muzeum pod gołym niebem

20

31 maja – 16 czerwca 2011 * Kurier Galicyjski

LWoWski paNTeoN sŁaWy i chWaŁy

(ciąg dalszy z poprzednich numerów)

JURIJ SMIRNOW

tekst i zdjęcia

Alejka między polami 18 i 19 pro-

wadzi na niewielkie rondo, w centrum

którego znajduje się jedna z najpięk-

niejszych kaplic cmentarnych – kaplica

Cetnerów. Kaplica została zbudowana

w latach 1890-1891 według projektu

Pomnik na grobie Józefa To-

Anioł na grobie Marcelego

grób Iwana Franki

Jana Tomasza Kudelskiego, który był

Pomnik na grobie Salomei

rosiewicza

Ciemirskiego

głównym projektantem w biurze prof.

Kruszelnickiej

krytykę literacką i ostrą publicystykę

Stanisława Ludkiewicza (1879-1979).

Jana Lewińskiego. Dr Jurij Biriulow

którzy po wielu latach wrócili do Lwowa.

polityczną. Znał ponad 20 języków ob-

Pomnik powstał według twórczego

zasugerował, że wystrój kaplicy Cet-

Są to Franciszek Zaremba (1751-1863)

cych, tłumaczył Kanta, Engelsa i Feu-

projektu współczesnych rzeźbiarzy

nerów był wspólną pracą Kudelskiego

i Antoni Piórecki (1764-1870). Podziwia

erbacha. Był politykiem, współtwórcą

lwowskich Posikiry, Skakuna i Jarem-

i artysty-rzeźbiarza Piotra Harasimowi-

wiek, w którym zmarli zasłużeni komba-

ukraińskiej partii radykalnej. Doznawał

czuka. Obok został pochowany inny

cza. Kaplicę zbudowano w neogotyc-

tanci – pierwszy przeżył 112 lat, drugi

prześladowań, był inwigilowany przez

kompozytor prof.Anatol Kos-Anatolski

kim stylu z czerwonej cegły, ze stylowo

106. Nieopodal ich grobów znajduje się

(1909-1983), autor znanych współ-

policję austriacką, siedział w więzieniu

modelowanymi obramieniami drzwi i

oryginalny pomnik z kamienną rzeźbą

czesnych baletów, pieśni i romansów.

za działalność polityczną, miał ostre

okien i strzelistą sygnaturką w zwień-

czaszki z literą N, którą nosili legioniści

103 lata żył i twórczo pracował kolega

starcia zarówno z Polakami jak i Ukra-

czeniu dachu. Uwagę zwracają rzeźby

Dąbrowskiego i żołnierze księcia Józe-

dwu wyżej wspomnianych kompozy-

ińcami, z obozu tych, kto nie podzielał

dopełniające stylistykę budowli – figura

fa Poniatowskiego. Jest to grób Józefa

torów profesor Mykoła Kollesa (1903-

jego poglądów politycznych i naro-

Madonny nad wejściem, kute w kamie-

Sas-Czułowskiego (1776-1863) szwo-

2006). Zwracają uwagę kolejne prace

dowych. Wielka i tragiczna postać!

niu ornamenty oraz odlane z cynku

leżera, uczestnika słynnej szarży pod

Po śmierci ceniony był bardzo wy-

rzeźbiarza Juliana Markowskiego –

chimery na rynnach. Oprócz przed-

Samosierą w Hiszpanii w 1808 roku.

soko i powszechnie. We Lwowie jest

anioł na grobie Marceli Ciemirskiego

stawicieli rodziny hrabiów Cetnerów w

Obok pomniki na grobach znanego

muzeum Iwana Franki, pomnik. Ku

(1824-1885) i postać „śpiącej” kobiety

kaplicy został pochowany w 1899 roku

śpiewaka operowego Iwana Rubczaka

jego czci nazwano plac, ulicę i park.

na grobie rodziny Markowskich.

Stanisław Krzyżanowski, przyrodni

grób polskiego generała Po-

(1874-1952) i wybitnej, światowej sła-

W 2001 roku kompozytor Myrosław

Przy alei głównej znajduje się po-

brat Stanisława i Kazimierza Badenich,

wstania Styczniowego Jó-

wy śpiewaczki Salomei Kruszelnickiej

Skoryk napisał operę na słowa jego

mnik autorstwa Edmunda Jaskulskiego

dyrektor Galicyjskiego Banku Kredyto-

zefa Śmiechowskiego, dłuta

(1872-1952), słynnej „Madame Butter-

poematu „Mojżesz”. Właśnie tę operę

nagrobiedr.JózefaTorosiewicza(1784-

wego, który popełnił samobójstwo po

Juliana Markowskiego

fly”, legendarnej primadonny włoskiej

pobłogosławił Ojciec Święty Jan Pa-

1869) założyciela bursy dla ubogich

ujawnieniu nieprawidłowości w kiero-

sceny. Pomnik na jej grobie przedsta-

chłopców pochodzenia ormiańskiego

wanym przez siebie banku.

wia siedzącego na skale Orfeusza z

we Lwowie. Dla zakładu Torosiewicz

Za kaplicą dróżki wspinają się

kefarą w ręku.

kupił kamienicę przy ul. Skarbkow-

stromo w górę, wiją się wśród drzew.

Na grobie rektora Politechniki

skiej i zapisał w testamencie znaczną

Na wierzchołku wzgórza znajduje się

Lwowskiej Jurija Rudawskiego (1947-

sumę fundacyjną. Po śmierci fundatora

cmentarzysko powstańców stycznio-

2007) ustawiono w 2008 roku pomnik

długoletnim dyrektorem bursy był ks.

wych tzn. „górka powstańcza”. Pod

dłuta Wasyla Jarycza, który przed-

Kajetan Kajetanowicz (1817-1900),

prostymi żelaznymi krzyżami spo-

stawia postać anioła z wieńcem lau-

który wzorcowo prowadził zakład 35 lat

czywa 230 powstańców. Przy wej-

rowym w ręku. Nieco w głębi pola

i został pochowany obok Torosiewicza.

ściu znajduje się uroczyście otwarty

czwartego zwraca uwagę monu-

Pomnik przedstawia wyrzeźbioną z

w 1909 r. pomnik legendarnego po-

mentalna postać Chrystusa Dobrego

piaskowca postać Józefa Torosiewicza

wstańca, chorążego Ziemi Witebskiej

Pasterza na grobie ks. Stanisława

z dwoma małymi dziećmi, ustawioną

Szymona Wizunasa Szydłowskiego.

Sokołowskiego (1886-1931) znanego

na postumencie wysokości jeden metr.

Na wysokim cokole ustawiono figurę

działacza kościelnego, społecznika,

Fundatora przedstawiono w pozycji

bohatera trzymającego chorągiew z

filantropa, kontynuatora dzieła świę-

siedzącej, w stroju staropolskim, czule

Orłem, Pogonią i Archaniołem Micha-

tego ks. Zygmunta Gorazdowskiego.

obejmującego dzieciaków. Wyżej za

łem. W cokole wmurowano kilka tablic

Pomnik wzniesiono według projektu

grobem Franki przy głównej alei znaj-

z nazwiskami poległych powstańców

Bronisława Wiktora.

dują się pochowania dwóch powstań-

i z napisem: „Z prochów naszych po-

ców, zesłanych przez carat na Syberię,

wstaną mściciele!” Autorem pomnika

(cdn.)

był rzeźbiarz Aleksander Zagórski.

Obok znajduje się grób powstańca,

sybiriaka, jednego z najwybitniejszych

uczonych polskich Benedykta Dybow-

skiego (1833-1930), światowej sławy

zoologa, badacza jeziora Bajkał.

Wracamy na główną aleję do kapli-

cy rodziny Łodyńskich. Wyżej po lewej

stronie znajduje się okazały pomnik

na grobie Iwana Franki (1856-1916)

wybitnego pisarza ukraińskiego. Iwan

Franko urodził się w biednej wiejskiej

Kaplica hrabiów Cetnerów

rodzinie na Podkarpaciu, we wsi Na-

nych. Jego dorobek naukowo-literacki

hujowice niedaleko Borysława i Dro-

weł II podczas pielgrzymki do Lwowa.

obejmuje 50 tomów, lecz to jeszcze

hobycza. W dzieciństwie stracił ojca,

Pomnik na grobie poety w 1933 roku

nie wszystko. W przygotowaniu jest

który zmarł w młodym wieku. Proble-

wykonał rzeźbiarz Serhij Litwinenko z

100 tomowe wydanie jego utworów.

my materialne utrudniały jemu naukę

funduszy zebranych przez społecz-

Pisał powieści, dramaty, libretta, bajki

w gimnazjum w Drohobyczu i na Uni-

ność ukraińską Lwowa. Tematycznie

dla dzieci, poematy, wiersze. Praco-

wersytecie we Lwowie. Doktorat z filo-

pomnik nawiązuje do słynnego po-

wał jako dziennikarz, w tym długi czas

zofii zmuszony był bronić w Wiedniu.

ematu „Kameniary”, który symbolizuje

w prasie polskiej. Był redaktorem, wy-

Ze względów politycznych nigdy nie

też tytaniczną pracę samego poety na

dawcą. Pisał po ukraińsku i po polsku.

otrzymał docentury na Uniwersytecie

rzecz literatury ukraińskiej.

Po polsku napisał kilka powieści i jeden

Lwowskim. Franko był obdarzony wie-

Po drugiej stronie alei znajduje

wiersz poświęcony miłości swojego

loma talentami, pozostawił po sobie

się równie okazały pomnik na gro-

życia – Zofii Dzwonkowskiej. Uprawiał

ponad 5 tysięcy pozycji bibliograficz-

bie znanego kompozytora profesora