5

Kurier Galicyjski * 17 – 29 czerwca 2011

uroczystość przeniesienia prochów

abpa Teodorowicza na cmentarz orląt Lwowskich

pularnością liczne publikacje o charak-

Isakowicza w 1901 r., na nowego ar-

JURIJ SMIRNOW tekst

terze religijnym i społecznym. Wszedł

cybiskupa wybrano młodego kanonika

KONSTANTY CZAWAGA

do polskiej historii jako gorący patriota

gremialnego Józefa Teodorowicza. W

zdjęcie

i wybitny parlamentarzysta. W konfe-

1902 r. przyjął sakrę biskupią. Kon-

rencji episkopatu polskiego zasiadał w

sekratorami byli krakowski kardynał

Uroczystość przeniesienia

Komisji Biskupów: od 1928 – w komisji

Jan Puzyna, grekokatolicki arcybiskup

prochów ormiańskiego

prawnej, w latach 1928-1936 przewod-

Andrzej Szeptycki i rzymskokatolicki

abpa Józefa Teofila Teodo-

niczył komisji prasowej. W 1924 r. był

abp Józef Bilczewski. 4 grudnia 1938

rowicza na Cmentarz Orląt

odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu

r. abp Józef Teodorowicz zmarł. Jego

Lwowskich 7 czerwca br.

Polonia Restituta. Był honorowym oby-

śmierć stała się znakiem końca pewnej

zgromadziła setki ludzi ze

watelem Lwowa i Brzeżan, doktorem

epoki w dziejach Kościoła ormiańsko-

Lwowa i Polski u stóp kapli-

Honoris Causa Uniwersytetu Jana

katolickiego we Lwowie. Po II wojnie

cy Orląt Lwowskich, obok

Kazimierza we Lwowie. Zawiłe losy

światowej władze Związku Radziec-

trumny, w której zostały

Łyczakowskiej Nekropolii sprawiły, że

kiego zlikwidowały jego strukturę. Kate-

złożone doczesne szczątki

ciało ostatniego arcybiskupa ormiań-

drę zamknięto i zmieniono w magazyn

wielkiego pasterza Ormian

skiego nie spoczywało tam, gdzie go

Lwowskiej Galerii Obrazów, później –

Lwowskich.

pierwotnie złożono do ziemi. Pracow-

Muzeum Sztuki Ukraińskiej. Funkcję tę

Wzorcowo organizowano przebieg

nicy i wychowankowie arcybiskupa

katedra pełniła do 2000 roku. Powstanie

uroczystości dzięki staraniom kurii me-

obawiali się profanacji jego grobu i

tropolitalnej obrządku rzymskokatolic-

niepodległego państwa ukraińskiego w

przenieśli trumnę do grobowca jednej

1991 r. kardynalnie zmieniło sytuację

kiego i Konsulatu Generalnego RP we

z rodzin lwowskich. Doczesne zwłoki

Ormian lwowskich i ich katedry. Katoli-

Lwowie. Wśród dostojnych gości był

abp Teodorowicza anonimowo znajdo-

kos wszystkich Ormian Wazgen I wysłał

metropolita warszawski abp Kazimierz

wały się w przypadkowym grobowcu.

do Lwowa archimandrytę Nathana Oga-

Nycz, ordynariusz wiernych Kościoła

Dziś mogliśmy złożyć je w miejscu

nesiana i mianował go zwierzchnikiem

katolickiego obrządku ormiańskiego

Ormiańskiego Kościoła Apostolskiego

pierwotnego spoczynku. Ludzie do-

i przedstawiciel patriarchy ormiańsko-

brej woli czynem i modlitwą troszczyli

na Ukrainie. Diecezja ormiańska na

katolickiego Nersesa-Bedrosa XIX z

się o to, by śp. arcybiskup powrócił do

Ukrainie oficjalnie została ustawiona 10

Bejrutu. Z Polski przyjechało kilkuset

swego grobu. Możemy odczuć bło-

stycznia 1997 r., a 15 maja tegoż roku

przedstawicieli Ormian z Warszawy,

gosławioną ulgę i dziękujemy Bogu

Katolikos Garegin I wyświęcił Nathana

Krakowa, Gliwic, Bytomia, Wrocławia.

za spełnienie naszej nadziei. Historia

Oganesiana na biskupa. 21 czerwca

Senat RP reprezentował Łukasz Abga-

życia abp Teodorowicza zaświadcza,

2001 r. katedrę ormiańską odwiedził

rowicz, który ma korzenie ormiańskie.

że od Boga zaczynał i na nim kończył.

Papież Jan Paweł II. W tymże roku do

Wśród gości był też sekretarz general-

Dlatego jednoczymy nasze serca w

Lwowa przyjeżdżał patriarcha Kościo-

ny Rady Ochrony Pamięci Walk i Mę-

modlitwie. Niech Chrystus Zmartwych-

ła katolickiego obrządku ormiańskiego

czeństwa (ROPWiM) minister Andrzej

wstały obdarzy go łaską Nieba, a jego

Kunert. Ogromne starania w sprawie

Nerses-Bedros XIX z Bejrutu.

szczątki doczesne niech orzekają nam

Troszczymy się o groby naszych

odnalezienia szczątków abp Teodo-

wyobraźnię miłosierdzia”.

bliskich. Chrześcijaństwo jest jednak

rowicza i przeniesienia ich na miej-

Po zakończeniu Mszy św. przy

religią pustego grobu. Wierzymy, że

sce wiecznego spoczynku poczynili

trumnie arcybiskupa stała warta ho-

ich groby opustoszeją w godzinę zmar-

przedstawiciele ROPWiM oraz Fun-

zefa Teodorowicza rozumiemy, że za-

norowa – dwóch kleryków i dwóch

twychwstania. Dobra nowina płynęła

dacji Ormiańskiej KZKO z Warszawy

rakter ekumeniczny. Obok wysokich

myka się pewny okres historii. Przeno-

od pustego grobu Chrystusa. Ta nowi-

harcerzy. Po krótkich przemówieniach

na czele z Maciejem Bohosiewiczem

dostojników Kościoła rzymskokatolic-

simy prochy zasłużonego pasterza Or-

duchownych innych obrządków, trum-

na od początku ożywiła jego wyznaw-

i Martą Bohosiewicz- Axentowicz. Na

kiego, na uroczystą Mszę św. przybył

mian lwowskich na miejsce i do grobu,

nę uroczyście przeniesiono do miej-

ców. Dzieje Apostołów opisują gorliwą

uroczystą ceremonię przybyli licznie

przedstawiciel Kościoła ormiańskoka-

który na niego długo czekał. Dziękuję

sca pochówku w alei zasłużonych.

działalność św. Pawła. W następnych

przedstawiciele społeczności polskiej

tolickiego proboszcz parafii warszaw-

Bogu, że doczekałem tego momentu.

Duchowni ormiańscy z Kościołów

pokoleniach nie brakło gorliwych głosi-

ze Lwowa i polskich organizacji lokal-

skiej ks. Artur Awdaljan, przedsta-

Na pochówek przybywa się z potrze-

ormiańskokatolickiego i Apostolskiego

cieli prawdy ewangelicznej. W kościele

nych: Federacji Organizacji Polskich

wiciele Kościoła Ormiańskiego Apo-

by serca, dlatego też odległość nie ma

odśpiewali modlitwy żałobne w języku

ormiańskokatolickim jej głosicielem

na Ukrainie, Towarzystwa Kultury

stolskiego na czele z proboszczem

żadnego znaczenia. Przybyli do nas

ormiańskim. Później, przedstawicie-

był niewątpliwie śp. abp Józef Teodo-

Polskiej Ziemi Lwowskiej, Polskiego

katedry lwowskiej ks. Tadeosem Ge-

duchowni różnych obrządków chrze-

le władz polskich i ukraińskich złożyli

rowicz. Jego herb rodowy znany jest

Towarzystwa Opieki nad Grobami

wongianem, abp lwowski Dymytrij z

ścijańskich.  Witam  przedstawicieli

wieńce na grobie arcybiskupa. Wień-

jako „Wierne Serce” i zawiera w złotym

Wojskowymi. Wśród gości była też

Kościoła prawosławnego patriarchatu

władz państwowych Polski i Konsulatu

ce złożyli też przedstawiciele rodziny

polu serce miedzy dwoma palmami,

pani Janina Zamojska, która od wielu

kijowskiego, duchowni grekokatoliccy

Generalnego RP we Lwowie na czele

Teodorowiczów, ormiańskich organi-

pod tym napis, niegdyś w języku or-

lat była prawdziwą strażniczką złożo-

i prawosławni. Na uroczystościach

z konsulem Andrzejem Drozdem, jak

zacji z Polski, Konsulatu Generalnego

miańskim, obecnie po łacinie: „Magna

nych w grobowcu rodziny Kłosowskich

obecni byli też przedstawiciele lwow-

również przedstawicieli władz miasta

RP we Lwowie oraz polskich orga-

– ninus”. Na tarczy widnieje otwarta

szczątków abpa Józefa Teodorowicza

skich władz obwodowych i samorzą-

Lwowa na czele z Wasylem Kosiwem,

nizacji ze Lwowa. Nad Cmentarzem

przyłbica, z jednej strony biały gołąb

i ks. Gerarda Szmyda. To ona przeka-

du miejskiego.

którzy łączą się z nami w modlitwie. W

Orląt brzmiała chwytająca za serce

trzyma w dziobie wieniec wawrzyno-

zała dokładną informację dotyczącą

Mszę św. w obrządku rzymskoka-

historii Lwowa kolonia ormiańska za-

modlitwa – requiem, które wykonał

wy, z drugiej – gołąb trzyma gałązkę

przeniesienia prochów kapłanów w

tolickim odprawił kardynał Kazimierz

wsze odgrywała ważną rolę. Powsta-

niezwykle czystym i silnym głosem

oliwną. Obok tarczy stoi rycerz w że-

1971 r. z Cmentarza Orląt Lwowskich

Nycz, a homilię wygłosił metropolita

wały ormiańskie kościoły, zbudowano

jeden z członków delegacji przybyłej z

laznej zbroi z podniesionym nad głową

do wyżej wspomnianego grobowca,

lwowski abp Mieczysław Mokrzycki.

katedrę. W 1627 r. ormiański arcybi-

Bytomia. Na uroczystości byli również

mieczem. Abp Józef Teodorowicz był

co też umożliwiło ich identyfikację.

Kierując swe słowo do zebranych na

skup Mikołaj Torosowicz zawarł unię

obecni przedstawiciele polskiej prasy

wspaniałym kaznodzieją i pisarzem,

Uroczystości na Cmentarzu Orląt

uroczystości, abp Mokrzycki powie-

z Rzymem. Po śmierci abpa Izaaka

ze Lwowa, Krakowa i Warszawy.

zostawił po sobie cieszące się dużą po-

Lwowskich miały też wyraźny cha-

dział: „Stojąc przy trumnie śp. abp Jó-

cjowanie i rozwój współpracy transgra-

wywanie projektów dla członków oraz

Wierzę, że dotychczasowe osią-

rzenie spotkało się z dużym zainte-

sie Regionalnego Rozwoju Społecz-

nicznej w sąsiadujących ze sobą regio-

promocja członków w kraju i za gra-

gnięcia stanowią mocną podstawę dla

resowaniem miejscowych mediów. O

no-Ekonomicznego”, finansowane-

nach przygranicznych Polski i Ukrainy.

nicą – zarówno przy realizacji wspól-

dalszej działalności i rozwoju Europej-

patronat medialny nad wydarzeniem

go przez Departament ds. Rozwoju

We wrześniu „Dom Europy” wspól-

nych projektów ze środków POKL,

skiego Centrum Integracji i Współpra-

poproszono też m.in. „Kurier Galicyj-

Międzynarodowego Rządu Wielkiej

nie z Centrum Inicjatyw Ukraińsko-

jak i programów międzynarodowych.

cy Samorządowej „DOM EUROPY”.

ski”, którego przedstawiciel, w osobie

Brytanii (DFID) i realizowanego przez

Polskich był współorganizatorem Dnia

Pracownicy Stowarzyszenia uczestni-

To słowa zostały wypowiedziane

autora tekstu, miał również możliwość

szkocką firmę Bradley&Dunbar Asso-

Sąsiedztwa w Kostrzyniu Wielkobrzeź-

podczas inauguracji obchodów jubile-

wystąpienia przed zgromadzonymi,

czyli w wielu spotkaniach roboczych,

ciates Ltd.

niańskim. Podczas tego wydarzenia

konsultacjach oraz w przygotowy-

uszu dziesięciolecia Stowarzyszenia

jako „gość specjalny ze Lwowa”.

Podstawowym celem było sprzyja-

zainteresowane podmioty z Polski

„DOM EUROPY” przez prezesa sto-

waniu dokumentacji projektowej z

nie społeczno-ekonomicznemu rozwo-

Wróćmy jednak do działal-

(Lubelszczyzna i Podkarpacie), ze

warzyszenia – Michała Mulawę.

różnych programów pomocowych:

jowi rejonów przygranicznych poprzez

ności stowarzyszenia, które

wschodniej części Słowacji i zachod-

3 czerwca do gmachu lubelskiej

Programu Leonardo Da Vinci, Ope-

wspieranie współpracy transgranicznej

prowadzi bardzo różnorodną

niej Ukrainy mogły nawiązać współpra-

filharmonii, gdzie obchodzono nie-

racyjnego Województwa Lubelskiego

pomiędzy sąsiadującymi wojewódz-

i wielokierunkową działal-

cę z partnerami z zagranicy.

codzienny jubileusz, przybyli zapro-

na lata 2007-2013, Programu Współ-

twami Polski: lubelskim i podkarpackim

ność, w tym realizuje i inicjuje

„Dom Europy” – to jeden z bardziej

szeni goście: przedstawiciele władz

pracy Transgranicznej Polska-Bia-

oraz obwodami lwowskim i wołyńskim

współpracę z Ukrainą, głównie

udanych pomysłów na realne wdro-

samorządowych, posłowie na Sejm

łoruś-Ukraina 2007-2013, Programu

na Ukrainie, zwłaszcza poprzez wy-

na szczeblu, w gruncie rzeczy

żenie zasad, pozyskiwania środków i

RP i do Parlamentu Europejskiego.

Operacyjnego Kapitał Ludzki.

korzystanie możliwości wynikających

najważniejszym – lokalnym.

„Dom Europy” brał aktywny udział

realizacji projektów celowych „na miej-

Obecni byli także konsulowie Ukrainy

Działania Stowarzyszenia realizo-

z rozszerzenia Unii Europejskiej. Jed-

w realizacji projektu „Wspieranie utwo-

scu”. To także świetna idea wspierania

i Białorusi. Wystąpienie jubileuszowe

wane były w trzech kierunkach: reali-

nym z etapów było utworzenie Fundu-

rzenia  Polsko-Ukraińskiej  Agencji

rozwoju regionów – także ponad grani-

wygłosił Krzysztof Hetman – marsza-

zacja i przygotowanie dokumentacji

szu Małych Projektów, który wspierał

Współpracy Transgranicznej w zakre-

cami państwowymi.

łek województwa lubelskiego. Wyda-

dla wspólnych projektów, przygoto-

inicjatywy lokalne, skierowane na zaini-