Lwowskie tradycje

16

29 lipca – 11 sierpnia 2011 * Kurier Galicyjski

Tęcza LvivklezFestu-2011

czyli poszukiwanie zgubionej perły żydowskiej w koronie Lwowa

KONSTANTY CZAWAGA

tekst i zdjęcia

„Słyszeliście, że Icek się

żeni?” – przekazywano we

Lwowie w ciągu zeszłego ty-

godnia. W knajpie żydowskiej

„Pod Złotą Różą” odbyła się

nawet konferencja prasowa z

udziałem młodej pary, a także

organizatorów tegorocznego,

już trzeciego, Festiwalu Kle-

zmerskiego – Ogólnoukraiń-

skiej Charytatywnej Funda-

Rabin

cji Żydowskiej „Hesed-Arie”

W niedzielę, 24 lipca, gdy na Ryn-

oraz ich partnerów z Ukrainy

ku rozpoczęło się improwizowane we-

i zza granicy.

sele żydowskie z udziałem klezmerów,

Podkreślano, że LvivKlezFest jest

bawiła się cała ulica Starojewrejska

próbą odrodzenia zaginionej kultury

(Starożydowska). Co prawda ozdo-

muzycznej i odtworzenia części hi-

biono ją w stylu odeskim. Z naciągnię-

storii Lwowa, szczególnie dzielnicy

tych pomiędzy kamienicami sznurów

żydowskiej, która była nieodłączną

zwisały majtki, staniki, inna bielizna.

częścią wielokulturowej stolicy Gali-

„Przecież we Lwowie to wszystko się

cji. Obecnie podobne festiwale orga-

suszyło w podwórkach i Żydzi też tak

nizowane są w Krakowie, Londynie,

robili” – komentowali takie dekoracje

Paryżu, Wiedniu, Berlinie i innych

przedstawiciele starszego pokolenia

miastach Europy. Jak zaznaczył Jurij

rodowitych lwowiaków. Ale cóż, każdy

Nazaruk, współautor koncepcji Lvi-

z przedstawicieli napływowej ludności

Icek się żeni...

vKlezFestu, przykładem dla Lwowa

powojennej wniósł do tego miasta

był przede wszystkim Kraków. W tym

swoje obyczaje i kulturę. Każdy na-

roku do Lwowa zaproszono sporo ze-

na miejscu, gdzie inwestorzy chcą

ród ma „prawo do nostalgii” za swoją

społów klezmerskich z terenów Ukra-

szybko budować hotele, żeby się nie

małą ojczyzną.

iny, a też z Rosji, Mołdawii, Izraela,

spóźnić na EURO-2012. Na razie tylko

Swój stosunek do projektu Lviv-

Austrii, Niemiec.

jedna z lwowskich organizacji żydow-

KlezFest wyrazili znani ukraińscy ar-

„Miasto nam pomogło, bo nie

skich ma tutaj swój lokal, prowadzi

tyści Lwowa – Petro Humeniuk, Jurij

przeszkadzało” – z poczuciem humo-

działalność charytatywną oraz ciągle

Koch, Olha Pohribna-Koch, którzy

ru zauważyła Ada Dianowa, dyrektor

wzywa do odbudowy, słynnej kiedyś,

zaprezentowali swoje malarstwo pod-

„Hesed-Arie”. Co tyczy się dofinanso-

synagogi „Złota Róża”. Najwięcej

czas wystawy „Wymiar żydowski” w

wania tego Festiwalu, to możliwie, że

starań dokłada Meylakh Sheykhet,

Muzeum Idei przy ul. Wałowej. Można

tak właśnie jest. Dziwne było, że nikt

dyrektor Amerykańsko-Ukraińskiego

było tam zobaczyć też prace powo-

z miejscowych władz nie zaszczycił

Biura praw człowieka.

jennego artysty żydowskiego ze Lwo-

swoją obecnością takiej niecodzien-

W urzędzie miasta narzekają, że

Bawią się goście weselni

nej imprezy.

zróżnicowana wspólnota żydowska

Choć trzeba powiedzieć, że wła-

nie wyraża zbyt wielkiego zaintereso-

oraz zachęca do tego Żydów, używa-

dami Żydów Galicyjskich”, gdzie zgro-

dze Lwowa w różny sposób próbują

wania udziałem w odbudowie dzielni-

jących na co dzień rosyjskiego.

madzono wiele materiałów i zdjęć ar-

zmienić twarz prastarej dzielnicy ży-

cy, gdzie Żydzi mieszkali od XIV wieku

Podczas tego samego koncertu

chiwalnych, przedmiotów oraz książki

dowskiej, która słynie jako najbardziej

aż do II wojny światowej. Żydzi twier-

przepełniona sala pałacu Sapiehów

i publikacje w różnych językach. Póki

zaniedbana w centrum miasta. Ro-

dzą, że jest ich co raz mniej, wspólnota

owacyjnie witała też 89-letniego ma-

co, do konserwacji i odnowienia rzeźb

śnie liczba kawiarenek, restauracji,

się starzeje. Zresztą większość nie ma

estro Alfreda Szrajera z Drohobycza.

na kamienicach dzielnicy wyznaw-

sklepików. Nawet całe kamienice oży-

żadnych związków z przedwojennym

Jest to, chyba, ostatni Żyd galicyjski,

ców wiary mojżeszowej jeszcze nie

Skrzypek, A. Friedman

ły przyciągając turystów. Tym czasem

Lwowem. W siedzibie „Heseda-Arie”

który pozostał na stale w rodzinnym

doszło, natomiast wróciła do Lwowa

archeolodzy prowadzą wykopaliska

jest czynna świetlica-muzeum „Śla-

mieście. Nadal stale koncertuje na

muzyka klezmerska, jako część spu-

wa Michaiła Leszcziniera, a również

Ukrainie i w Polsce. Zachwycił jak

ścizny kulturalnej Żydów galicyjskich

uczestników współczesnego żydow-

zawsze wykonaniem przedwojennych

i całej Europy Środkowowschodniej.

skiego art-studium „Metamorfozy”.

piosenek w języku polskim. Zagrał

Od samych początków swej działal-

„Oczywiście, że to wygląda ina-

na skrzypcach i zaśpiewał wiązankę

ności popularyzuje ją „Hesed-Arie”.

czej, niż było kiedyś – zgadza się

utworów w różnych językach autor-

Popularnym nie tylko na Ukrainie, ale

przybyły z Izraela dr Aaron Weiss,

stwa kompozytorów żydowskich, któ-

też w Polsce jest zespół „Lviv Klezmer

uratowany jako dziecko w czasie

rzy wzbogacili wiele kultur sąsiednich

Bend”.

wojny przez swoich sąsiadów w Bory-

narodów. A na zakończenie razem z

W ciągu tygodnia, w ramach tego-

sławiu. – Ale dobrze, że ten Festiwal

Alfredem Schrajerem wszyscy za-

rocznego Festiwalu wesoła muzyka

odbywa się na Rynku we Lwowie, w

śpiewali „Tylko we Lwowie” Emanu-

klezmerska brzmiała w Muzeum Idei

centrum miasta”.

ela Schlechtera z muzyką Henryka

przy ul. Wałowej oraz w sali Pałacu

To była impreza nie tylko dla tury-

Warsa.

Sapiehów. Nawet można była usły-

stów. Okazało się, że jeszcze sporo

Tym razem na scenie pałacu

szeć tam jidysz. Niestety wykonawcy

dzisiejszych mieszkańców Lwowa

Sapiehów połączyły się dwa światy,

byli zmuszeni tłumaczyć treść wyko-

nigdy nie zetknęła się tak blisko z

dwie epoki – zaznaczyła prowadząca.

nywanych w tym języku piosenek.

kulturą żydowską. W ich rodzinnych

Jedyny przedstawiciel Żydów galicyj-

Jak wyjaśnił stary Żyd besarabski

wioskach i miasteczkach nie ma już

skich, wychowanych w Polsce i pod

Arkadiusz Gendler, który przyjechał

Żydów, a jeżeli są, to ukrywają swoją

zaborem austriackim oraz potomko-

z Zaporoża jidysz poniósł największe

tożsamość.

wie Żydów z Ukrainy Wschodniej,

straty podczas Holocaustu. Wspo-

Do późnego wieczora na placu

Besarabii, Rosji.

mniał, że także władze carskie nie

koło ruin „Złotej Róży” i „Arsenału”

„Wszystko zostało stracone” – pe-

pozwalały Żydom zamieszkać w sto-

lwowskiego trwał koncert galowy

symistycznie podsumował Borys Do-

licy i wielkich miastach, aż do lutego

„LvivKlezFestu”. Tysiące ludzi różnej

rfman, jedyny dziennikarz żydowski

1917 roku. „Nasza kochana władza

narodowości zjednoczyła muzyka kle-

ze Lwowa, który pisze w jidysz.

sowiecka też nie pozwalała cieszyć

zmerska. Można było nabyć rozmaite

„To nieprawda, nic nie przepadło

się z jidysz” – dodał. Dłatego Gendler

upominki, książki, spróbować „pejsa-

– zaprzeczyli mu z sali. – Kontynuuje-

dokłada wielu starań dla odrodzenia

Taniec panny młodej z druchnami

chówki” oraz dań kuchni żydowskiej.

my kulturę naszych przodków”.

tego języka, sam śpiewa piosenki