każdy ma swoją – józef piłsudski

27

Kurier Galicyjski * 17 – 29 czerwca 2011

skapitulowała. Piłsudski nie zakwestio-

roku, pełnił obowiązki prezydenta

będzie pamiętał o groszu i korzyści. W

szy rozwój wypadków, spotkał się o

zimierz Sosnkowski, rozdarty pomię-

nował uprawnień Rataja i przyjął kapi-

także po śmierci Narutowicza w 1922

ten sposób Piłsudski wypowiadał woj-

godzinie 17 na moście Poniatowskie-

dzy wiernością dla marszałka Józefa

tulację. Jednak nie chciał skorzystać z

roku). Misję sformułowania nowego

nę „partyjnictwu” i „sejmokracji” oraz

go z Józefem Piłsudskim. Spotkanie

Piłsudskiego a poczuciem obowiązku

wprowadzenia w Polsce władzy dykta-

rządu powierzył matematykowi, pro-

pośrednio całej strukturze demokracji,

to obrosło legendą, jednak nie dopro-

wobec legalnego rządu, usiłował (nie-

torskiej. Od tej pory zaczął nareszcie

fesorowi Politechniki Lwowskiej, Ka-

choć prawie wszystko co w wywia-

wadziło do wypracowania kompromi-

skutecznie) popełnić samobójstwo.

kroczyć drogą legalności, dążąc do

zimierzowi Bartlowi.

dzie zostało napisane, było wierutnym

su. Prezydent nie ugiął się przed żą-

14 maja o godzinie 15, pod napo-

Zarządzono nowe wybory prezy-

zalegalizowania zamachu. 15 maja

kłamstwem. Wywiad był wstępem do

daniem zdymisjonowania rządu Win-

rem zbuntowanych wojsk, prezydent

denckie. Na mocy obowiązującej wów-

został powołany nowy rząd Kazimie-

zamachu majowego.

centego Witosa, zaś marszałek Józef

Stanisław Wojciechowski, wraz z pre-

czas konstytucji marcowej prezydenta

rza Bartla, a w pierwszym głosowaniu

Po utworzeniu rządu Wincentego

Piłsudski odmówił podporządkowania

mierem i ministrami, opuścił Belweder

wybierało Zgromadzenie Narodowe

Zgromadzenia Narodowego, 31 maja,

Witosa, 11 maja 1926 roku, w Warsza-

się legalnej władzy.

i przeniósł się do Wilanowa. Tam,

(Sejm i Senat). Piłsudski dostał aż

wyłaniającym nowego prezydenta wy-

wie rozpoczęły się manifestacje anty-

Po załamaniu się pertraktacji i od-

dowódcy wojsk wiernych rządowi do-

292 głosów pokonując tym kandydata

grał właśnie Piłsudski.

rządowe inspirowane przez piłsudczy-

jeździe prezydenta, most Poniatow-

radzili mu, aby kontynuować walkę z

Parlament wybierając go na gło-

prawicy (zawsze w opozycji do Piłsud-

ków. Rozprzestrzeniano plotki o skon-

skiego pozostał w rękach oddziałów

Poznania, jednak zebrana o 17:30

wę państwa pośrednio poparł prze-

skiego) Adolfa hrabiego Bnińskiego,

fiskowaniu gazet z ostatnim wywiadem

wiernych prezydentowi. Siłom rządo-

rada ministrów jednomyślnie zadecy-

który zgromadził 193 głosy. Marszałek

wrót. Dalsze działania tego organu

marszałka Józefa Piłsudskiego oraz

wym nie udało się jednak obsadzić

dowała o zaprzestaniu dalszego opo-

jednak odmówił. Głównym powodem

wskazywały, że nie mają nic przeciw-

o rzekomym ostrzelaniu jego willi.

30 pułkiem piechoty Mostu Kierbedzia,

ru. Rząd zgłosił dymisję, Stanisław

była oczywiście ograniczona władza

ko temu wystąpieniu i złamaniu kon-

Wojciechowski poprosił marszałka

Do południa 12 maja 1926 roku w

przez który na drugą stronę rzeki prze-

stytucji. Prezydentem został Ignacy

prezydenta na rzecz parlamentu. Zo-

sejmu Macieja Rataja o spowodowa-

Rembertowie zgromadziło się około

chodziły oddziały wierne Piłsudskiemu.

nie zawieszenia broni i zrzekł się funk-

cji prezydenta.

Dzień później, 15 maja, polece-

niu rozejmu podporządkowały się

oddziały idące na odsiecz rządowi.

Ostatecznie walki zakończyły się 15

maja 1926 roku. Łączne straty wojska

wyniosły 215 osób, zaś ludności cy-

wilnej 164. Rannych zostało ogółem

920 osób.

Decyzja Piłsudskiego o przepro-

wadzeniu zamachu właśnie w maju

została podjęta z wielu powodów i

czynników. Jednym z nich były hasła

Czołg piłsudczyków na alejach Ujazdowskich

Polacy chcą nie-

podległości,  lecz

stał on za to ministrem spraw wojsko-

Mościki, a Piłsudski odsunął się w

Wojska Piłsudskiego w natarciu

pragnęliby, aby ta

wych w rządzie Bartela. Piłsudski na

cień, sprawując w rzeczywistości rzą-

prezydenta zaproponował w zamian

dy autorytarne.

Wieczorem, o godzinie 19, zbun-

1200 żołnierzy, a w drodze znajdo-

niepodległość kosz-

Ignacego Mościckiego, profesora che-

wały się dodatkowe jednostki. W War-

towane oddziały przystąpiły do ataku

towała dwa grosze i

mii Politechniki Lwowskiej, który przez

i wkrótce zajęły większą część War-

szawie piłsudczycy opanowali całą

Skutki przewrotu majowego

dwie krople krwi – a

cały czas swojej prezydentury był cał-

Zamach majowy przerwał proces

szawy: plac Zamkowy, Krakowskie

Pragę, a na lewym brzegu Wisły, przy

kowicie oddany marszałkowi. Mościc-

demokratyzacji kraju i jest na pewno

Przedmieście, plac Saski, większość

wsparciu robotników, zajęli gmach

niepodległość jest

ki objął swój urząd 1 czerwca 1926

jednym z niechlubnych rozdziałów w

dworców i centralę telefoniczną. Rząd

Ministerstwa Spraw Wewnętrznych,

dobrem nie tylko

roku. Co ciekawe, Piłsudski wcale nie

polskiej historii, choć w tym samym

zmuszony został do wycofania się do

dowództwo Okręgu Korpusu i kilka

dążył do rozwiązania parlamentu, po-

czasie w wielu innych państwach

Belwederu. Dowódcą sił rządowych

innych obiektów.

cennym, ale i bar-

stanowił go zastraszyć i kierować nim

Europy przejęto władzę w podobny

był minister spraw wojskowych gen.

O godzinie 14 rząd wprowadził

dzo kosztownym.

w takim składzie, jaki był.

sposób. Można to nazywać modą

Juliusz Tarnawa-Malczewski, na cze-

stan wyjątkowy i wydał odezwę wzy-

Józef Piłsudski

Zwolennicy Piłsudskiego stworzyli

lub bardziej radykalnie – faktem, że

le sił w Warszawie stał gen. Tadeusz

wającą obywateli do posłuszeństwa

Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem

demokracja nie sprawdzała się jako

Rozwadowski, a jego szefem sztabu

wobec legalnych władz. W tym czasie

ustrój i była przestarzała. Oczywiście

(BBWR), który wystartował w wyborach

był płk Władysław Anders.

siły zamachowców liczyły już około

głoszone przez prawicę, która również

jest to stwierdzenie bez sensu, bo

do parlamentu w 1928 roku. Zgodnie

Następnego dnia nie doszło do

2000 żołnierzy, natomiast siły rządo-

szykowała się do przeprowadzenia

nie mogła się ona zdezaktualizować,

z oczekiwaniami BBWR te wybory wy-

rozstrzygnięcia. Obie strony starały

we zaledwie około 750 – głównie ze

przewrotu. Skłoniła go do tego również

grał, jednak nie tak wielką ilością głosów

ponieważ dopiero zakorzeniała się w

się ściągnąć pod swoje dowództwo

Szkoły Podchorążych Piechoty. W

sytuacja międzynarodowa. Układ z Lo-

jakby tego pragnął Piłsudski. BBWR

wielu państwach. Przede wszystkim

jak największe siły. Próba ściągnięcia

dodatku, jednostki wojskowe stacjo-

carno, w którym Niemcy nie uznawali

i Piłsudski posiadali praktycznie peł-

jednak zmieniła się „ekipa rządząca”.

posiłków z innych części kraju przez

nujące w pobliżu Warszawy również

polskiej zachodniej granicy, był szcze-

nię władzy. Jednym z głównych celów

Po dymisji prezydenta i rządu na cze-

stronę rządową, została opóźniona

opowiedziały się za przewrotem, na-

gólnie niekorzystny i nakładał piętno

stało się, więc stworzenie nowej kon-

le kraju 15 maja stanął Maciej Rataj

przez strajk kolejarzy, którzy na we-

tomiast po stronie rządowej opowie-

na polskie stosunki międzynarodowe.

stytucji odpowiadającej dążeniom pił-

– dotychczasowy marszałek sejmu

zwanie Polskiej Partii Socjalistycznej

działy się głównie jednostki stacjonu-

Równie ważna była wymuszona przez

sudczyków, jak i samego marszałka.

(funkcję swoją sprawował od 1922

jące w Wielkopolsce.

opowiedzieli się po stronie Józefa

Republikę Weimarską wojna celna, o

Prezydent Stanisław Wojciechow-

Piłsudskiego. W Krakowie, dowódca

import węgla ze Śląska.

Henryk Piątkowski, por. wojsk rządowych,

ski, licząc, że zdoła powstrzymać dal-

tamtejszego Okręgu Korpusu, gen. Ka-

Przedstawiciele lewicy również

popierali Piłsudskiego spodziewając

dalszy bieg wydarzeń opisuje tak:

Zapiski prezydenta Wojciechowskiego

się poprawy losu robotników. Poparli

„Kiedy to spostrzegłem, skoczyłem między

go też, dlatego że jeszcze przed po-

ze spotkania z Piłsudskim na moście Po-

wstaniem niepodległej Polski był lewi-

Marszałka, a tych podchorążych starszego

niatowskiego:

cowym działaczem i przywarła do nie-

rocznika i krzyknąłem: „Kordon w poprzek

go łatka lewicowca. Robotnicy bardzo

„Nadjechało auto z Piłsudskim i paru ofi-

mostu, nie przepuścić Pana Marszałka”. Zaś

pomogli Piłsudskiemu, między innymi

cerami. Zbliżył się on sam do mnie, powi-

zablokowaniem kolei. Pierwsze działa-

kpt. Pająk zakomenderował: „Ładuj broń!”.

tałem go słowami: stoję na straży honoru

nia lewicy odbyły się 12 maja, kiedy to

Wówczas Marszałek uchwycił mnie za prze-

Norbert Barlicki, prezes PPS, zażądał

wojska polskiego, co widocznie wzburzyło

od prezydenta zdymisjonowania rządu

gub prawej ręki i rzekł: „Cóż to, dziecko, do

go, gdyż uchwycił mnie za rękę i zduszo-

Witosa, a gdy ten odesłał go osobiście

mnie będziesz strzelał?” Patrząc Marszał-

nym głosem powiedział: – No, no! Tylko

do premiera, socjalista odrzekł, że od-

kowi w oczy odpowiedziałem: „Tak jest,

powiedzialność za dalszy rozwój wy-

nie w ten sposób… Strząsnąłem jego rękę

padków spoczywa na prezydencie.

Panie Marszałku! Mam rozkaz Pana Prezy-

i nie dopuszczając do dyskusji: – Repre-

denta i jeszcze jeden krok, a każę strzelać!

Kapitulacja prezydenta

zentuję tutaj Polskę, żądam dochodzenia

W tej trudnej sytuacji prezydent

(…) Widziałem twarz Marszałka tuż przy

swych pretensji na drodze legalnej. – Dla

i rząd postanowili jednomyślnie, że na-

swojej. Był blady. Oczy miał obwieszone

mnie droga legalna zamknięta – wyminął

leży zaniechać dalszej obrony. Uznano

czerwonymi obwódkami i duże zmęczenie

dalszą walkę za bezcelową i szkodli-

mnie i skierował się do stojącego o kilka

wą oraz prowadzącą do niepożądanej

przebijało z jego twarzy. Ale jeszcze nie

kroków za mną szeregu żołnierzy. Zrozu-

wojny domowej między poszczególny-

zrezygnował. Zwrócił się bezpośrednio do

mi dzielnicami. Prezydent wezwał do

miałem to jako chęć buntowania żołnie-

podchorążych z zapytaniem: „Dzieci, nie

siebie marszałka Rataja, by ten mógł

rzy przeciwko rządowi w mojej obecno-

starać się o zawieszenie broni. Na ręce

przepuścicie mnie? Kilka głosów podcho-

ści, dlatego idąc wzdłuż szeregu do swe-

prezydenta została złożona dymisja

rążych odezwało się: „Nie, Panie Marszał-

rządu, a uprawnienia prezydenta prze-

go samochodu, zawołałem: – Żołnierze,

jął, już po raz drugi, marszałek sejmu.

ku, mamy taki rozkaz Pana Prezydenta”.

spełnijcie swój obowiązek.”

W ten sposób legalna władza w Polsce