okruchy historii

28

29 kwietnia – 12 maja 2011 * Kurier Galicyjski

urodzoNy W brzeżaNach

Demokratycznym w Brzeżanach. Tutaj

konną Budionnego, Rydz-Śmigły 10

również jesienią 1908 r. został zastęp-

czerwca wycofał się z Kijowa. Po za-

cą organizatora tajnego Związku Walki

żartym boju, z 11 na 12 czerwca, koło

Czynnej (ZWC). Wtedy przybrał pseu-

Borodzianki, armia polska pobiła gru-

donim „Śmigły”. W latach 1910-1911

pę Golikowa i otworzyła sobie drogę

odbył jednoroczną służbę wojskową

odejścia. Podczas odwrotu, 26 czerw-

ALEKsANDER NiEWińsKi

w armii austriackiej. W 1912 r. ukoń-

ca objął Rydz-Śmigły dowództwo

tekst

czył Rydz-Śmigły szkołę oficerską ZS

Frontu Ukraińskiego (po gen. Listow-

aleks.niewinski@wp.pl

(Związku Strzeleckiego) z pierwszą lo-

skim). W bitwie pod Brodami (29 lipca

ilustracje archiwum

katą po utworzeniu jawnego ZS przez

– 3 sierpnia) siły wojsk, dowodzonych

ZWC. Po tym został komendantem

przez Rydza-Śmigłego, powstrzymały

Życiorysy wielu wybitnych

kursu średniego i niższego szkoły ZS

Budionnego i zmniejszyły zagrożenie

Polaków ściśle powiązane są

oraz wiceprezesem tej organizacji w

Lwowa.

z historią Kresów Wschod-

Krakowie. W 1913 r. objął komendę

Od 7 do 15 sierpnia 1920 r. był

nich dawnej Rzeczypospoli-

okręgu lwowskiego ZS.

Rydz-Śmigły dowódcą Frontu Środko-

tej. szczególnie dotyczy to

Przed wybuchem I wojny świato-

wego, od Dęblina do Brodów włącznie.

osób, dla których Wileńsz-

wej zdążył ukończyć studia na ASP

Z rozpoczęciem 16 sierpnia decydu-

czyzna, Polesie, Wołyń czy

pod kierunkiem Józefa Pankiewicza.

jącego manewru wojsk polskich znad

Podole stanowiły małą ojczy-

Wykazywał duże zdolności, zwłasz-

Wieprza, dowodził prawym skrzydłem

znę, w której urodziły się i wy-

cza w malarstwie pejzażowym i por-

grupy uderzeniowej, pozostając pod

chowywały, tam poznawały

tretowym.

bezpośrednimi rozkazami naczelne-

świat i kształciły charaktery.

Zmobilizowany na początku sierp-

go wodza. W ataku na tyły i skrzydła

Do takich osób niewątpliwie

nia 1914 r., został Rydz-Śmigły „wy-

16. Armii sowieckiej rozbił ją.

należał Edward Rydz-Śmi-

reklamowany” z armii austriackiej w

18 sierpnia objął dowództwo 2.

gły (1886-1941), drugi z kolei

Brzeżanach przez przedstawicieli obo-

Armii z zadaniem pościgu i odrzuce-

po Józefie Piłsudskim Mar-

zu niepodległościowego i udał się do

nia oddziałów przeciwnika za Narew i

szałek Polski, urodzony w

Krakowa. Do I Kompanii Kadrowej

osiągnął postawione mu zadanie. Po

Brzeżanach na Podolu. W br.

i oddziałów strzeleckich Piłsudskiego

zaciętej walce, 22 sierpnia zajęto Bia-

przypada 125. rocznica jego

dołączył 12 sierpnia w Chęcinach. Ob-

łystok, 26 września zdobyto Grodno,

urodzin, a również 70. roczni-

jął dowództwo III batalionu kadrowego

a w trzy dni później Lidę.

ca śmierci. Mamy więc oka-

i brał udział w ciężkich operacjach,

Po zawieszeniu broni na froncie

zję chronologicznie przypo-

Marszałek Edward Rydz-Śmigły

wschodnim (12.X.1920 r.) przebywał

mnieć szczegóły biografii tej

w Lidzie jako dowódca 2. Armii strze-

Dnia 16 listopada tego roku objął

niezwykłej postaci w naszej

gącej granicy północno-wschodniej.

Rydz-Śmigły dowództwo Okręgu Ge-

historii.

9. V. 1921 r. został mianowany in-

neralnego w Lublinie, a 7 grudnia – w

spektorem Armii nr 1 w Wilnie.

Warszawie.

Nad Złotą Lipą

Brzeżany, położone są nad rzeką

Złota Lipa w odległości o 50 km na za-

Opinia Piłsudskiego

W obronie niepodległości

chód od Tarnopola. Historia miasteczka

Wśród opinii, złożonej przez Mar-

W czasie działań wojennych pol-

znana jest od 1375 r. W 1530 r. miasto

szałka Józefa Piłsudskiego genera-

sko-ukraińskich na Wołyniu Rydz-

otrzymało prawo magdeburskie. Jak

licji polskiej w końcu 1922 r., warto

Śmigły został 1.II.1919 r. dowódcą

wiadomo, ziemie te od 1340 r. należa-

uważniej przyjrzeć się charakterystyce

grupy taktycznej „Kowel”, która utrud-

ły do Korony Polskiej. Po rozbiorach

Edwarda Rydza-Śmigłego: „Silny cha-

niając koncentrację sił przeciwnika,

I Rzeczypospolitej Brzeżany – to pro-

rakter żołnierza, mocna wola i spokoj-

ustaliła front na Stochodzie.

wincjonalne galicyjskie miasteczko na

ny, równy, opanowany charakter (…).

W zaplanowanej przez Piłsud-

Podolu w imperium austriackim. Przed

Wszystkie zadania, jakie mu stawia-

skiego operacji na Wilno, Rydz-Śmi-

II wojną światową – miasto powiatowe

łem, jako dywizjonerowi czy dowódcy

gły kierował rozstrzygającym bojem

w woj. tarnopolskim. Obecnie – cen-

armii, wypełnił zawsze energicznie,

o miasto, zdobyte 21 kwietnia tego

trum rejonowe z ponad 17 tys. ludno-

śmiało, zyskując w pracy zaufanie

roku. Pod koniec kwietnia zgrupowa-

Zamek w Brzeżanach

ści. W mieście ciągle jeszcze można

swoich podwładnych, a rzucałem go

nie, na czele którego stanął, pokonało

które prowadził Piłsudski nad Wisłą –

W związku z kryzysem przysię-

dostrzec ślady i budowle świadczące o

zawsze podczas wojny na najtrud-

oddziały sowieckie na przedpolu Wil-

pod Nowym Korczynem i Uściskowem.

gowym, zapoczątkowanym w lipcu

dawnej świetności – np., pozostałości

niejsze zadania (…). Natomiast co do

na. Posuwając się naprzód w walkach

Trzeci batalion stanowił jakby gwardię

1917 r. w Legionach Polskich, Rydz-

zamku z lat 1534-1554 czy budynek

otoczenia własnego i sztabu – ka-

za Armią Czerwoną, 8 sierpnia zajął

I Legionu. Za umiejętne dowodzenie

Śmigły został zwolniony z Legionów

ratusza (1811 r.).

pryśny i wygodny, szukających ludzi,

Mińsk Litewski. 11 września został

i osobiste męstwo został 9.X.1914 r.

6 sierpnia tego roku. Józef Piłsudski

Być może ktoś również pamięta,

z którymi by nie potrzebował walczyć

dowódcą grupy, prowadzącej działa-

awansowany do stopnia majora. Pod

przed swoim aresztowaniem zlecił mu

że w tym miasteczku 11 marca 1886 r.

lub mieć jakiekolwiek spory (…) Po-

nia na froncie litewsko-białoruskim.

koniec tego roku objął dowództwo

ustnie objęcie Komendy Głównej Pol-

przyszedł na świat Edward Rydz-Śmi-

lecam każdemu dla dowodzenia ar-

30 grudnia objął dowództwo grupy

1 pp. Legionów Polskich (LP). We

skiej Organizacji Wojskowej (POW).

gły, działacz niepodległościowy, ko-

mią. Jeden z moich kandydatów na

operacyjnej o nazwie „Zima”, składa-

wrześniu 1915 r. na Wołyniu na roz-

W utworzonym w Krakowie, według

mendant główny POW (1916-1918),

Naczelnego Wodza”. Piłsudski nie był

jącej się z oddziałów polskich i łotew-

kaz Piłsudskiego Rydz-Śmigły pełnił

koncepcji Piłsudskiego, tajnym orga-

generał, generalny Inspektor Polskich

jednak pewien jego zdolności opera-

skich. Po sforsowaniu rzeki Dźwiny,

funkcję zastępcy komendanta I Bryga-

nie kolegialnym Rydz-Śmigły kierował

Sił Zbrojnych (1935-1939), Marszałek

cyjnych „w zakresie prac Naczelnego

zdobył 3 stycznia 1920 r. Dyneburg.

dy. Brał udział w bojach trwających do

sprawami wojskowymi. Odbył wiele

Polski, Naczelny Wódz. Był synem

Wodza i umiejętności mierzenia sił

Po objęciu dowództwa nad wojskami

16.X.1915 r. Odznaczył się m.in. pod

zebrań i podróży. W drugiej połowie

Tomasza Rydza (zm. 1888 r.), za-

(…) całego państwa i nieprzyjaciel-

łotewskimi (9.I.1920 r.) w tydzień póź-

Jabłonką (21 X) i pod Kuklami (27-28

września 1918 r. udał się w tej sprawie

wodowego plutonowego w armii au-

skiego”. Nie powierzał mu też Piłsud-

niej cały front polsko-łotewski przesu-

X.) w których to bitwach wziął do nie-

Kijowa, gdzie też poznał swą przyszłą

striackiej, i Marii Babiak (zm. 1896 r.,

ski żadnych zadań politycznych.

nął się na wschód, zajmując Latgalię

woli ok. 400 jeńców. 10 maja 1916 r.

żonę Martę Zaleską.

w wieku 29 lat).

W latach 1922-1926 zajmował się

(dawne Inflanty polskie). Za całokształt

awansował na pułkownika. Po wyco-

Na dzień 1 listopada 1918 r. Rydz-

Wcześnie osierocony, wychowy-

Rydz-Śmigły organizacją i szkoleniem

walk został 27 stycznia 1920 r. uho-

faniu Legionów z frontu, Rydz-Śmigły

Śmigły wyznaczył mobilizację POW

wany był Edward Rydz w trudnych wa-

wojsk. Od 2 listopada do 19 grudnia

nororowany przez Piłsudskiego Krzy-

przebywał wraz z pułkiem najpierw

i likwidację okupacji austriackiej. Po

runkach materialnych przez rodziców

1925 r. przebywał we Francji w celu

żem Wojennym Orderu Virtuti Militari

w Baranowiczach, a później w Mo-

utworzeniu w wolnym od Austriaków

matki, następnie przez rodzinę doktor-

zapoznania się z organizacją i szkole-

i powołany do kapituły tegoż orderu.

dlinie.

Lublinie 6-7 listopada tymczasowego

stwa Uranowiczów. W 1905 r. ukończył

niem francuskiej armii.

Otrzymał także najwyższe wojskowe

Rządu Ludowego na czele z Ignacym

gimnazjum w Brzeżanach; egzamin

Podczas wypadków majowych

odznaczenie łotewskie Lacplesa Kara

Daszyńskim w zastępstwie Piłsudskie-

dojrzałości złożył z odznaczeniem. Od

1926 r. poparł Piłsudskiego, wysyłając

Orden (Pogromca Niedźwiedzia).

Pomost

Trzeba przypomnieć, że po obję-

go otrzymał tekę ministra wojny. Został

1905 r. kształcił się w Akademii Sztuk

mu część garnizonu wileńskiego dla

Bezpośrednio przed wyprawą na

ciu komendy okręgu lwowskiego ZS

też komendantem wszystkich wojsk

Pięknych w Krakowie. Równocześnie

wzmocnienia jego wojsk w Warszawie.

Kijów, 21 kwietnia Piłsudski mianował

w 1913 r., Rydz-Śmigły od marca do

polskich i jednocześnie mianowany

studiował historię sztuki i filozofię na

W październiku tego roku Rydz-Śmigły

Rydza-Śmigłego generałem dywizji.

sierpnia 1914 r. był wydawcą i redakto-

brygadierem. Na jego rozkaz 10 listo-

wydziale Filozoficznym UJ (Uniwersy-

został przeniesiony z Wilna do Gene-

Od 25 kwietnia dowodził Rydz-Śmi-

rem odpowiedzialnym pisma polskich

pada peowiacy przystąpili do rozpoczę-

tetu Jagiellońskiego) w latach 1905-

ralnego Inspektoratu Sił Zbrojnych na

gły grupą operacyjną, wchodzącą w

ZS pt. „Strzelec”, wychodzącego we

tej już akcji powszechnego rozbrajania

1907. W 1908 r. przerwał studia w ASP

inspektora armii. Na tym stanowisku

skład 3. Armii, która wykonała głów-

Lwowie. Umieścił tu trzy swoje arty-

wojsk niemieckich. Piłsudski, niezado-

(do 1912 r.)

był od 21 kwietnia 1929 r. zastępcą Pił-

ne uderzenie na Ukrainę. Grupa ta

kuły: „Nauka strzelania w Związkach

wolony z jego udziału w rządzie lubel-

sudskiego do spraw regulowania prac

przełamała front i zdobyła Żytomierz

Strzeleckich”, „O naszej dyscyplinie

skim, po jego rozwiązaniu, nie od razu

operacyjnych grupy generałów, zajmu-

i Berdyczów. 5 maja Rydz-Śmigły ob-

Przedwiośnie

wewnętrznej”, „Walka na bagnety”. Z

zatwierdził stopień generalski, nadany

We wczesnej młodości Edward

jących się kierunkiem wschodnim.

jął dowództwo 3. Armii, której czołowe

rąk Józefa Piłsudskiego otrzymał od-

Rydzowi-Śmigłemu przez ten rząd. Pił-

Rydz był członkiem ruchu socjalistycz-

Pełniąc również wiele funkcji spo-

oddziały wkroczyły 7 maja do Kijowa,

znakę ukończenia kursów oficerskich

sudski mianował go generałem bryga-

nego, a następnie wstąpił do niepod-

łecznych. Za zgodą Piłsudskiego w

opuszczonego przez Armię Czerwo-

(tzw. Parasol). Odtąd pozostawał w

dy dopiero 21 listopada 1918 r. razem

ległościowej organizacji „Odrodzenie”.

latach 1921-1923 należał do tajnego

ną. Po przerwaniu na Ukrainie fron-

kręgu najbliższych mu ludzi.

z Kazimierzem Sosnkowskim.

W 1907 r. działał w Towarzystwie

związku wojskowego „Honor i Ojczy-

tu polskiego, 5 czerwca przez armię