27

Kurier Galicyjski * 15 – 28 lipca 2011

i Zieleńcami, za co otrzymał order Vir-

tej sytuacji Kościuszko zdecydował się

wojsk polskich. Wodzem armii koron-

Kiedy Kongres wypłacił mu zaległe

wojskowej w armii Rzeczypospolitej.

tuti Militari. Po walkach na linii Bugu,

na rozpoczęcie insurekcji mimo nie-

nej, liczącej około 17 tys. żołnierzy,

pobory w 1798, mimo trudnej sytuacji

12 października 1789 otrzymał pod-

w których odparto około trzykrotnie

wykonania jego instrukcji. Prawdopo-

król mianował księcia Józefa Ponia-

finansowej, natychmiast przeznaczył

pisaną przez króla nominację na ge-

silniejsze wojska rosyjskie, zostaje

dobnie 15 marca wyruszył z Drezna

towskiego. Dowódcą jednej z trzech

nerała majora wojsk koronnych. Uzy-

te pieniądze na wykupienie wolności

odznaczony został Orderem Orła

do Krakowa, 24 marca 1794 na rynku

dywizji, tworzących armię koronną,

i kształcenia Murzynów. Całą resztę

skanie upragnionego patentu miało

Białego. Po porażce politycznej, jaką

krakowskim złożył narodowi uroczy-

został Tadeusz Kościuszko. 18 maja

swojego amerykańskiego majątku Ko-

też przynieść kres trapiącym go od

było przystąpienie króla Stanisława

stą przysięgę i objął formalnie przy-

wojska rosyjskie wkroczyły na teryto-

kilku lat kłopotom finansowym, otrzy-

ściuszko powierzył Jeffersonowi, który

Augusta Poniatowskiego do konfede-

wództwo insurekcji jako Najwyższy

rium Rzeczypospolitej, rozpoczęła się

mywał teraz wysoką pensję dwunastu

był wykonawcą jego testamentu.

racji targowickiej, Kościuszko wyjeż-

Naczelnik Siły Zbrojnej Narodowej.

wojna polsko-rosyjska 1792. Armia

tysięcy złotych rocznie.

W lipcu 1784 wrócił do Polski. Sy-

dża przez Lipsk do Paryża. Starał się

10 października 1794 ― w bitwie

koronna nie dysponowała wystar-

Dążenia Polaków do wzmocnienia

tuacja w kraju była bardzo zła. Po raz

tam o uzyskanie pomocy Francji dla

pod Maciejowicami ranny Kościuszko

czającymi siłami dla powstrzymania

ojczyzny wywołały niepokój Rosji oraz

kolejny powrócił więc Kościuszko do

planowanego powstania, ale konkret-

dostał się do niewoli, po czym został

wojsk rosyjskich. Udało się jej tylko

Prus, a także części rodzimej magna-

rodzinnych Siechnowicz, gdzie spę-

nych zobowiązań nie uzyskał.

uwięziony w twierdzy Pietropawłow-

wycofać bez większych strat na linię

terii związanej z obcymi mocarstwa-

dzić miał bez mała pięć lat. Na szczę-

13 stycznia 1793 Prusy podpisa-

skiej w Petersburgu. W 1796 cesarz

Bugu. W trakcie odwrotu, doszło 18

mi. Akt konfederacji ogłoszony został

ście, jego część majątku, administro-

ły z Rosją porozumienie w sprawie

Paweł I Romanow wypuścił Kościusz-

czerwca do zwycięskiej bitwy pod

14 maja 1792 roku, w pogranicznej

wana przez ten czas przez szwagra

drugiego rozbioru Polski. Zwołany 17

kę, który zgodził się złożyć wiernopod-

Zieleńcami. Wprawdzie nie miała ona

miejscowości Targowica, a w kilka dni

Estko, nie była zadłużona, a nawet

czerwca sejm grodzieński, z pewnymi

dańczą przysięgę, w zamian za co car

większego znaczenia dla przebiegu

później armia rosyjska, na prośbę tar-

przynosiła niewielki dochód. Mimo

oporami, ratyfikował układy rozbioro-

wypuścił 20 000 Polaków. Kościuszko

dalszych działań, wykazała jednak

gowiczan, przekroczyła granice Rze-

skromnych dochodów, z trudem wy-

we z dwoma państwami zaborczy-

wyjechał na krótko do Stanów Zjed-

możliwość skutecznej walki z wro-

czypospolitej. W Polsce rozpoczęły

starczających na niezbędne wydatki,

mi. Polska stała się krajem o po-

noczonych, po czym powrócił do Eu-

giem. Dla uczczenia tego zwycięstwa

się przygotowania do spodziewanej

Kościuszko ograniczył pańszczyznę

wierzchni niewiele przekraczającej

ropy. W latach 1798–1815 r. mieszkał

ustanowiony został przez króla Order

interwencji. Kościuszko brał w nich

chłopom siechnowickim.

200 tys. kilometrów kwadratowych,

w Brevile, pod Paryżem u Piotra Zelt-

Virtuti Militari. Na pierwszej liście od-

aktywny udział, dokonując inspekcji

Obradujący w latach 1788-1792

z liczbą ludności około 4 milionów.

nera i wziął udział w tworzeniu Legio-

znaczonych widnieje, między innymi,

i manewrów podległych sobie wojsk,

Sejm Czteroletni podjął dzieło naprawy

Gospodarka i społeczeństwo były

nów polskich, ale był przeciwnikiem

nazwisko generała majora Tadeusza

obejmując przy tym dowództwo dy-

Rzeczypospolitej. Jedna z pierwszych

zrujnowane ekonomicznie i moralnie.

wiązania sprawy polskiej z Napole-

Kościuszki. Kościuszko odznaczył

wizji pod nieobecność księcia Józefa

jego uchwał podnosiła liczbę wojska

Takiego zakończenia nie przewidy-

onem, któremu nie ufał.

się w bitwach pod Włodzimierzem (7

Poniatowskiego. Na początku maja

do 100 tysięcy. Przed Kościuszką

wali nawet najzagorzalsi zwolennicy

W 1808 wyjechał do Solury (So-

lipca), pod Dubienką (18 lipca 1792)

1792 dokonana została reorganizacja

otworzyła się wreszcie szansa kariery

konfederacji targowickiej. Większość

lothurn) w Szwajcarii, do Franciszka

obywateli  zrozumiała  prawdziwe

Zeltnera (wójta Solury) i zamieszkał w

zamiary zaborców, a to stwarzało

patrycjuszowskiej kamienicy przy Gu-

sprzyjający klimat do podjęcia walki

rzelngasse nr 12. w tym domu spę-

zbrojnej o niepodległość. Po powrocie

dził ostatnie lata swego życia. Zmarł

z Paryża do Drezna w czerwcu 1793

15 października 1817 w Solurze w

Kościuszko opracował koncepcję or-

Szwajcarii. W domu, w którym miesz-

ganizacji powstania narodowego. W

kał od 1936 znajduje się Muzeum Ko-

formie instrukcji trafiła ona do kraju,

ściuszki.

gdyż tu miały być przeprowadzone

W 1818 zwłoki Tadeusza Koś-

odpowiednie przygotowania. Tym-

ciuszki sprowadzone zostały do Polski

czasem sytuacja w kraju rozwijała się

i pochowane w krypcie św. Leonarda

w niepomyślnym kierunku. Zapadła,

Katedry Wawelskiej. Serce Naczelni-

wymuszona na Radzie Nieustającej,

ka spoczywa w urnie na Zamku Kró-

decyzja o znacznej redukcji wojska

lewskim w Warszawie. Na jego cześć

polskiego. W pierwszych dniach marca

usypano w latach 1820–1823 Kopiec

rosyjskie władze okupacyjne wpadły na

Kościuszki w Krakowie, na wzór ist-

trop warszawskiej organizacji spisko-

niejących w mieście kopców Wandy

wej. Kolejni emisariusze z kraju prze-

i Krakusa.

nosili do Lipska naglące wezwania. W

kG

Bitwa pod racławicami, mal. Juliusz Kossak

dyskusja, czyli jak nie tworzę

Przy filiżance lwowskiej kawy

wiekopomnych dzieł

jego treść. Autorytaryzm się to chyba

agNieszKa saWicz

nazywa. Znajomy galopując w misji

uświadamiania ignorantki zapomniał,

Wielu z nas ma głęboko zakodo-

rzeźbiarzy czy fotografów dla Lwowa.

że argumentacja typu „nie, bo nie”

mieszkańców utwierdzających sa-

Niezależności, i Placu Piłsudskiego.

wane, iż nie należy stawać w czyjejś

Ale nie potrafię przy tym zrozumieć,

powyżej czwartego roku życia nie

mych siebie w przekonaniu o swej

Wbrew pozorom, życie toczące się pod

obronie, gdy nie jest się pewnym

dlaczego chociażby Kijów ma zachwy-

przystoi. A miał chyba z dziesięć razy

wyjątkowości i geniuszu, kto wie czy

różnymi szerokościami geograficzny-

tego, że on uczyniłby dla nas to samo.

cać się kimś, kto dla niego nic nie zro-

więcej i usprawiedliwiania należałoby

nie zasadzających się na podstawie,

mi nie jest aż tak od siebie odmienne.

Niestety, nie wszyscy tę wiedzę przy-

bił. Kto de facto nie zrobił nic poza tym,

chyba tylko szukać w teorii, jakoby

jaką jest fakt bycia obywatelem Lwo-

Zmieniają się dekoracje, lecz nie tema-

swajamy. Na przykład mój znajomy,

że jest doskonałym rzemieślnikiem w

mężczyźni nigdy nie mieli dorastać.

wa. I solidnej, i kruchej zarazem.

ty. Strach, nienawiść, miłość czy tęsk-

nazwijmy go Jurij, mógłby rzucić się do

swoim fachu, odżegnującym się od

Zaczął jeszcze mówić o tym, że on

Łatwo wykreować siebie na przykład

nota nie zależą od murów, jakie nas

gardła w obronie ludzi, którzy by pal-

rzemieślnictwa. Fakt, że Lwowianin

może każdemu pokazać czym jest

na artystę. Nie rzemieślnika, ponieważ

otaczają. A często lwowscy artyści usi-

cem nie kiwnęli w jego sprawie. Choć-

zna trzy języki nie jest tu niczym nad-

sztuka, lecz ku mojemu rozczarowaniu

rzemiosłem się taki nie skala. Woli nie

łują nas przekonać, że tak właśnie jest.

by dlatego, że go nie znają.

zwyczajnym. Rzekłabym, że to nawet

na deklaracjach poprzestał i ani mu w

mieć w kieszeni nic, niźli nie stworzyć

Że to ten właśnie deszcz determinuje

Otóż siedzieliśmy sobie pewnego

dość częsta przypadłość. Nic też nie

głowie było coś więcej mi tłumaczyć.

Dzieła. Przez D, nie d. Słownik artysty

ból istnienia. A jeśli popada w Kaczej

dnia przy kawie i, jak to we Lwowie

stoi na przeszkodzie, by ktoś był w jed-

Możliwe, że uznał, żem niegodna. Coś

nie mieści nie tylko słowa „pokora”, ale

Wólce na pewno nikogo nie zaboli.

bywa, temat rozmowy niepostrzeżenie

nej osobie literatem i malarzem – tacy

bowiem usiłowałam dodać o subiek-

i banalnego, acz pozwalającego niejed-

Zgodzę się z tym, że utwory Z. są

ześlizgnął się na tak zwaną sztukę.

też się zdarzają. Tyle, że to wciąż tro-

tywnym odbiorze i o niedoskonałości

nemu żyć, słowa „chałtura”. Łatwo prze-

niezwykłe. Zgodzę i z tym że A. pisze

Kulturę może należałoby powiedzieć,

chę za mało, by zostać współczesnym

ludzkiej formy, ale mój potencjalny na-

konywać, że ktoś jest mistrzem świa-

w sposób bez porównania prostszy niż

ale Jurij uparł się przy pierwszym z

da Vincim. Nie tylko dlatego, że często

uczyciel oznajmił władczym tonem:

towej sławy i klasy. Nic to, że wystar-

Z. Jednakże to ta prostota właśnie

pojęć. Nieopatrznie ośmieliłam się w

przy bliższym poznaniu okazuje się,

- Nie chcę tego słuchać!

czy odrobina znajomości tematu, aby

zaważyła na tym, że A. znany jest w

ferworze dyskusji zauważyć, że cenię

że i poezja niskiego lotu, i rym często-

Po czym obraził się, prawdopodob-

„niepowtarzalne” i „odkrywcze” dzieła

wielu krajach, a Z. – tylko we Lwowie.

sobie pisarza A.

chowski, i obraz infantylny.

nie ze skutkiem śmiertelnym. Okazując

odnaleźć w dokonaniach kilku zachod-

I nigdzie indziej.

- Dlaczego ty go lubisz?! – krzyk-

Lwów jest miastem zaiste spe-

mi głęboką pogardę, odszedł w strugach

nich twórców tej samej dziedziny, nota

Zbyt często we Lwowie miejscowi

nął znajomy – przecież to, co on pisze

cyficznym. Ma tę czarodziejską moc

lwowskiego deszczu. Może i robiąc przy

bene, znanych wcześniej, niż nasz

artyści popadają w manierę udziwnia-

to nie jest sztuka! To jakieś… dzien-

wyzwalania w człowieku umiejętności

tym wrażenie romantycznej postaci, ale

artysta zakończył szkolną edukację.

nia, przerysowywania rzeczywistości.

nikarstwo! – wypluł z siebie to słowo

obserwacji, a następnie materializacji

dziwnym trafem nie miałam ochoty

Chwali się troska o zajęcie miejsca w

Każdy chce być Schulzem i Herbertem

niczym największą obelgę.

uczuć. Jednakże zbyt często staje się

przyglądać się temu przedstawieniu.

panteonie sław, lecz mierzi ignorancja.

zarazem, nie bacząc na to, że nie każ-

Nie przeczuwając niczego złego,

to pułapką dla miejscowych artystów

Spotkanie to okazało się porażką.

To dzięki niej lokalne talenty i talenciki

demu jest to dane. I że dzisiejszy świat

brnęłam w ten nonsens:

wszelkiego autoramentu. Zachwyceni

Nie tyle tej znajomości, lecz kolejnego

wyrastają w wielu oczach na niedo-

woli nieco prostsze przekazy. I że nie

- Nawet, jeśli tak jest, to mi to od-

swoim miastem uwieczniają je z nie-

lwowskiego mitu. Zaczęłam poważnie

cenionych geniuszy, a stąd już prosta

da się na siłę zrozumieć wielkich słów,

powiada. On uważnie patrzy na świat

zwykłą pasją, niekiedy też i mistrzo-

niepokoić się, ile takich osób przekona-

droga do rozgoryczenia i przekona-

a kandydatów na przyszłych klasyków

i zawiera w swoich tekstach wiele cen-

stwem, lecz zbyt często zapominają

nych o swej wyjątkowości i wszechwie-

nia o fatum ciążącym nad miastem,

kochać i zachwycać się nimi.

nych… – nie dane mi było dokończyć,

przy tym o pewnym czarodziejskim

dzy mieści jeszcze to miasto. Pewnie

w jakim przyszło im żyć. Artyści są tu

gdyż Jurij zerwał się oburzony, opadł

terminie, jakim jest uniwersalizm.

proporcje nie są znacząco odmienne

wielcy, ponieważ mieszkają i tworzą

A tak prywatnie, przy tym wszyst-

po chwili jednakże na krzesło, wyraźnie

Wielu z nas chce odbierać sztukę

od tego, co zaobserwować można w

we Lwowie. I niedoceniani, ponieważ

kim boję się, że nie wypełniam dzie-

przekonany, że nawrócenie mnie jest

niosącą ze sobą treści zrozumiałe i w

innych metropoliach, ale…

mieszkają i tworzą właśnie tu.

jowej misji – nie tworzę Sztuki. Cie-

cenniejsze, od efektownego wyjścia.

Charkowie, i Użhorodzie, i w Gdyni.

Lwów niewątpliwie może poszczy-

I może taka myśl panów jest tak

kawe, czy esej to jeszcze gorzej niż

- To, co Z. pisze, to sztuka, a to co

Jeśli mamy czytać o lwowskim placu,

cić się wielkimi ludźmi, jacy z nim

naprawdę jedyną, z jaką mogę się

dziennikarstwo, czy wspinam się nie-

A. to nic nie jest warte!

niechże znajdzie się na nim coś, co

byli, czy też są i dziś, związani. Ale

zgodzić. Nie podważam zasług miej-

co wyżej…?

Głębia argumentu zbiła mnie z

będzie można odleźć i na Majdanie

obawiam się, że istnieje grupa jego

scowych pisarzy, poetów, malarzy,

pantałyku – zwłaszcza, że była to cała

kG