img
na Wzgórzach Wuleckich
9
Kurier Galicyjski * 15 – 28 lipca 2011
usytuowano na niewielkim kamiennym
skandaLiczne przem Wienie
placu. Przedstawia on bramę zbudo-
waną z 10 przykazań oraz metalowy
odlew kopii rozkazu rozstrzelania pro-
i zakazane sŁoWo „poLskich”
fesorów. Znaczny wkład finansowy w
budowę pomnika wniósł prezydent
Wrocławia, część środków pochodzi
ze zbiórki pieniężnej w Polsce. O tym
związanych z uniwersytetem, bo była
JaceK BorzĘcKi tekst
też powiedzieli mówcy. Być może ta
to ofiara symboliczna. Ci profesorowie
KoNstaNty czaWaga
uroczystość tak i skończyłaby się na
zostali zamordowani dlatego, że byli
zdjęcie
„beczce miodu” od samorządowców
polskimi profesorami. Zginęli z nimi
Lwowa i Wrocławia, gdyby nie łyżka
ich synowie tylko dlatego, że byli sy-
W wielu relacjach praso-
dziegciu politycznego za sprawą Ole-
nami polskich profesorów. I ta symbo-
wych niedawne odsłonięcie
ga Pankiewicza, przewodniczącego
liczna ofiara jakby reprezentuje tych
pomnika profesorów
lwowskiej rady obwodowej (dokładnie
wszystkich, którzy zostali zamordowa-
polskich we Lwowie przed-
o tym w artykule Jacka Borzęckiego
ni za to, że stanowili polską inteligen-
stawiane było jako sukces
„Skandaliczne przemówienie i zaka-
cję. Bo to był mord i w Stanisławowie,
miast partnerskich, a w
zane słowi polskich”).
i mord w Krakowie. Dlatego pamięta-
szczególności prezydenta
Po zakończeniu części oficjalnej,
my i modlimy się dzisiaj za wszystkich
Wrocławia i mera Lwowa.
wieńce pod pomnikiem złożyły władze
pomordowanych naukowców. Wielu z
mógł to być pełen sukces,
Lwowa i obwodu lwowskiego, amba-
nich zostało zabitych przez Sowietów
gdyby nie parę bulwersują-
sador RP na Ukrainie Henryk Litwin,
i wygląda na to, że Uniwersytet Jana
Wstęgę przecinają mer Lwowa andrij sadowyj (od lewej) i pre-
cych faktów.
konsulat generalny RP we Lwowie,
Kazimierza poniósł nawet większe
zydent Wrocławia rafał dutkiewicz
przedstawiciele organizacji polskich,
straty w pracownikach naukowych z
Pretensje do Polski
rodziny profesorów i goście z Polski.
Podobno pierwotny program uro-
rąk Sowietów. Ostatnio dowiadujemy
jak przyjdzie ktoś tutaj, to nie będzie
– Tak, czuję się trochę zawiedzio-
czystości odsłonięcia pomnika prze-
się, że niektórzy z nich zginęli w By-
wiedział o co chodzi. Powinna być ta-
ny i tego nie rozumiem. Bo przecież
„musimy sobie podać ręce
kowni koło Kijowa. Niezwykle ważne
widywał jedynie wystąpienia mera
blica z nazwiskami rozstrzelanych osób
to, co chciałem powiedzieć, dotyczyło
i maszerować
jest uświadomienie, że do tej tragedii
Lwowa – Andrija Sadowego oraz
i oczywiście powinno być napisane, że
współpracy pomiędzy narodami, praw
przez europę razem”
doprowadziły konkretne grzechy: szo-
prezydenta miasta Wrocławia – Ra-
byli to profesorowie polscy.
człowieka oraz tej strasznej zbrodni
O słuszności tego hasła przema-
winizm, nieumiarkowany nacjonalizm,
fała Dutkiewicza. Dopiero w ostatniej
Zbigniew Kostecki, syn Eugeniu-
popełnionej przez moich współziom-
wia fakt, że na uroczystości obecni
nienawiść, zazdrość. I na to trzeba
chwili zdecydowano się poszerzyć listę
sza Kosteckiego (aresztowanego w
ków, za co bardzo się wstydzę. I chcia-
byli przedstawiciele współczesnych
zwrócić szczególną uwagę, że te grze-
przemawiających i „do słowa” zapro-
domu prof. dr Władysława Dobrze-
łem o tym powiedzieć – ale mi nie po-
elit Lwowa i Wrocławia oraz wielu
chy i te wszystkie ekstremizmy są nie-
szono m.in., nie mającego nic wspólne-
nieckiego i razem z profesorem roz-
zwolono.
znanych Polaków i Ukraińców, repre-
bezpieczne, bo prowadzą ostatecznie
go z tą inicjatywą, przewodniczącego
strzelanego na Wzgórzach Wuleckich),
zentujących różnorodne środowiska
– jak się okazuje – do morderstwa.
Lwowskiej Rady Obwodowej – Oleha
poczuł się całkowicie zignorowany
refleksje jednej rodziny
społeczeństw obydwu krajów. „Przyje-
Pankiewicza. Ten skrajny nacjonalista
i niepotrzebny na tej uroczystości:
Wśród krewnych ofiar mordu na
chałem tu z wielką satysfakcją – opo-
z partii „Swoboda”, znany był wcześniej
- Ta uroczystość bardzo mnie roz-
Wzgórzach Wuleckich spotkałem i po-
zakazane słowo
wiada Kurierowi przewodniczący Rady
z wrogich wobec Polski publicznych
żaliła. Szczególnie jeśli chodzi o prezy-
prosiłem o wspomnienia z przed 70
„polskich”
Miejskiej Wrocławia Jacek Ossowski.
W żadnej z publicznych wypo-
wypowiedzi, a także z akcji pikietowa-
denta Wrocławia, Rafała Dutkiewicza,
lat – przybyłego z Gliwic prof. Jana
– Lwów to bardzo piękne miasto, no
wiedzi nie padło określenie, „profe-
nia polskich rocznicowych obchodów
który w całej tej uroczystości i przy tylu
Longchamps de Berier, syna Roma-
i bardzo ważne miejsce kontaktach
sorowie polscy”. Wszyscy, nawet ks.
przy pomniku w Hucie Pieniackiej.
przemówieniach, nie znalazł nawet
na Longchamps de Berier, ostatniego
Polski i Ukrainy, a w szczególności,
arcybiskup Mieczysław Mokrzycki
Tym razem Oleh Pankiewicz, zwra-
dwóch minut, żeby mogły się wypo-
rektora Uniwersytetu Jana Kazimierza
w kontaktach Wrocławia i Lwowa. Je-
podczas homilii w kościele św. Marii
cając się do przedstawicieli polskiej
wiedzieć rodziny pomordowanych. Nie
we Lwowie, zarazem profesora i kie-
steśmy miastami o wspólnej historii,
Magdaleny, określali rozstrzelanych
i ukraińskiej elity, wyraził „nadzieję, że
dopuszczono do głosu także niemiec-
rownika Katedry Prawa Cywilnego:
pięknej historii. Musimy sobie podać
profesorów jako „lwowskich”. Na ory-
będzie u nas wspólne zrozumienie ko-
kiego historyka, który napisał i wydał w
- Jako 13–letni chłopak byłem
ręce i maszerować przez Europę ra-
ginalne określenie zdobył się Rafał
nieczności demontażu pomnika ofiar
Niemczech książkę o tej niemieckiej
świadkiem aresztowania, bo byłem
zem. Będzie nam łatwiej, będziemy
Dutkiewicz, który w swoim przemó-
UPA, który znajduje się we Wrocławiu.
zbrodni. Dieter Schenk, syn gestapow-
akurat w domu. Widziałem jak się
się mieli do czego odwoływać. Tu
wieniu powiedział, że byli to „wybitni
Bo w żadnym wielkim ukraińskim mie-
ca, przyjechał tutaj aby uklęknąć przed
ubierali. Słyszałem, jak w trzecim
powstawały wspaniałe rzeczy. U nas
naukowcy publikujący głównie w języ-
ście nie ma pomnika ofiar Armii Kra-
pomnikiem i publicznie wyznać winę
pokoju wyczytywana była jakaś lista.
powstają, u was będą powstawać.
ku polskim”.
jowej. W żadnym mieście Ukrainy nie
swoich współziomków. Niestety, nikt
Z jednego pokoju w amfiladzie obser-
To jest naprawdę bardzo dobry czas
Na odsłanianym pomniku nie było
zostało zdemontowane upamiętnienie
mu na to nie pozwolił: ani prezydent
wowałem, jak ci Niemcy chodzili po
i jestem wzruszony, że jestem tutaj.
w ogóle żadnej tablicy informującej,
Polaków, tak jak to niestety stało się
Wrocławia, ani mer Lwowa – powie-
mieszkaniu. Ta tragedia była dla nas
Mam bardzo dobre kontakty z prze-
komu poświęcone jest to upamięt-
niedawno w Polsce, gdzie rozebrano
dział 70–letni Zbigniew Kostecki, eme-
absolutnym zaskoczeniem. Zarów-
wodniczącym Rady Miejskiej Lwowa
nienie. Jeszcze rok temu wiceprezy-
pomnik UPA na górze Chryszczata.
rytowany lekarz chirurg, który wiele lat
no w najbliższych, jak i w dalszych
Wasylem Pawlukiem. Kontaktujemy
dent Wrocławia, Wojciech Adamski,
Mam również nadzieję, że Sejm pol-
przepracował w Niemczech, a teraz
dniach, praktycznie aż do wyjazdu ze
się często. Niedawno gościliśmy bar-
zapewniał mnie o wynegocjowaniu
skiego państwa nie będzie przyjmował
zamieszkał w Łańcucie.
Lwowa, nie wiedzieliśmy co się stało z
dzo liczną delegację Rady Miejskiej
ze stroną ukraińską umieszczenia
uchwał, uznających Ukraińską Po-
W przygotowanym krótkim tek-
ojcem i moimi trzema starszymi brać-
ze Lwowa. Pokazywaliśmy Wrocław,
na projektowanym pomniku tablic (w
wstańczą Armię za organizację prze-
ście przemówienia, którego nie udało
mi. Panowała jakby zmowa milczenia,
zapraszaliśmy do wielu ważnych
języku polskim i ukraińskim) z na-
stępczą”. W zakończeniu wystąpienia,
mu się wygłosić, Dieter Schenk napi-
bo przecież byli świadkowie, którzy z
miejsc. Wrocław teraz został Euro-
zwiskami rozstrzelanych osób. Wo-
uzależnił on wspólną przyszłość pol-
sał m.in.:
okien okolicznych domów widzieli tę
pejską Stolicą Kultury na 2016 rok.
bec braku zgody strony ukraińskiej
sko-kraińską od „poszanowania prawa
- Gdy myślę o niemieckich zbrod-
egzekucję na Wzgórzach Wuleckich.
Będzie mnóstwo bardzo ważnych
na słowo „polskich”, osobna tablica
Ukraińców do posiadania własnego
niach we Lwowie w latach 1941-44,
Poprosiłem też o parę refleksji
wydarzeń kulturalnych i w związku z
miała informować, że jest to pomnik
widzenia historii, teraźniejszości i przy-
nie mogę spać. Kiedy badałem, dla
przybyłego z Krakowa (wraz z 34–o-
tym zapraszamy wszystkich lwowian.
poświęcony „profesorom lwowskim,
szłości”.
mojej książki, szczegóły zamordowania
sobową wyprawą pracowników nauko-
Myślę, że warto będzie do Wrocławia
zamordowanym 4 lipca 1941 roku
polskich profesorów, ich rodzin i przy-
wych i studentów Uniwersytetu Jagiel-
przyjechać. Chcemy aby Ukraina jak
przez nazistów”.
jaciół, miałem również bezsenne noce.
lońskiego oraz krakowskiego oddziału
zignorowanie rodzin
najszybciej znalazła się w granicach
Tym razem wiceprezydent Adam-
Pisałem głównie dla niemieckiego czy-
IPN) ks. Franciszka Longchamps de
i niemieckiego autora
Unii Europejskiej i żebyśmy się od-
ski powiedział mi, że nie ma potrzeby
Bodaj wszyscy Polacy odebra-
telnika, ponieważ ta brutalna zbrodnia
Berier, który zresztą współcelebrował
wiedzali, nie zauważając granic. To
umieszczania na pomniku tablicy z
li przemówienie przewodniczącego
nazistów była w Niemczech prawie
(u boku arcybiskupa Mieczysława
będzie coś wspaniałego!”.
nazwiskami, ponieważ stojący wyżej
Lwowskiej Rady Obwodowej jako
nieznana. Chciałem przyczynić się do
Mokrzyckiego i ks. proboszcza Wło-
„Jestem bardzo zadowolony z tego,
stary pomnik-krzyż wymienia je, „więc
skandaliczne, a co najmniej, niepa-
tego, aby los co najmniej 525 tysięcy
dzimierza Kuśnierza) Mszę św. za po-
że między naszymi bratnimi narodami:
po co dublować”. A co do informacji,
sujące do uroczystości, bo nie mające
pomordowanych w Galicji Wschod-
mordowanych profesorów, w kościele
Ukraińcami i Polakami, jest już poro-
komu poświęcony jest nowy pomnik,
żadnego związku z zamordowanymi
niej nie został zapomniany. Zdobyłem
św. Marii Magdaleny:
zumienie. Nawet w tym, że wspólnie
to – jak powiedział – toczą się jeszcze
profesorami ani z poświęconym im
dokumentację, ale słowa to za mało,
- Urodziłem się we Wrocławiu,
modlimy się za niewinnie umęczo-
negocjacje ze stroną ukraińską i za
pomnikiem. Niektórzy byli oburzeni,
aby zrozumieć tę zbrodnię…, która
ale gdyby nie było wojny, a wszystko
nych profesorów „Politechniki Lwow-
tydzień lub dwa taka tablica powinna
że nie pozwolono przemówić nikomu
była częścią programu wyniszczenia
przebiegałoby tak samo, to urodził-
skiej” i innych uczelni Lwowa przez
zostać umieszczona – albo osobno,
w imieniu rodzin ofiar tej zbrodni.
polskiej inteligencji… Jako Niemiec,
bym się we Lwowie i pewnie byłbym
nazistów w czasie II wojny światowej.
albo na płycie z piaskowca, przykle-
Cecylia Bartel z Krakowa, cór-
wstydzę się nie tylko za zabijanie nie-
księdzem w tym kościele. Bo kościół
Cieszymy się, że porozumienie mię-
jonej do pomnika.
ka premiera prof. Kazimierza Bartla,
winnych ludzi, ale i za sądownictwo
św. Marii Magdaleny był kościo-
dzy Ukrainą i Polską, Lwowem i Wro-
miała „mieszane odczucia”. Jak po-
powojennych Niemiec, które uczyniło
łem parafialnym dla rodziny mojego
cławiem jest faktem. Ufam, że i w
Z nieoficjalnych informacji wynika,
wiedziała:
wszystko aby mordercy nie ponieśli
dziadka i rodziny jego brata, profe-
przyszłości ta współpraca będzie się
że w ostatnich dniach Rada Ochrony
– Z jednej strony oczywiście cieszę
kary. Kolejny raz naziści udowodnili,
sora Romana Longchamps de Berier.
rozwijać. Będziemy pamiętać o wszyst-
Pamięci Walk i Męczeństwa w War-
się, że po tylu latach doszło wreszcie
że Niemcy z narodu poetów i myślicieli
Uczestnictwo w tej mszy i w odsło-
kich ofiarach II wojny światowej oraz
szawie zażądała jednak umieszcze-
do postawienia godnego upamiętnie-
stali się narodem sędziów i katów.
nięciu upamiętnienia jest przeżyciem
modlić w ich intencji, ażeby Pan Bóg
nia na pomnikowej tablicy przymiotni-
nia. Bardzo dobrze, że to się stało
Po uroczystości, odpowiadając na
bardzo ważnym nie tylko dla rodzin
przyjął ich do Królestwa Niebieskiego”
ka – „polskich”.
– ale nie rozumiem, dlaczego na po-
moje pytanie, Dieter Schenk powie-
rozstrzelanych profesorów, ale i dla
– podsumował.
kG
mniku nie ma żadnej tablicy. Przecież,
dział:
wszystkich nauczycieli akademickich,
kG