pomiędzy niebem a ziemią

22

31 maja – 16 czerwca 2011 * Kurier Galicyjski

do sTraTosFery

trów 785 metrów i jako pierwsi ludzie

na ziemi – zdobyli stratosferę! Unosił

ich balon projektu profesora nazwa-

ny FNrS – 1. Naukowcy podczas lotu

przebywali w hermetycznej kabinie

projektu profesora Piccarda. Cały lot

trwał 18 godzin, a lądowanie odbyło

się na lodowcu w Tyrolu. Podczas lotu

były wykonywane badania promienio-

wania kosmicznego.

SZYMON KAZIMIERSKI

18 sierpnia 1932 roku profesor

Piccard, wraz z innym asystentem,

Żyjemy pomiędzy niebem

Maxem Cosynsem, pobił swój własny

i ziemią i dlatego, gdziekol-

rekord pokonując w locie do stratosfery

wiek byśmy się nie znaleźli,

wysokość 16 kilometrów 200 metrów.

zawsze będziemy mieli pod

Tak piszę za brytyjską Wikipedią,

nogami ziemię, a nad głowa-

choć wysokość tego lotu zapisano w

mi niebo. Ziemia była łatwa

innych źródłach jako 16. 700 metrów,

do poznawania, ale niebo

a nawet 16. 940 metrów.

zdawało się być przed ludź-

30 września 1934 roku w okolicach

mi całkowicie zamknięte. Nie

Moskwy wystartował gigantyczny, ra-

pomagało  wchodzenie  na

dziecki balon stratosferyczny, którego

coraz wyższe wzniesienia,

Rok 1918. Niemcy ładują „działo paryskie”

nazwa, wypisana wielkimi literami na

bo pomimo tych wysiłków,

Profesor August Piccard

powierzchni balonowej powłoki była

ziemia wciąż była pod noga-

prosta, ale dosadna w swej prostocie.

mi, a niebo ciągle wznosiło

Bowiem pisało tam tylko to: CCCP!

się nad głową. Nieosiągalne

Balon Piccarda miał pojemność

dla człowieka niebo, było

14.130 metrów sześciennych. Ra-

bardzo tajemnicze i dlate-

dziecki balon miał pojemność 24.320

go doskonale nadawało się

metrów! Balon CCCP wraz z zało-

do lokalizowania w nim naj-

gą: Prokofjew, Birnbaum i Godunow,

rozmaitszych bogów. Więc

wzniósł się na rekordową wysokość

umieszczano tam bogów od

18.990 metrów, a więc na wysokość

deszczu i od suszy, od wiatru

prawie 19 kilometrów!

północnego i południowego,

23 października tego samego roku

od pogody i od niepogody.

w Stanach Zjednoczonych, na balonie

Nadszedł wszakże czas, że

własnej konstrukcji, startuje brat pro-

zostawiając niebo w spoko-

fesora Piccarda, Jean Piccard wraz z

ju, zaczęto badać zwyczajne

żoną, będącą jednocześnie jego asy-

powietrze, czyli naszą ziem-

stentką. W ostatniej chwili, ich mali sy-

ską atmosferę.

gondola balonu „gwiazda Polski”. Przed gondolą kapitan

nowie podali im do kabiny swojego ulu-

Zbigniew Burzyński i doktor Jodko-Narkiewicz

bionego żółwia. Małżeństwo Piccard

Co znajduje się

10 kilometrów zimą i 12 – 13 kilome-

spadało ciśnienie atmosferyczne. Spa-

wraz z żółwiem, znalazło się w stra-

nad naszymi głowami?

trów latem.

dał też poziom pary wodnej i pyłowych

Szybko dowiedziano się, że jest

tosferze, osiągając wysokość 17.672

Na razie warstwa ta była niedo-

zanieczyszczeń, podnoszonych z zie-

to mieszanina pewnych gazów i pary

metra, co świadczy o tym, że wszyscy

stępna. Nie dolatywały do niej balony,

mi przez termiczne, wstępujące prądy

wodnej i stąd właśnie wzięła się nazwa

oni pokonali rekord uzyskany począt-

a tym bardziej pierwsze samoloty,

powietrza. W miarę wznoszenia się,

„atmosfera”, czyli z języka greckiego

kowo przez profesora Augusta Piccar-

których możliwości techniczne wciąż

spadała też temperatura, stale i regu-

atmos – para, gaz i sphaira – kula.

da. Profesor, nie dość, że pokonany

jeszcze były niewiele znaczące.

larnie, o sześć stopni Celsjusza na każ-

Pierwsze badania atmosfery ziem-

przez brata i bratową, został jeszcze

Pierwszymiprzezwielelatjedynym

dy kilometr wysokości! Działo się tak,

skiej można było wykonywać tylko w

pokonany przez Rosjan i przez żół-

obiektem wykonanym przez ludzi, któ-

aż do osiągnięcia temperatury minus

miejscu, gdzie następował styk atmos-

wia! Dlatego, nerwowo rozglądał się

ry osiągnął stratosferę, był ważący 94

55 stopni Celsjusza. Dalej, ta zasada

fery z powierzchnią ziemi i trwało to tak

szukając sposobu na rewanż. Sukces

kilogramy pocisk niemieckiego działa

przestawała obowiązywać! – Czemu?

długo dopóki nie wynaleziono balonu.

mogło zapewnić profesorowi tylko

kolejowego kalibru 210 mm, zwanego

Zaczęto podejrzewać istnienie ponad

Wznosząc się balonem, dokonywa-

drastyczne zmniejszenie wagi własnej

Okolicznościowy znaczek

„działem paryskim”, z którego Niemcy

warstwą powietrza, położoną najbliżej

no pomiarów temperatury i ciśnienia

jego balonu, więc przede wszystkim o

przedstawiający „gwiazdę

ostrzeliwali Paryż, od marca do sierp-

ziemi, zwanego troposferą, warstwy

oraz pobierano próbki powietrza, z

to właśnie zaczął zabiegać. Rozpisał

Polski”. Taki kształt przybiera

nia 1918 roku. Działo strzelało stro-

wyższej, jak gdyby pokrywającej tro-

dużo wyższych partii atmosfery. Bar-

międzynarodowy konkurs na wyko-

balon będący tuż przy ziemi.

mo, podobnie, jak haubica, wynosząc

posferę. W dodatku warstwy innej niż

dzo wysoko mogły lecieć tylko balony

nanie nowego płótna balonowego,

W miarę spadania ciśnienia,

pocisk na wysokość 40 kilometrów, a

troposfera, warstwy, w której dzieją się

bezzałogowe, unoszące samą tylko

najmocniejszego, ale jednocześnie

na wysokości, gaz się rozpręża

więc do stratosfery. Tam, w atmosferze

sprawy niezwykłe. Tajemnicze i zaska-

aparaturę pomiarową. Dla ludzi był to

najlżejszego na świecie. Nie zgadnie-

i pozornie pusta dotąd czasza

bardzo rozrzedzonego powietrza, pra-

kujące. Ową nierozpoznaną jeszcze

obszar nadal niedostępny i zamknięty.

cie Państwo, jaka firma wygrała ten

balonu, wypełnia się do mak-

wie bez oporów, pocisk pokonywał bez

warstwę atmosfery nazwano stratos-

Jednak poważne badania atmosfery

konkurs. Była to wojskowa Wytwórnia

simum

trudu ogromną odległość, która mu

ferą od łacińskiego słowa stratum, co

już się zaczęły.

Balonów i Spadochronów w Legiono-

metra osiąga wartość zaledwie 47

pozwalała na uzyskanie zasięgu 130

oznacza właśnie – warstwa. Umownie

Wyniki tych badań ujawniły zna-

wie pod Warszawą!

torów (tor = 1/760 część atmosfery).

kilometrów! Z takiej odległości Niemcy

zaczynała się ona, w strefie klimatu

mienne prawidłowości. Otóż, czym

Przy ciśnieniu 47 torów woda zawarta

ostrzeliwali Paryż. No więc, ten pocisk

umiarkowanego, na wysokości około

balon wznosił się wyżej, tym bardziej

Wojska balonowe

w płynach ustrojowych człowieka za-

był w stratosferze pierwszy, trudno tyl-

w Polsce

Powstała Rada Naukowa Lotu. Rada usta-

czyna wrzeć. Człowiek nie przeżyje w

ko powiedzieć, żeby przebywając tam,

Historia wojsk balonowych w Pol-

takich warunkach nawet sekundy. Od

badał stratosferę.

sce zaczęła się w czasie Powstania

liła temat badań naukowych, jakie będą

wysokości 25 kilometrów, stała do tej

A stratosfera, według opinii wszyst-

Wielkopolskiego na przełomie lat 1918

wykonywane podczas wznoszenia się ba-

pory temperatura – 55 stopni, zaczyna

kich zainteresowanych naukowców,

– 1919. Powstańcy zdobyli wtedy na

rosnąć! W przedziale wysokości 30 –

gwałtownie wymagała zbadania. Jedni

Niemcach halę sterowców, położo-

lonu. Tematem tym miały być badania wy-

60 kilometrów, narasta stopniowo do

z nich, już wtedy, badający naturę ozo-

ną na podpoznańskich Winiarach, a

sokościowego rozkładu promieniowania

temperatury plus 60 – 70 stopni! Jest

nu i jego oddziaływanie na egzysten-

w niej powłoki wojskowych balonów

to najpewniej wynik pracy filtru ozono-

kosmicznego. Do badań służył tak zwany

cję ziemskich organizmów żywych,

obserwacyjnych oraz ich wyposaże-

wego, wyłapującego szkodliwe promie-

poważnie podejrzewali, że w obrębie

nie i butle z wodorem. Na tej bazie

teleskop trzydziestu liczników Geigera-

nie ultrafioletowe. Dalej, pomiędzy 60.,

stratosfery powinien znajdować się

utworzono w Poznaniu 5 maja 1919

Müllera oraz komora jonizacyjna z reje-

a 85. kilometrem, temperatura znowu

ozonowy filtr, ratujący nas przed szko-

roku pierwszą polową kompanię ae-

spada do minus 70 – 80 stopni.

dliwym działaniem nadmiernego pro-

ronautyczną. Rozwój obserwacyjnych

stracją fotograficzną. Łączność z ziemią

Pionowe ruchy powietrza w stra-

mieniowania ultrafioletowego. Chciano

formacji balonowych zaczął się z chwi-

miała utrzymywać radiostacja pokładowa.

tosferze nie występują. Za to prze-

dobrać się do tego filtru, by nareszcie

lą połączenia wojsk powstańczych z

biegają stratosferę poziomo wiejące,

dokładnie zbadać to zjawisko. Inni z

wojskami polskimi z innych dawnych

Zdecydowano, że załoga składać się bę-

silne wiatry, wiejące z rozmachem, na

kolei uczeni, zajmujący się promie-

zaborów i utworzenia wspólnego dla

dzie z dwóch osób. Pilota i naukowca. Na

całe kontynenty...

niowaniem kosmicznym, właśnie w

wszystkich, Wojska Polskiego. W roku

górnych partiach ziemskiej atmosfery

1920 przeniesiono z Poznania do Le-

pilota stratostatu wybrano kapitana pilo-

upatrywali dla siebie miejsce szcze-

gionowa pod Warszawą, do tej pory

Pierwsze

ta balonowego Zbigniewa Burzyńskiego,

gólnie interesujące. Ale bezzałogowe

poznańskie, Centralne Zakłady Aero-

badania stratosfery

27 maja 1931 roku szwajcarski

sondy, badające stratosferę, przyno-

statyczne. W Zakładach dokonywano

zaś latającym naukowcem miał zostać fi-

uczony profesor August Piccard wraz

siły wieści niekorzystne. Ciśnienie at-

napraw i konserwacji balonów wojsko-

zyk z Uniwersytetu Warszawskiego dok-

ze swym asystentem Paulem Kipfe-

mosferyczne obniżające się w miarę

wych oraz zajmowano się wytwarza-

rem osiągnęli wysokość 15 kilome-

wznoszenia, na wysokości 19,2 kilo-

niem wodoru na potrzeby wojska.

tor Konstanty Jodko-Narkiewicz.