sylwetki kresowian

28

17 – 29 czerwca 2011 * Kurier Galicyjski

Żywiec do Niepołomic, gdzie udało

LiTeraT z jasieNia

się im zatrzymać na dłużej i uzyskać

„Nadszedł chamów czas”

względną stabilizację życiową.

(Bogdan Loebl)

W Niepołomicach Bogdan podjął,

rozpoczętą w Jasieniu, edukację. Nie

EUGENIUSZ NIEMIEC

zwracali. Jednakże pod pozorem

bez kłopotów ukończył szkołę średnią.

wkroczeniem Niemców natychmiast,

„Urodziłem się w 1932 roku na Kre-

uniżoności i usłużności była czasem

Po maturze skierował się na studia w

wzrosła aktywność ukraińskich na-

sach, w Nowosielicy, powiat Dolina...

skrywana niechęć, wyrażana pogar-

Wyższej Szkole Pedagogicznej w Kra-

cjonalistów oraz nastąpiła eskalacja

Ojciec był leśniczym w Jasieniu, mat-

dliwym określeniem „Lachy”, bądź w

kowie (wydz. Fizyki), gdzie „zawalił”

zagrożenia dla Polaków. Loeblowie

ka Ukrainka, córka księdza grekokato-

stopniu wyższym „proklatyje Lachy”.

większość przedmiotów ścisłych, bo-

opuszczają leśniczówkę i wraz z Bog-

lickiego, nauczycielką. Dziadek miał

Pan leśniczy Loebl należał do nie-

wiem wieczorami zamiast „wkuwania”

danem oraz służąca Paraską przeno-

parafię w Medyni. Pradziad po mieczu

złych „polskich panów”, bo nie tylko

wiedzy, czytał poezję Staffa i... pisał

szą się do jednego pokoju w budynku

Hermann von Loebl, wysoki urzędnik

nie bił chłopów po twarzy, ale im po-

własne wiersze. Skończyło się dyscy-

nadleśnictwa, w którym został zorga-

w cesarskim rządzie Franciszka Jó-

magał, zatrudniając przy wyrębie lasu

plinarką. Nieco wcześniej zabrał dwa

nizowany ośrodek wypoczynkowy dla

zefa był przez jakiś czas ministrem do

i spławianiu drzewa. W domu pana

zeszyty swoich wierszy i poszedł z

oficerów niemieckich, co zwiększa-

spraw Galicji oraz namiestnikiem Mo-

leśniczego gospodarzyła Rusinka,

nimi do Związku Literatów Polskich w

ło poczucie bezpieczeństwa przed

raw. Zmarł we Lwowie w 1907 roku.

wyżej wspomniana Paraska, do któ-

Krakowie, gdzie przyjął go poeta i tłu-

ewentualną napaścią bandytów. Para-

Jego brat Otto był cesarskim ministrem

rej obowiązków należało dbanie o

macz (zarazem pierwszy mąż Wisła-

ska ponadto prowadziła tam stołówkę

leśnictwa i spoczywa w grobowcu Lo-

dom, gotowanie, sprzątanie, opieka

wy Szymborskiej) Adam Włodek. Po

dla Niemców.

eblów na Cmentarzu Łyczakowskim...

nad dzieckiem itp. Była obdarzana

analizie jego wierszy, Bogdan został

Natomiast syn austriackiego urzędni-

pełnym zaufaniem rodziny, a swoje

przyjęty do Koła Młodych i otrzymał

Ucieczka

ka Józef, od najwcześniejszej młodo-

obowiązki spełniała z dużym odda-

odpowiednie zaświadczenie. To za-

W roku 1943 UPA podjęła maso-

ści poczuł się Polakiem i jako Polak w

niem. Byli jednak w Jasieniu nieliczni,

świadczenie uratowało go na komisji

we mordy ludności polskiej. Latem

każdym calu działał do końca życia” .

ale zdecydowani wrogowie Lachów,

dyscyplinarnej, bowiem zamiast skie-

1943 roku zamordowano w sąsiedniej

czego rodzina pana leśniczego miała

rowania do służby wojskowej, otrzymał

Tak oto – w wywiadzie dla Anny Że-

leśniczówce całą rodzinę leśniczego

wkrótce doświadczyć.

propozycję przeniesienia na filologię

browskiej z Gazety Wyborczej (DF)

Mianowskiego. Nadleśniczy Wronka

polską.

w dniu 26.05.2011 – przedstawił swój

zdołał nieco wcześniej opuścić Jasień.

Opuścił Wyższą Szkołę Pedago-

rodowód Bogdan Loebl, syn le-

Pewnego dnia zjawił się Pawło Smyk,

Wojna 1939-1941

Nadszedł rok 1939, a wraz z nim

giczną i został przyjęty na polonistykę

śniczego z Jasienia Józefa Loebla,

brat wyżej wspomnianego bandyty

napięcie i niedowierzanie w możliwość

na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie

polskiego legionisty i uczestnika wojny

Iwana Smyka z informacją, że następ-

wybuchu wojny z Niemcami i Rosją

miał możność uczyć się od sławnych

polsko-bolszewickiej w 1920 roku.

nej nocy przyjdą mordować Loeblów.

Sowiecką. Oto jak zarejestrował sied-

profesorów: Klemensiewicza, Kleine-

Doradzał niezwłoczną ucieczkę, za-

mioletni wówczas Bogdan wybuch

ra, Ingardena. Równocześnie publi-

oferował pomoc w postaci furmanki

Panicz

II wojny światowej: „Józio ujrzał trzy

kował swoje wiersze w „Dzienniku

W leśniczówce w Jasieniu nad

do przystanku kolejki wąskotorowej,

samoloty... Każdy samolot trzymał w

Polskim”, „Życiu Literackim”, „Nowej

Łomnicą (w dawnym powiecie kału-

wożącej drewno do Perehińska. Rada

swych szponach ogromną bombę, wy-

Kulturze”. Filologii polskiej nie ukoń-

skim) rodzina Loeblów wiodła w II RP,

była na wagę życia, więc mama z Bog-

glądającą jak czarne dzwony cerkiew-

czył, bo nie potrafił przezwyciężyć

jak na ówczesne warunki, dostatnie

danem skorzystali z niej skwapliwie.

ne... Był pewien, że jego ojciec ze-

strachu przed egzaminem u wielkiego

życie. Posada leśniczego i nauczyciel-

W Perehińsku do rodziny dołączył

Bogdan Loebl

strzeli je ze sztucera i samoloty razem

prof. Klemensiewicza i – jak mawia –

ki gwarantowały dostatek materialny, a

ukrywający się ojciec i razem dotarli

z bombami pospadają na rozciągające

pozostał OMC (o mało co) magistrem

także niezbędny prestiż i szacunek

się za Łomnicą łąki..., lecz samoloty

polonistyki. Nie chciał też być poloni-

ze strony tubylczej ludności, zamiesz-

błyskawicznie skryły się za górami”.

stą szkolnym. Rozpoczął żywot tuła-

kującej pogranicze Bojkowszczyzny

Od tego czasu „Józio mógł wychodzić

cza-literata. Rzadko gdzie przebywał

i Huculszczyzny. W najbliższej oko-

do wychodka tylko po zapadnięciu

dłużej niż dwa lata.

licy mieszkały tylko trzy polskie ro-

zmierzchu, bez latarki i tylko wów-

dziny. Bogdan wychowywał się, bez

czas, kiedy uzbrojony w sztucer oj-

większych trosk, w polskim, ale dwu-

Chudy literat

ciec stał w głębi sieni i obserwował po-

Nie chciał być dłużej, niż było

języcznym domu, gdzie dominował ję-

dwórze oraz zabudowania. Rodzice nie

to niezbędne, na utrzymaniu rodzi-

zyk polski, natomiast służąca Paraska

pozwalali biegać po łąkach, ani kąpać

ców, wyruszył więc w poszukiwaniu

oraz matka często mówiły w swoim

się w Łomnicy. Józio całymi godzinami

samodzielności na Ziemie Odzyska-

ojczystym języku ukraińskim. W ten

toczył zwycięską wojnę z Niemcami –

ne. Jego szlak wiódł przez Opole,

sposób Bogdan posługiwał się swo-

ołowianymi żołnierzykami... Niemców

Wrocław, Świdnicę, Gorzów, Zieloną

bodnie oboma językami, przyjaźnił się

pomalował czarnym tuszem”. Wkrótce,

Górę, mieszkając w sublokatorskich

i bawił się z ruskimi rówieśnikami, łaził

gdy w leśniczówce rozważano i oczeki-

pokojach. Z natury bardzo szczupły,

po drzewach, kąpał się w Łomnicy,

wano jeszcze na rychłą pomoc Francji

asteniczny i słabego zdrowia, o pe-

biegał boso, a także rozpoczął naukę

i Anglii, nadszedł 17 września, który

symistycznym nastroju i takim samym

w czteroklasowej szkole ukraińskiej,

przyniósł następujące wrażenia: „I oto

poglądzie na otaczającą go rzeczy-

gdzie uczyła jego mama. Ulubionym

w jednej chwili wszystkie ptaki w Jasie-

wistość. Całość swego ówczesnego

miejscem zabaw była cerkiewna

niu przestały śpiewać..., firanka w oknie

majątku mieścił w worku turystycz-

dzwonnica ze stromymi schodkami,

leśniczówki zastygła w bezruchu... Tłu-

nym, więc przeprowadzki nie stanowi-

z której można było podziwiać panora-

mione odległością dźwięki przedarły

ły żadnego problemu. Dobrze odpo-

mę Jasienia, wstęgę Łomnicy i nieda-

się do Józia... I zaraz potem uderzył w

wiadał wyobrażeniu chudego literata,

lekie szczyty Gorganów, sięgające do

leśniczówkę głośny, chóralny śpiew.

wiecznego wędrowca. Współpraco-

1600 m npm. Piękny opis bystrej, gór-

Józio patrzył na tę sunącą ku niemu

wał m.in. z „Trybuną Opolską”, „Odrą”

skiej rzeki Łomnicy, zasobnej w ryby

drogą chmurkę, z której wystawały

i in. We Wrocławiu został przyjęty do

(pstrąg, lipień, brzana) oraz niezmie-

głowy koni i mężczyzn w papachach

Związku Literatów Polskich. Publiko-

rzonych połaci lasów, zasobnych w

i zdumiewających Józia czapkach,

wał reportaże, artykuły publicystycz-

dziką zwierzynę, możemy znaleźć już

bodących niebo szpicami. A potem uj-

ne, wiersze i prozę. Wydane w latach

w Słowniku Geograficznym Królestwa

rzał Józio na tych papachach i czap-

1966-76 powieści „Katarakta” i „Alibi”

Polskiego z 1884 roku (t. 5, str. 695).

kach czerwone gwiazdy..., które lśni-

wywołały skandal w środowisku lite-

Nad liczącą ok. 120 km rzeką

ły, jakby wykąpane w świeżej krwi...

rackim, bowiem rozpoznano w nich

Łomnicą, wpadającą koło Halicza (Św.

Jechała bolszewicka konnica...” (oba

prototypy bohaterów powieści.

Stanisław) do Dniestru, rozwinęło się

cyt. z książki Bogdana Loebla: „Piekło

Dobrym duchem Bogdana była

od około XV wieku osadnictwo lud-

weszło do raju” – Warszawa, 2010).

Wisława Szymborska, która jako re-

ności rusińsko-wołoskiej, które dało

Po wkroczeniu Sowietów, jak było

daktorka „Życia Literackiego” druko-

początek wsiom i miasteczkom takim

Okładka powieści „Piekło weszło do raju”

do przewidzenia, natychmiast pojawi-

wała jego wiersze i dzieliła się z nim

jak Jasień czy Perehińsko, w których

ło się zagrożenie dla polskich rodzin.

swoimi uwagami na temat jego twór-

jedynym zajęciem zarobkowym był

do ciotki w Kałuszu. Po kilku dniach

Niektórzy z miejscowych Rusinów (jak

które średnio raz w miesiącu wyświe-

czości. Między innymi zwracała mu

wyrąb lasów i spławianie drewna rze-

oczekiwania, udało się im wsiąść do

np. Wasyl i jego wuj Iwan Smyk), czaili

tlało propagandowe filmy, ośmiesza-

uwagę, że „wszystko tak drobiazgo-

ką, a podstawą utrzymania – hodowla

pociągu na zachód, aby po kolej-

się wieczorami pod leśniczówką, ob-

jące Wojsko Polskie i polskich panów.

wo opisuje” i tworzy często „brzydki

owiec i bydła, łowiectwo (najczęściej

nych kilku dniach podróży dotrzeć do

rzucali kamieniami okiennice domu,

Wybuch wojny niemiecko-sowieckiej

świat”. Uważała, że „taka ostrość wi-

kłusownictwo) oraz uprawa nieuro-

Zarszyna, w powiecie sanockim, a

niekiedy jawnie grozili morderstwem

w czerwcu 1941 roku Bogdan spo-

dzenia – to jednak kalectwo”.

dzajnych skrawków ziemi.

stąd do pobliskiej Bażanówki, gdzie

Lachów. W obawie przed realizacją

strzegł następująco: „Prosto na leśni-

Jan Bolesław Ożóg, po publikacji

Dystans między polskim panem

w sierpniu 1944 roku doczekali wy-

pogróżek, pod nieobecność ukrywają-

czówkę, tuż nad drzewami leciały trzy

zbioru opowiadań pt. „Upał” (1965 r.)

leśniczym a ukraińskim chłopem był

zwolenia spod okupacji niemieckiej.

cego się ojca, Bogdan był kilkakrotnie

samoloty, ale nie miały czerwonych

ogłosił Loebla jako nowego autenty-

wyraźnie widoczny nawet dla dziecię-

Dalszy tułaczy szlak, w poszukiwaniu

wywożony do ciotki Anny w Krasnej.

gwiazd na skrzydłach, tylko czarne

stę. Sam autor potwierdza te opinię:

cych oczu Bogdana. Dla miejscowych

zatrudnienia i środków do życia, wiódł

Do obowiązku nauczycieli i ich rodzin

krzyże. Józio cofnął się, coś huknęło

„Nie mam dostatecznej wyobraźni by

syn pana leśniczego to był „panycz”

Loeblów przez Dylągową, Dynów,

należało oglądanie objazdowego kina,

tuż za jego plecami” (cyt. jw.). Wraz z

tworzyć literacką fikcję. Każda moja

(panicz) i tak właśnie się do niego