Wyjęte z karty pamięci

18

17 – 30 maja 2011 * Kurier Galicyjski

harcersTWo… za karę

częło się od musztry wojskowej Ro-

berta Baden-Powella.

Urodził się w Londynie 22 lutego

1857 roku. Był synem duchownego

anglikańskiego i profesora geometrii

na Uniwersytecie Oksfordzkim oraz

wnuczki admirała Horacego Nelsona,

opracował

Henrietty Grace Smyth.

Krzysztof szymańsKi

Gdy Robert miał dziewięć lat,

matka posłała go do krewnych, do

Przypadek rządzi światem

siedziby rodowej ojca w hrabstwie

– ta maksyma sprawdziła się

Kent, aby tam zgodnie ze zwyczajem

już wielokrotnie w różnych

Baden-Powellów, uczył się czytać, pi-

okolicznościach historycz-

sać i liczyć w sąsiednim probostwie.

nych. Kto wie, gdyby andrzej

Podczas wakacji przyłączył się do

małkowski miał wszczepione

swych trzech starszych braci: Fran-

te zasady, które potem stały

ka, George a i Warringtona. Razem

się obowiązkowe dla każdego

odbyli podróż łodzią po rzece Wye do

skauta – harcerza, ta organi-

letniego domu Baden-Powellów. Rok

zacja nigdy by nie powstała.

później, w 1867 roku bracia nabyli

a z drugiej strony, dobrze być

kuter rybacki, którym po wyremonto-

czasem „trochę niezorgani-

waniu pływali wzdłuż wybrzeża. Nie

zowanym”. z takich wyrasta-

wystarczyło im to i Warrington zakupił

ją późniejsi wielcy ludzie. Hi-

żaglowiec „Koh-i-noor”, nadający się

storia skautingu – harcerstwa

do dłuższych rejsów. Po ukończeniu

w Polsce zaczęła się trochę

Rose Hill School w Tunbridge Wells,

przez przypadek.

Robert przenosi się do Charterhouse

Vi Lwowska Drużyna skautowa. Budowa kuchni polowej

Andrzej Juliusz Małkowski (ur. 31

College, w hrabstwie Surrey. Wokół

października 1888 w Trębkach k. Go-

wiejskiej szkoły rozciąga się wielki

szawie działa już 12 drużyn, w Po-

wodowała, iż Baden-Powell w 1910

stynina) – urodził się w rodzinie zie-

Polska odmiana skautingu, zwa-

park – Hyde Park, gdzie Pawell czu-

znaniu 4. Pierwsze drużyny pojawiają

roku zrezygnował ze służby wojskowej

miańskiej o tradycjach patriotycznych

na harcerstwem, zaliczała się do czo-

je się jak u siebie w domu. Podczas

się w Łodzi, Pabianicach, Ozorkowie,

i całkowicie poświęcił się skautingowi.

i żołnierskich. Uczył się w Warszawie,

łówki polskich ruchów młodzieżowych

rozmaitych zabaw uczy kolegów pod-

Tomaszowie Mazowieckim, a także w

W tymże roku organizacja skautowa w

Tarnowie, Krakowie i Lwowie, gdzie

w okresie międzywojennym. Harcer-

chodów, tropienia, zacierania śladów

Śremie, Kórniku, Chełmnie, Grudzią-

Wielkiej Brytanii liczyła 100 tys. człon-

w 1906 roku w VI Szkole Realnej

stwo, mimo początkowego do niego

i obserwacji. Udaje mu się przekonać

dzu, Pleszewie, Gnieźnie, Ostrowie

ków. Według Baden-Powella, skauting

uzyskał świadectwo dojrzałości. W

uprzedzenia pewnej części polskiego

do swojej zabawy rówieśników. Po

Wielkopolskim, Wałczu, Nakle, Choj-

powinien być szkołą wychowania oby-

Krakowie był współzałożycielem abs-

społeczeństwa, było ruchem, który na

sześciu latach zdaje egzamin koń-

nicach, Świeciu, Inowrocławiu i Byd-

watelskiego w kontakcie z przyrodą,

tynenckiej organizacji uczniów „Mło-

tle organizacji młodzieżowych Pol-

cowy i stara się o przyjęcie do San-

goszczy.

powinien uzupełniać naturalne luki

dzież”. W 1908 roku rozpoczął studia

ski międzywojennej był najbardziej

dhurst, cenionej akademii wojskowej.

W marcu 1912 roku Andrzej Mał-

wychowania szkolnego przez rozwi-

na Wydziale Budowy Maszyn Poli-

aktywny i autentyczny. Organizacja

Wybiera kawalerię i przydzielają go

kowski wyjechał do Londynu w celu

janie charakteru, zdrowia i sprawności

techniki Lwowskiej. W kwietniu 1910

harcerska nie była jednak mimo de-

do 13 pułku huzarów, który stacjonuje

zebrania materiału do nowego wydania

jednostki oraz jej wartości społecznej

roku przeniósł się na Uniwersytet

klarowanej apolityczności wolna od

w Lakhnau, w Indiach.

swej książki. Po powrocie został odsu-

w codziennej służbie. Wskazując na

Jana Kazimierza, którego nie ukoń-

konfliktów, wyrastających na podłożu

W Indiach uczestniczy w kursie

nięty od pracy w „Skaucie” i Naczelnej

źródła idei skautowej autor przyzna-

czył. Był członkiem Zarządu Głów-

ogólnospołecznych sprzeczności, tar-

oficerskim, jednak w jego opinii wia-

Komendzie Skautowej. W 1913 roku

wał, że zawarł w niej nie tylko własne

nego „Eleuterii” – federacji związków

gających ówczesną Polską. Ponieważ

domości z zakresu zwiadu są słabo

zorganizował wycieczkę skautową na

pomysły, ale wzorował się także na

abstynenckich. Należał do „Eleusis”,

ZHP był w okresie międzywojennym

wykładane. Dlatego postanawia ob-

III Ogólnobrytyjski Zlot Skautów w Bir-

zwyczajach różnych narodów i ludów

„Zarzewia”, „Sokoła”. Początki skau-

ważną i liczebnie znaczącą polską

serwować hinduskich myśliwych, od

mingham w Anglii, gdzie nad polskim

jak Japończycy, Indianie. Wykorzy-

tingu na naszych terenach datować

organizacją wychowawczą, zawsze

których nauczył się języka Hindi. Da-

obozem powiewała flaga z białym

stał koncepcje filozofów i uczonych,

można od listopada roku 1910, w któ-

znajdował się w centrum uwagi ów-

lej Robert Baden-Powell zdobył wiele

orłem, na amarantowym tle i używa-

a nawet reguły średniowiecznych za-

rym to Andrzej Małkowski tłumaczy

czesnych sił politycznych, które za

cennych umiejętności wojennych pod-

no nazwy kraju, wymazanego z mapy

konów.

na język polski podręcznik Roberta

jego pomocą starały się wywierać

czas rozpoznania wojskowego wśród

świata. Za wybitne zasługi Małkowski

Ruch skautek – dziewcząt został

Baden-Powella „Scouting for boys”.

wpływ na młodzież. Mimo częstego

Zulusów na początku 1880 roku w Re-

otrzymał od Roberta Baden Powella

założony w 1909 roku. Robert Ba-

Jest to kara wymierzona za systema-

odżegnywania się od polityki, ZHP

publice Południowej Afryki, gdzie zo-

skautowy medal „Za zasługi”.

den-Powell uważał, że ruch skautek

tyczne spóźnienie się na ćwiczenia

stanowił ważny element państwa pol-

stał wysłany jego pułk. Jego przełożeni

W czerwcu 1913 roku Małkowski

powinien być prowadzony przez ko-

„Zarzewia”. Po tej lekturze Małkowski

skiego doby międzywojennej.

byli pod wrażeniem jego umiejętności,

przeniósł się do Zakopanego, gdzie

biety i dlatego w 1910 roku poprosił

zaczął traktować skauting jako nowy

Lata wojny – to nieprzerwalne

za co został wyróżniony tytułem star-

wziął ślub z Olgą Drahonowską.

o pomoc swoją siostrę Agnes Baden-

styl życia i metodę odrodzenia mło-

pasmo bohaterskich czynów polskich

szego adiutanta dowódcy naczelnego i

Rozwijał tam ożywioną działalność,

Powell, później dołączyła się żona ge-

dzieży pod zaborami.

harcerzy, bądź osób, które na ide-

gubernatora Malty. Wolny czas spędza

tworząc silny, niezależny ośrodek

nerała, Lady Olave Baden-Powell.

W czasie pierwszego kursu skau-

ach harcerskich się wychowały, od

z dziećmi, organizuje dla nich zabawy

harcerski. Wraz z wybuchem wojny

Skąd na terenach polskich powsta-

towego 20-21 maja 1911 omawiał

pogotowia wojennego harcerskiego,

i gry, a także robi rysunki dla angiel-

wstąpił na krótko do Legionów Pol-

ła nazwa – harcerstwo, jako odpowied-

poszczególne rozdziały przygotowy-

zaczynając, przez konspirację, po Po-

skiego pisma „Graphic”. Po powrocie

skich. Brał udział w pierwszych wal-

nik światowego skautingu? W 1912

wanego przez siebie podręcznika. 21

wstanie Warszawskie. Ten temat jest

do Wielkiej Brytanii, w 1902 roku, Ro-

kach, lecz zależność tych formacji od

roku ukazuje się książka Eugeniusza

maja 1911 powstaje Komenda Skauto-

tak obszerny, że nie sposób umieścić

bert Baden-Powell stwierdził, że jego

zaborcy austriackiego spowodowała

Piaseckiego i Mieczysława Schreibera

wa we Lwowie. Dzień później Andrzej

go w jednym artykule.

książka, „Aids to scouting” (Wskazów-

jego wystąpienie. Udał się do Anglii,

„Harce Młodzieży Polskiej”, w której po

Małkowski wydaje rozkaz w którym

Lata powojenne to kolejny etap

ki do wywiadów) przeznaczona dla

a potem do Stanów Zjednoczonych,

raz pierwszy, w kontekście powstającej

powołuje pierwsze drużyny skautowe:

harcerstwa. Etap dwoistości – organi-

żołnierzy zainteresowała organizacje

gdzie zakładał polskie drużyny skau-

organizacji użyto słów takich jak: „har-

I Lwowska Drużyna Skautów im.

zacji „aparatu partyjnego” i organizacji

młodzieżowe. W celu lepszego dosto-

towe wśród wychodźstwa. Następnie

cerz” (zastąpiło ono określenie „skaut

Tadeusza Kościuszki – drużynowy

społecznych instruktorów pracujących

sowania myśli zawartych w tej pracy

służył w armii kanadyjskiej, walczył

polski”), „zastęp” (zastąpiło określenie

Czesław Pieniążkiewicz

zgodnie z prawdziwymi harcerskimi

do poziomu dzieci i młodzieży, zorga-

na froncie we Francji. W listopadzie

„patrol”), „drużyna” (zastąpiło określenie

II Lwowska Drużyna Skautów im.

ideałami i nierzadko prześladowanych.

nizował w 1907 obóz doświadczalny

1918 roku został przeniesiony do ar-

„pluton”), „hufiec”, „chorągiew”, „harce”.

Jana Karola Chodkiewicza – drużyno-

Po roku 1980 ruch harcerski znów

dla chłopców na wyspie Brownsea,

mii gen. Józefa Hallera. Wysłany w

Zaproponowano w niej także używane

wy Franciszek Kapałka

się dzieli. Powstaje cały szereg nieza-

gdzie wypróbował swe metody, m.in.

misji wojskowej do polskich oddzia-

do dziś nazwy stopni i funkcji.

III Lwowska Drużyna Skautek im.

leżnych od władz centralnych organi-

wprowadzenie systemu zastępowego,

łów w Odessie do generała Lucjana

W tym samym roku zakończył się

Emilii Plater – drużynowa Olga Dra-

zacji, tworzących swoje struktury w

wynikłego z obserwacji rodzin wielo-

Żeligowskiego, zginął w katastrofie

ogłoszony przez „Skauta” konkurs na

honowska

różnych regionach Polski. W 1989 roku

dzietnych, gdzie starszy brat opieko-

morskiej statku, którym płynął. W

odznakę harcerską – żadna z prac nie

IV Lwowska Drużyna Skautów.

powstaje Związek Harcerstwa Rzeczy-

wał się skutecznie grupą młodszego

styczniu 1919 roku przeładowany pa-

okazała się na tyle interesująca, by od

Małkowski wszedł w skład pierw-

pospolitej, organizacja odwołująca się

rodzeństwa. Wtedy poświęcił się wy-

rowiec wypłynął z Marsylii do portów

razu wprowadzić ją do użytku. Po wpro-

szej Komendy Skautowej, następnie

do zasad etyki chrześcijańskiej i trady-

chowaniu młodzieży, mającemu na

Lewantu i w nocy z 15 na 16 stycznia

wadzeniu szeregu zmian wszedł do

Naczelnej Komendy Skautowej we

cji narodowej, uważająca się za konty-

celu wyrwanie młodych chłopców z za-

1919 wpadł na minę. Zatonął w ciągu

użytku zaprojektowany przez ks. Kazi-

Lwowie.

nuację przedwojennego ZHP. Powsta-

dymionych, uprzemysłowionych miast,

kilkunastu minut, zabierając ze sobą

mierza Lutosławskiego krzyż harcerski,

W okresie od kwietnia do lipca

ją także inne organizacje harcerskie:

bezpośrednie zetknięcie z przyrodą, a

w głębinę ponad siedemset osób.

wzorowany na orderze Virtuti Militari.

1911 ukazywała się w formie arku-

Związek Harcerstwa Polskiego w 1918

przez to – ich uzdrowienie psychiczne

Po tragicznej śmierci Andrzeja,

W 1911 roku na stronach „Skauta”

szy jego praca „Scouting jako system

roku, Polska Organizacja Harcerska,

i moralne, wychowanie dobrych, pa-

jego żona Olga Drahonowska-Mał-

opublikowano wiersz, napisany przez

wychowania młodzieży” – pierwsza

Stowarzyszenie Harcerstwa Kato-

triotycznie nastawionych obywateli za

kowska nadal propagowała ideę

Ignacego Kozielewskiego „Wszystko

polska książka o skautingu. W paź-

lickiego „Zawisza”, Niezależny Krąg

pomocą przemyślanych gier z ukierun-

skautingu w Wielkiej Brytanii i w Pol-

co nasze…”. Wiersz ten stał się hym-

dzierniku 1911 rozpoczął wydawanie

Instruktorów Harcerskich. W 1996

kowaną treścią.

sce. W emigracyjnym harcerstwie

nem harcerstwa. Refren w 1912 roku

„Skauta”, który wkrótce zdobył nie-

roku powstało też Stowarzyszenie

W 1908 roku wydał klasyczny pod-

działał też ich jedyny syn Lutyk Mał-

ułożyła Olga Drahonowska, muzyka

zwykłą poczytność.

Harcerskie, które w przeciwieństwie

ręcznik skautingu Scouting for Boys

kowski, a potem wnuczka Krystyna

pochodzi z pieśni „Na barykady”.

Skąd się wzięła idea i kto pierwszy

do innych organizacji harcerskich po-

(Skauting dla chłopców). Zaintereso-

(oboje mieszkający na stałe w Wiel-

Latem 1911 roku odbywają się

wpadł na pomysł „zajęcia” młodzieży

stanowiło pozostać otwarte również na

wanie, z jakim spotkała się książka

kiej Brytanii).

pierwsze obozy harcerskie. W War-

w taki właśnie sposób? Wszystko za-

osoby niewierzące.

oraz sugestia króla Edwarda VII spo-