z ukraińskiej perspektywy

23

Kurier Galicyjski * 15 – 28 lipca 2011

czy mamy praWo  Wypożyczony

kości Ł

zabijać poLak W?

KoNstaNty czaWaga

tekst i zdjęcia

część wołyńskich Polaków nigdy

11 lipca 1943 roku oddział UPA

paWŁo zubjuk

tylko na czas prymicji ks.

nie miała innej ojczyzny poza Wo-

całkowicie zniszczył miasteczko Po-

stanisława mihułki, w dniu 12

łyniem, a ich przodkowie byli kiedyś

ryck, z którego pozostała tylko ukra-

zapytałem kiedyś dziew-

czerwca, rzymskim katolikom

wyznawcami prawosławia, a jeszcze

ińska dzielnica Pawliwka. Właśnie

czynkę ze wsi Huta w rejo-

z Komarna (rejon gródek,

dawniej – miejscowymi poganami.

tam znajduje się znany pomnik, pod

nie równe, co wie o wyda-

obwód lwowski), którzy już

którym złożyli kwiaty Kuczma i Kwa-

rzeniach z 1943 roku, o kon-

oczywiście, jest jeszcze

dwa dziesięciolecia sprawują

śniewski. W tym miasteczku wiele

flikcie z miejscowymi Pola-

temat osadników.

nabożeństwa w kapliczce na

Kim byli osadnicy? To osiedleń-

osób zginęło podczas mszy w miej-

kami. „a to u nas tutaj byli

cmentarzu, udało się wypo-

cy, którym władze państwa Rzecz-

scowym kościele, ponieważ właśnie

Polacy?” – zdziwiła się.

życzyć swój kościół parafial-

Właśnie, ta odpowiedź bardzo

pospolita Polska (RP) przydzielała

wtedy przypadał dzień świętych Pio-

ny, który posiada wspólnota

dobrze ilustruje świadomość mło-

ziemię na Wołyniu. Osadnicy dzielili

tra i Pawła: obrzucili ich granatami,

grekokatolicka.

dego pokolenia Wołynian na temat

się na dwie kategorie: wojskowi i cy-

następnie dobili rannych. Nie jestem

Ks. Stanisław Mihułka niedawno

wydarzeń, które w sąsiedniej Polsce

wilni. Pierwsi – to weterani wojenni z

ekspertem od chrześcijaństwa, ale

został wyświęcony przez biskupa byd-

są wątpliwą „wizytówką” Wołynia.

lat wojny 1918-21, którzy mieli prawo

wątpię, aby chrześcijanin mógł na

goskiego Jana Tyrawę wśród ośmiu

Największe natężenie tych wy-

do noszenia broni i byli traktowani

poważnie uznać taki postępek za

alumnów WSD diecezji bydgoskiej.

darzeń przypada na lato 1943 roku.

przez władze Polski jak filar polskiej

„walkę z przeklętymi ciemięzcami”.

Teraz będzie pełnić posługę kapłań-

Błogosławieństwo matki na

Więc teraz akurat jest czas, aby po-

państwowości na ziemiach ukraiń-

Nawiasem mówiąc, dwa lata

ską w tej diecezji.

progu kościoła

myśleć: co wtedy się wydarzyło i kto

skich. Właśnie osadnicy wojskowi

przedtem w taki sam sposób likwi-

„To nie jest tak często spotykane,

temu jest winien. Oczywiście, zdaję

byli podstawą polskich organizacji

dowali „wrogów” w łuckim więzieniu

że z jednej rodziny mamy dwa powo-

do solidarności w tej intencji zwracając

sobie sprawę, że wielu czytelników

patriotycznych, aktywnie uczestni-

inni „bojownicy o szczęście ludu pra-

łania” – powiedział Michał Bajcar, pro-

się do wiernych przybyłych z okolicz-

natychmiast uzna moje rozważania

czyli w „pacyfikacji” i w największym

cującego” – enkawudziści.

boszcz parafii rzymskokatolickiej w

nych parafii oraz pielgrzymów z Polski.

za zdradę. Zgodnie z ich logiką,

stopniu dali się we znaki Ukraińcom.

cel uświęca środki?!...

Gródku, który dojeżdża do Komarna.

„Bo to nie ja potrzebuję tego kościoła

prawda jest tylko jedna: Polacy – to

Ale oni stali się ofiarami represji

Komiks o historii UPA z 1953

Wspólnota obrządku łacińskiego w

– zauważył. – To Komarno potrzebu-

okupanci – ciemiężyciele, Ukraińcy

sowieckich po „złotym wrześniu”,

roku (przy okazji, „Historyczna Praw-

tym miasteczku od lat bezskutecznie

je kościoła. I dlatego dzisiaj niech ta

– to niewinne ofiary, które miały pra-

ponieważ polskich nacjonalistów

da” przygotowuje jego opublikowa-

wałczy o zwrot kościoła z XVII wieku.

msza św. będzie takim naszym wielkim

wo do obrony.

Stalin „kochał” nie mniej niż nacjo-

nie w dziale „Artefakty”). Za winnych

Został on przekazany przez miejscowe

krzykiem do Boga: Boże, ześlij Ducha

Jakiekolwiek odchylenie, na mili-

nalistów ukraińskich. „Tylko w okre-

masakry na Wołyniu zostali uznani

władze grekokatolikom, którzy posia-

Świętego; Boże, niech ta świątynia bę-

metr w lewo lub w prawo od tej beza-

sie sześciu miesięcy, od październi-

Niemcy.

dają już dwie cerkwie i prawie nie ko-

dzie taką, jaką powinna być, nie według

pelacyjnej prawdy – to „pełzanie przed

ka 1939 do kwietnia 1940 roku, na

Tak, chciałbym jeszcze wspo-

rzystają ze świątyni rzymskokatolickiej.

mojego zdania, a zdania Bożego”.

polskimi sponsorami” i „narodowe

Zachodniej Ukrainie poddano repre-

mnieć, że wiem o symetrycznych

Jedyny raz wpuszczono rzymskich ka-

„Mamy wstyd na cały świat, przez

samobiczowanie”. Ach tak, jeszcze

sjom 1.120.137 osób” – to zdanie w

działaniach polskich formacji para-

tolików do kościoła, gdy starszy brat

ten kościół” – mówią mieszkańcy Ko-

„tolerastja”. Termin ten, ukuty przez

różnych wariantach często lubią po-

militarnych w stosunku do ludności

dzisiejszego prymicjanta – ks. Andrzej

marna.

rosyjskich szowinistów, nasi „patrio-

wtarzać nasi miłośnicy historii.

ukraińskiej. I wiem, że wszystkie

Mihułka miał w tej świątyni swoje pry-

Komarno stało się symbolem ukra-

ci” najbardziej ukochali i używają

Więc nie zapominajmy, że znacz-

debaty na ten temat sprowadzają

micje w roku 2002. A teraz po raz drugi

ińsko-polskiego nieporozumienia – po-

przy każdej okazji.

ną część tych represjonowanych sta-

się do dyskusji, kto pierwszy zaczął,

wiedzieli Kurierowi obecni na prymicji

Myślę, że z takimi nie ma sensu

nowili polscy osadnicy-pacyfikatorzy

kto więcej ludzi zamordował, i kto

wierni z parafii grekokatolickiej. Doszło

dyskutować. Zalecam tej kategorii

i ich rodziny, a także polska policja,

powinien prosić o wybaczenie. Ja

nawet do tego, że kiedyś sprowokowa-

czytelników zaprzestanie czytania w

byli wojskowi, harcerze i inni. To

nie chcę nikogo przepraszać i nie

ny został napad na samochód księdza

tym momencie. A wszystkich pozo-

oznacza, że w 1943 roku na Wołyniu

domagam się przeprosin od nikogo:

rzymskokatolickiego z Polski, a naj-

stałych chcę poinformować, że nie

nie zostało już tak wielu polskich na-

zresztą, to nie wskrzesi umarłych.

młodszy synek z wielodzietnej rodziny

jestem historykiem, więc nie usiłuję

cjonalistycznych aktywistów.

Po prostu jestem przeko-

Mihułków był ochrzczony w kaplicy na

dokonywać jakichś precyzyjnych

czy polski rząd emigra-

nany, że prawda o historii

cmentarzu. Czy to jest normalne?

naukowych wniosków. To po prostu

cyjny wykorzystywał ich w

naszego Wołynia w pierw-

„To jest miejsce konsekrowane” –

rozmyślania człowieka, który stara

celu utrzymania Wołynia

szej kolejności potrzebna

uważa grekokatolicki kapłan Iwan, z

się zrozumieć historię ubiegłego

w granicach Państwa Pol-

jest nam, nie Polsce, rosji

którym próbowałem porozmawiać na

wieku – ponieważ akurat ta historia

skiego? – Bezsprzecznie – wy-

czy Watykanowi. to – nasza

placu przed kościołem. „Porozumienie

ma bezpośredni wpływ na naszą

korzystywał. Czy brali oni udział w

ziemia. i jesteśmy wystar-

Ks. andrzej i ks. stanisław mi-

ma być dwustronne – powiedział o.

współczesność.

likwidowaniu działaczy ukraińskich

czająco silni, aby nie znie-

hułka

Iwan. – W Komarnie było to reakcją na

organizacji nacjonalistycznych? –

Więc zacznijmy od tego,

kształcać jej historii w stylu

to co uczynili z naszą katedrą w Prze-

Bezsprzecznie – brali. Czy można

skąd w ogóle wzięli się Po-

sowieckiej propagandy.

myślu. Niesprawiedliwość powoduje

udało się wypożyczyć kościół parafial-

było na podstawie ich działalności

Spróbujmy nie myśleć szablono-

lacy na Wołyniu.

niesprawiedliwość”. Dodał, że Kościół

ny dla prymicji ks. Stasia Mihułki.

Najprościej jest założyć, że od

podejmować decyzję o likwidacji

wo, nazywajmy rzeczy po imieniu.

rzymskokatolicki w Polsce korzysta z

„A ile jeszcze trzeba prymicji, żeby

stuleci pomiędzy Chełmem a Lubli-

całej ludności polskiej jako „oku-

Nie kreślmy obrazu sąsiednich na-

wielu cerkwi grekokatolickich. Zda-

ten kościół został zwrócony?” – pytał

nem istniała swego rodzaju „granica

pantów” Wołynia? – A, tu już niech

rodów jako burżujów w cylindrach,

niem kapłana grekokatolickiego, po-

ks. Bajcar zgromadzonych w kościele

etniczna”, na wschód od której miesz-

każdy rozsądzi sam.

panów z nahajkami, katów z bałałaj-

mieszczenie kapliczki cmentarnej jest

wiernych, zwłaszcza gości – grekoka-

kali Ukraińcy, a na zachód – Polacy.

Oczywiście, możemy twierdzić,

kami i tym podobnych. Nie wyobra-

wystarczającym dla wiernych kościoła

tolików.

Następnie polscy ciemiężyciele na-

że nikt Polaków nie likwidował, tyl-

żajmy sobie wszystkich ukraińskich

rzymskokatolickiego. Kapłan ten nie

„To nic, że dzisiaj ta łacińska świą-

ruszyli tę granicę, wtargnęli na ukra-

ko zaproponowano im, by zabierali

organizacji, partii i instytucji wojsko-

był chętny do rozmowy, dlatego szyb-

tynia jest jeszcze w rękach nieżyczli-

ińskie ziemie etniczne, gdzie przez

się do Polski. Ale nie zapominajmy,

wych jako takich sobie niedoścignio-

ko się pożegnał i odszedł.

wych ludzi – powiedział w homilii ks.

wiele stuleci, aż do 1943 roku uciskali

że drogi w tym czasie były kontro-

nych, idealnych rycerzy – bohate-

Taras Iwanyćkyj, burmistrz Komar-

Michał Hołdowicz ze Złoczowa. – To

biednych chłopów ukraińskich.

lowane przez hitlerowców, a lasy –

rów. Dostrzegajmy błędy zarówno

na, przyszedł do kościoła z bukietem

nic, że ta świątynia jest w rękach nie-

Tu pojawia się jednak pytanie:

przez banderowców. I skutecznego

w naszej przeszłości, jak i w naszej

czerwonych róż i złożył życzenia ks.

właściwych ludzi. Kościół to nie tylko

kim są Ukraińcy i Polacy?

przemieszczenia Polaków z pod

współczesności. Może wtedy w koń-

prymicjantowi Stanisławowie Mihułce.

mury. To ludzie i każde powołanie do

To narody słowiańskie, które

Równego do Lublina nikt nie zabez-

cu nauczymy się wyciągać prawidło-

Udzielił też wywiadu Kurierowi. Zazna-

kapłaństwa jest o wiele ważniejsze niż

ukształtowały się z różnych plemion.

pieczał ani nie gwarantował, wręcz

we wnioski. I zdobędziemy prawo do

czył, że w stosunkach między Ukraiń-

setki, niż tysiąc takich świątyń”. Zazna-

Tym, co je zasadniczo różniło, była,

przeciwnie: szanse były znikome.

ludzkiej przyszłości.

cami a Polakami w tym miasteczku nie

czył, że nie każda z parafii powstałych

oczywiście, religia: prawosławna

Dlatego propozycja „zabierajcie się

ma problemów. „Każdy rozumie jeden

po upadku Związku Sowieckiego może

i katolicka. Wynika stąd, że przez

do Polski” była z góry niewykonal-

artykuł ukazał się na ukra-

drugiego – stwierdził. – Moim zdaniem

się poszczycić dwoma powołaniami do

wieki na terenach wpływów Rusi,

na. Niektórzy próbowali ukryć się w

ińskim portalu „Ukrainska

tak będzie i dalej. Osobiście darzę jed-

kapłaństwa, i to z jednej rodziny.

Polski, Litwy, Imperium Rosyjskiego

miasteczkach, ale i tu nie było gwa-

Prawda”, w dodatku hi-

nakowym szacunkiem mieszkańców

Ks. Michał Bajcar, podziękował

relacje pomiędzy katolikami i pra-

rancji bezpieczeństwa.

storycznym „Historycz-

wszystkich wyznań i możecie zobaczyć

grekokatolickiemu ojcu Iwanowi za

wosławnymi zmieniały się pod wpły-

Po pierwsze, głód, przecież hi-

na Prawda”: http://www.

mnie w każdej wspólnocie religijnej.

udostępnienie pomieszczenia kościoła

wem okoliczności zewnętrznych:

tlerowcy nie zaopatrywali miejsco-

istpravda.com.ua/column-

Ten konflikt powstał jeszcze przed ob-

dla mszy prymicyjnej ks. Stanisława Mi-

ludzie przyjmując chrzest według tej

wej ludności w zbyt wielkie ilości

s/2011/06/8/41972/, środa,

jęciem przeze mnie funkcji burmistrza.

hułki i jednocześnie zapewnił, że wspól-

lub innej religii, uznawali się albo za

żywności. Po drugie, hitlerowcy nie

8 czerwca 2011; przedruk

Mam na ten temat swoje zdanie. Czas

nota rzymskokatolicka nadał ciągle

„Polaków”, albo za Rusinów.

bardzo starali się chronić ludność

pochodzi z portalu kresy.pl

rozsądzi tych ludzi i, mam nadzieję, że

modli się o zwrot tej świątyni wiernym.

Dlatego jestem gotów zaryzy-

polską, zwłaszcza w mniejszych

tłumaczenie:

wszystko będzie normalnie”.

„Nad nami jest Pan Bóg i On nas roz-

kować przypuszczenie, że znaczna

miasteczkach.

WiesłaW toKarczUK

sądzi” – zaznaczył ks. Bajcar. Wzywał