Zamieszkaliśmy w studenckim hotelu

największe wrażenie wywarła na każ-

rodzina Kaczorowskich. Odmówili-

które pamiętają go jako: studenta po-

rowie światowej sławy – kwiat UJ, z

,,Żaczek”, gdzie zapoznaliśmy się ze

dego z nas kopalnia soli „Wieliczka”.

śmy Anioł Pański i zaśpiewaliśmy kil-

lonistyki, robotnika, aktora, poetę, se-

historii, medycyny, filozofii, socjologii,

słuchaczami Mokotowskiego Uniwer-

Wieczorami oddawaliśmy się kultu-

ka pieśni patriotycznych. Przeszliśmy

minarzystę, młodego księdza, uniwer-

psychologii, religii oraz o tematyce

sytetu Trzeciego Wieku, Uniwersytetu

ralnej rozrywce. Odwiedziliśmy pięk-

Aleją Zasłużonych, gdzie spoczywają

syteckiego wykładowcę, duszpasterza

zdrowotnej.

Trzeciego Wieku z Grodna i Brześcia

ny teatr im. Juliusza Słowackiego,

zasłużeni działacze Krakowa, a także

studentów i rodzin, biskupa, metropoli-

Szkoliło się 25 słuchaczy, gdzie

(Białoruś).

gdzie wysłuchaliśmy koncertu – „Gło-

ofiary tragedii pod Smoleńskiem z 10

tę krakowskiego i wreszcie jako Głowę

obowiązywała wojskowa dyscyplina.

Najpierw zapoznaliśmy się z Radą

wa pełna słońca”, czyli o czym marzył

kwietnia 2010 r.

Kościoła katolickiego.

Obecność 100% – tego pilnowała pani

Programową Jagiellońskiego Uniwer-

Yves Montand. W krakowskiej filhar-

Będąc w Krakowie 10 czerwca

Zofia Iwanicka. Wolny od wykładów

Władysław Ściński

sytetu III wieku, która przygotowała

monii oglądaliśmy „Koncert Oratorium”

1979 r. Jan Paweł II powiedział: „Po-

czas wykorzystaliśmy na zwiedzanie

prezes Katolickiego

cały program wykładów. Od godziny 10

(Czajkowski, Prokofiew), a w Starym

zwólcie – zanim stąd odejdę – popatrzę

zabytków Krakowa, a mianowicie:

Uniwersytetu Trzeciego Wieku

do 18, z przerwą na obiad, słuchaliśmy

Teatrze – spektakl o Chopinie.

jeszcze stąd na Kraków, na ten Kraków,

zwiedziliśmy Główny Rynek, jego pod-

we Lwowie