bohater wielu narodów

26

15 – 28 lipca 2011* Kurier Galicyjski

kościuszko – bohaTer z praWosŁaWneGo rodu

swych korzeni i poszanowania wiary

opracował

przodków.

KrzysztoF szymaŃsKi

Tak jak przed wiekami, Siechno-

zdjęcia archiwum

wicze dzielą się na Małe i Duże. W

„Był najczystszym synem wolno-

pierwszych znajdują się pozostałości

ści jakiego poznałem

parku dworskiego oraz jedyny na Bia-

i to wolności dla wszystkich, a nie

łorusi pomnik Tadeusza Kościuszki.

tylko dla nielicznych i bogatych”

Popiersie ustawione jest przed bu-

dynkiem szkoły, gdzie już od ponad

Thomas Jefferson

roku działa izba pamięci, poświęcona

bohaterowi kilku narodów. Wiekowe

Na pytanie kim był tade-

dęby w nieodległym parku pamięta-

usz Kościuszko każdy bez

ją jeszcze jego czasy. To właśnie w

zastanowienia powie, że to

Siechnowiczach Małych generał spę-

wybitny patriota, polski gene-

dził pięć lat po powrocie z Ameryki w

rał i bohater wojny o niepod-

1784 r. Wśród okolicznych ziemian

ległość stanów zjednoczo-

zasłynął od razu jako reformator,

nych. Wzniecił antyrosyjskie

zmniejszając w swym majątku wymiar

powstanie w rzeczypospo-

pańszczyzny i podatków oraz zabra-

litej, Najwyższy Naczelnik

niając przymusowej „tołoki”. Marzył

siły zbrojnej Narodowej w

jednakże o całkowitym uwolnieniu

insurekcji 1794. Ktoś bardziej

chłopów, wyprzedzając tym samym

historii obeznany może do-

bieg historii. Tego zamiaru nie udało

dać, że Kościuszko zasłynął

się mu jednak zrealizować, gdyż w

jako inżynier-fortyfikator sa-

Pomnik tadeusza Kościusz-

1790 r. w stopniu generał-majora zo-

ratogi, gdzie po raz pierwszy

ki w siechnowiczach małych

stał powołany do armii polskiej. I oto,

zastosował fortyfikacje typu

na Białorusi

dopiero przed śmiercią, w 1817 roku,

fortowego. Był też więźniem

w szwajcarskiej Solurze Kościuszko

carskim i zmarł w dalekiej

królewski stypendysta, do Paryża.

napisał testament, na mocy którego

szwajcarskiej solurze. to wia-

Chciał wzbogacić swoją wiedzę inży-

siechnowiccy włościanie powinni byli

domości podręcznikowe, ale

nieryjną. Nie mógł jednak myśleć o

zostać całkowicie zwolnieni z pańsz-

warto spojrzeć w głąb wieków

wstąpieniu do jednej z paryskich szkół

czyzny. Na spełnienie ostatniej woli

i poznać korzenie tego „boha-

wojskowych, gdyż był cudzoziem-

generała musieli jednakże poczekać

tera północy”, jak mówił o nim

Portret tadeusza Kościuszki, mal. Kazimierz Wojniakowski

cem i nie miał dość pieniędzy. Uczył

do 1861 r.

Napoleon.

Do polonizacji rodu wydatnie

znę koło Kosowa Poleskiego. Tu w

się więc sam i chodził na prywatne

W dawnych włościach Kościusz-

O jego miejscu urodzenia i przod-

przyczyniła się unia brzeska i niezbyt

1740 r. ożenił się z Teklą Ratomską,

wykłady profesorów ze szkół wojsko-

ków-Siechnowickich, w odległości kilku

kach wie się jednak niewiele. Mere-

tolerancyjna polityka Zygmunta III

białoruską szlachcianką wyznania

wych. Pięcioletni pobyt Kościuszki we

kilometrów jedna od drugiej, stoją do

czowszczyzna czy Siechnowicze ― to

Wazy. Chociaż i wcześniej nie było

prawosławnego (Ratomscy byli mię-

Francji, która była w przededniu rewo-

dziś trzy wiekowe cerkwie prawosław-

przecież polskie kresy, a Kościuszko-

możnym prawosławnym lekko, droga

dzy innymi w 1620 r. fundatorami pra-

lucji, wywarł poważny wpływ na jego

ne. Najstarszą jest cerkiew św. Mikoła-

wie ― to jeden z wielu polskich ro-

do wysokich godności państwowych

wosławnego soboru św. Piotra i Pawła

przekonania polityczne i społeczne.

ja w gnieździe rodowym ― Siechnowi-

dów ziemiańskich tu zamieszkują-

była dla nich zamknięta. Aby zrobić

w Mińsku). W końcu 1745 r. urodził się

Latem 1775 (trzy lata po I rozbiorze

czach Dużych. Istniała już niewątpliwie

cych, o białoruskich i prawosławnych

karierę, trzeba było stać się unitą, a

im syn, którego ochrzczono potrójnym

Polski) wrócił do kraju. Nie znalazł za-

w czasach Kostiuszki Fiodorowicza.

korzeniach, mających też koligacje

najlepiej rzymskim katolikiem. Taką

imieniem Andrzej Tadeusz Bonawen-

trudnienia w wojsku Rzeczypospolitej,

Ponad dwieście lat potem, w 1727 r.,

z rodziną królewską.

drogę obrali też Kościuszkowie. Po-

tura.

ówcześnie zredukowanym do 10 000

Paweł Kościuszko-Siechnowicki wydał

Przodków Tadeusza szukać trze-

rzucanie wyznania ojców, prawosła-

Do dziś nie do końca rozstrzy-

żołnierzy. Jesienią 1775 wyjechał do

prezentę na probostwo cerkwi o. Ba-

ba wśród rycerstwa Ziemi Brzeskiej

wia, przez poszczególne gałęzie rodu

gnięty jest spór co do czasu i miej-

Drezna. Nosił się z zamiarem wstąpie-

zylemu Bielewiczowi oraz potwierdził

i Kamienieckiej, które wiernie służyło

było rozłożone w czasie. Wiemy, że

sca urodzenia Andrzeja Tadeusza

nia do służby na dworze saskim lub

jej prawa na zabudowania oraz grunty

książętom ruskim i litewskim. Za swe

w pierwszej połowie XVII w. Jan, syn

Bonawentury Kościuszki. Historycy

armii elektora. Starania o wstąpienie

rolne i leśne. Jednocześnie prosił by w

zasługi jeden z nich ― Fiodor ― w

Hrehora, Kościuszko przeszedł na

białoruscy datują jego urodzenie w

do służby w Dreźnie nie powiodły się,

każdą sobotę odprawiać w cerkwi litur-

1458 r. otrzymał od Kazimierza Ja-

protestantyzm. Jego syn Aleksander

okresie pomiędzy 13 lipca 1745 roku

dlatego podjął dalszą podróż do Pa-

gię za dusze zmarłych fundatorów. W

giellończyka prawa szlacheckie oraz

Jan był już rzymskim katolikiem.

i 12 lutego 1746 roku. Ta ostatnia data

ryża. Tam dowiedział się o wojnie w

tym czasie Kościuszkowie ufundowali

posiadłość ziemską Siechnowicze w

Aleksander Jan Kościuszko, sę-

odnosi się do zapisu chrztu chłopca

Ameryce, gdzie kolonie podjęły walkę

cerkiew św. Jana Teologa w sąsiednich

powiecie kamienieckim. Tu urodził

dzia skarbowy brzeski, był pradziad-

w księdze metrykalnej kościoła ko-

z Wielką Brytanią o swoją odrębność

Maciejewiczach. Trzecia, najbardziej

się syn Fiodora ― Konstanty, które-

kiem Tadeusza. Trzech z jego czterech

sowskiego. Dzień urodzin i chrztu

oraz niepodległość. W Paryżu było

okazała, znajduje się w Stepankach,

go zdrobniale nazywano Kostiuszką.

synów objęło ważne funkcje urzędni-

nie może być jednak tożsamy, jeżeli

głośno o pierwszych sukcesach Ame-

które od siedemnastego wieku rów-

Po latach imię to stanie się rodowym

cze Wielkiego Księstwa Litewskiego.

przyjmiemy, że Tadeusz Kościuszko

rykanów wspieranych przez Francu-

nież należały do Kościuszków.

nazwiskiem. Kostiuszko Fiodorowicz,

Czwarty ― Ambroży Kazimierz ― na

urodził się w Siechnowiczach. Tak bo-

zów. Kościuszko w Paryżu zatrzymał

pan na Siechnowiczach, należał do eli-

mocy testamentu odziedziczył cały

wiem mówią wszystkie źródła do poło-

się na krótko. Prawdopodobnie już w

Kto wie, gdyby nie starszy brat Jó-

ty w państwie litewsko-ruskim, w latach

majątek w Siechnowiczach. Dziad Ta-

wy XIX w. Dopiero potem za miejsce

czerwcu wyruszył w daleką i niebez-

zef, nasz Tadeusz zostałby zwykłym

1492-1509 był bowiem sekretarzem

deusza okazał się bardzo aktywnym

urodzenia generała zaczęto uważać

pieczną podróż do Ameryki. Wkrótce

hreczkosiejem i może, jak jego przod-

(diakiem) na dworze wielkoksiążęcym.

działaczem politycznym. Uczestniczył

Mereczowszczyznę.

po przybyciu do Filadelfii, 24 września

kowie, przewodził szlachcie brzeskiej.

Jego żona Hanna, córka księcia Jury-

w posiedzeniach sejmów walnych,

Białoruski badacz życiorysu Ko-

1776 otrzymał zadanie opracowania

Według tradycji, starszy Józef obej-

ja Holszańskiego, była kuzynką Zofii

przewodniczył szlachcie Ziemi Brze-

ściuszki, Anatol Bienziaruk, zwrócił

fragmentu ufortyfikowania miasta (re-

mował po ojcu gospodarkę, a młod-

Holszańskiej, czwartej żony Władysła-

skiej, był sędzią grodzkim brzeskim

uwagę na zbieżność imion patronal-

jon rzeki Delaware). Na wiosnę 1777

szy musiał sobie radzić w życiu sam.

wa Jagiełły. W 1509 r. Zygmunt I po-

i wreszcie pisarzem ziemskim. Był

nych ― trzynastego lipca według ka-

Kościuszko został wysłany na północ,

Tadeusz wybrał karierę wojskowego.

twierdził swemu pisarzowi Kostiuszce

gorącym stronnikiem Sapiehów. Aby

lendarza prawosławnego świętujemy

nad granicę kanadyjską. Przez wiele

W 1765 r., z inicjatywy Stanisława Au-

prawa na władanie Siechnowiczami,

bronić ich interesów na sejmikach,

pamięć apostołów Andrzeja i Tade-

miesięcy Kościuszko fortyfikował róż-

gusta Poniatowskiego powstała Szko-

co też było zapisane w starobiałoru-

nieraz wyciągał swoją szablę. Poryw-

usza. W następnym dniu w kalenda-

ne obozy wojskowe. Rozgłos przy-

ła Rycerska. Miała ona przygotować

skim przywileju: „...мы тое сельцо

czość odziedziczył zresztą po przod-

rzu rzymskokatolickim jest dzień św.

niósł mu wkład jego fortyfikacji w ame-

kadrę oficerów, ludzi światłych, po-

Сехновичи тые три чоловеки и с

kach. Jeden z wujów Ambrożego Ka-

Bonawentury. Według tradycji, dzień

rykańskie zwycięstwo w bitwie pod

stępowych i dobrych obywateli. Dzięki

братьею, и с детьми их, и с внуками,

zimierza ― Chryzostom Kościuszko,

urodzenia dziecka powinien odpo-

Saratogą. Wyrazem uznania dla jego

wsparciu Czartoryskich Kościuszko

и тые пашни, и дубровы, и лес ему

który po 1669 r. zarządzał Kobryniem,

wiadać jego imieninom. Mógł więc

inżynierskich umiejętności było po-

wstąpił 18 grudnia 1765 r. do Korpu-

дали во всим”. W podobnym języku

uzyskał od Jana Sobieskiego pozwo-

Andrzej Tadeusz Bonawentura Ko-

wierzenie mu budowy silnej twierdzy

su Kadetów Szkoły Rycerskiej, gdzie

Kostiuszko rozmawiał również na co

lenie na wysiedlenie z miasta gminy

ściuszko być początkowo ochrzczony

West Point nad rzeką Hudson. Decy-

wyróżniał się spośród innych. W 1766

dzień.

żydowskiej.

w cerkwi siechnowickiej, ufundowanej

zję taką poparł naczelny wódz armii

wyróżnił się na egzaminie tygodnio-

Jak to drzewiej bywało, Kostiusz-

Synem Ambrożego Kazimierza

przez przodków, a dopiero po kilku

amerykańskiej Jerzy Waszyngton.

wym z geometrii. Pobierał specjalny

ko Fiodorowicz toczył spory i procesy

był Ludwik Tadeusz Kościuszko (1700-

miesiącach zapisany do ksiąg ko-

W uznaniu zasług, uchwałą Kon-

kurs inżynierski dla wyróżniających

o miedzę z sąsiadami Zdzitowiecki-

1758), któremu ojciec pozostawił

ścioła kosowskiego. Mimo porzucenia

gresu, Tadeusz Kościuszko awanso-

się słuchaczy. Pozostał w Szkole Ry-

mi i Sasin-Kalejczyckimi. Dopiero w

majątek zaniedbany i zadłużony. W

wiary przodków, Kościuszkowie cały

wany został 13 października 1783 na

cerskiej jako instruktor podbrygadier w

1599 r. Mikołajowi Kostiuszce Siech-

takiej sytuacji Ludwik zdecydował się

czas pozostawali mecenasami Ko-

generała brygady armii amerykań-

stopniu chorążego. Szkołę ukończył w

nowickiemu, wnukowi Kostiuszki Fio-

przekazać Małe Siechnowicze ze Ste-

ścioła wschodniego. Okazałe sylwetki

skiej. Otrzymał też specjalne podzię-

stopniu kapitana.

dorowicza, udało się zawrzeć z nimi

pankami, Nowosiółkami i Konotopami

cerkwi w Siechnowiczach i Stepan-

kowanie, nadanie gruntu (około 250

Kościuszko razem z kolegą ze

urzędowe porozumienie. Już wów-

swemu wujowi Faustynowi Benedykto-

kach świadczą, że jego wspieranie

ha) oraz znaczną sumę pieniędzy,

Szkoły Rycerskiej Józefem Orłow-

czas ród oficjalnie używał nazwiska

wi. Sam natomiast wziął w dzierżawę

nie było tylko obowiązkiem wobec

która miała być wypłacona w terminie

skim, wyjechał dzięki wsparciu Ada-

Kostiuszko, spolonizowanego potem

od Sapiehów folwark Mereczowszczy-

poddanych. Wynikało ze świadomości

późniejszym, w rocznych ratach.

ma Kazimierza Czartoryskiego, jako

na Kościuszko.