Przegląd wydarzeń

6

12 – 25 sierpnia 2011 * Kurier Galicyjski

zBrODNIa W CzarNYm lesIe – CO sIĘ Tam sTaŁO

Na jesieni 1939 roku, po zakoń-

czonych działaniach zbrojnych w

kampanii wrześniowej, różne forma-

cje niemieckie przystąpiły do realizacji

tzw. „Akcji Inteligencja” (niem. Intelli-

genzaktion), trwającej z przerwami do

1943 roku, wymierzonej w polską elitę

intelektualną. Akcja ta przebiegała z

różnym nasileniem w poszczególnych

rejonach okupowanej Polski. Najwię-

cej zbrodni popełniono na Pomorzu

(ok. 30 tys. ofiar śmiertelnych), w Wiel-

kopolsce (ok. 2 tys. ofiar), na Mazow-

szu (ok. 6,7 tys. ofiar), Śląsku (ok. 2

tys. ofiar), w Łodzi (ok. 1,5 tys. ofiar),

a także w tzw. akcjach specjalnych, z

których największe to Akcja AB (Ausse-

rordentliche Befriedungsaktion, ok. 3,5

tys. ofiar), Sonderaktion Krakau i Zwe-

ite Sonderaktion Krakau (ok. 187 ofiar,

uczonych i pracowników naukowych

Stary krzyż-pomnik

z Uniwersytetu Jagiellońskiego), oraz

wymordowanie profesorów ze Lwowa.

polskiej inteligencji, głównie nauczy-

kuńczej. Również Krüger będąc pew-

cieli. Jako autorów listy proskrypcyj-

nym, że Lanckorońska nie wyjdzie z

nej wymienia się profesorów gimna-

więzienia, podczas jej przesłuchania,

Stanisławów podczas

zjum ukraińskiego w Stanisławowie:

chwalił się swoim udziałem w mordzie

okupacji sowieckiej

dr. Jana Rybczyna i nauczyciela o

na profesorach lwowskich, sugerując

i niemieckiej

Po agresji sowieckiej na Polskę,

nazwisku Danysz.

że to samo stało się z nauczycielami

zaraz po zajęciu Stanisławowa, roz-

Nauczycieli aresztowano pod-

ze Stanisławowa.

poczęły się w regionie represje wobec

stępem po zwołaniu ich na naradę w

polskiej ludności. Przez trzy dni tzw.

związku ze zbliżaniem się roku szkol-

Relacje świadków

Napis na krzyżu-pomniku

komitety rewolucyjne aresztowały pol-

nego. Pozostałe osoby były zabiera-

Technik pocztowy, Polak, J. M.,

skich działaczy, którzy byli kierowani do

ne z domów przez policję ukraińską.

zatrudniony w siedzibie gestapo przy

więzień. Tam byli bici, głodzeni, zdarza-

Hans Krüger – skazany w 1967 r. na

rozstrzeliwaniu nauczycieli w Czar-

Polakom tłumaczono, że są wzywani

instalowaniu centrali telefonicznej i sy-

ły się przypadki zabójstw bez wyroków

dożywocie za mordy na Żydach. Pod-

nym Lesie. Po wojnie skazani przez

na krótkie przesłuchanie. Spokojne

gnalizacji:

sądów. Naprędce zorganizowana ko-

pisywał wraz z Oskarem Brandtem

sąd niemiecki na karę więzienia:

i uprzejme zachowanie policjantów

Miałem możność poruszania się

munistyczna milicja ukraińska rozbra-

wyroki śmierci. Wyszedł na wolność w

- zastępca, a później następca Krüge-

sprawiło, że aresztowani nie nabierali

po całym budynku Gestapo i wglądu

jała i mordowała policjantów i żołnierzy

1988 r. Bezpośredni udział w rozstrze-

ra SS-Untersturmführer Oskar Bandt;

podejrzeń wobec zamiarów Niemców

na dziedziniec więzienny w ciągu kil-

polskich. NKWD, po zorganizowaniu

liwaniu wzięli:

- gestapowiec Remarb Müller;

i poddawali się biegowi wypadków.

ku dni mojej pracy. Widziałem jak pro-

swojej komórki w Stanisławowie, prze-

- bracia Johann i Willi Mauerowie,

- volksdeutsch Zygmunt Adamski, po

Ogółem w dniach 8-9 sierpnia 1941

wadzeni przez ukraińską policję Pola-

prowadziła aresztowania polskich ofi-

volksdeutsche, przed wojną żołnierze

wojnie ujęty w Nowym Sączu i skaza-

roku aresztowano blisko 300 Pola-

cy byli doprowadzani do pokoju, gdzie

cerów, działaczy partii politycznych, sę-

WP, podczas wojny służyli w Ge-

ny 28 listopada 1945 r. na śmierć.

ków.

urzędowali dwaj gestapowcy, bracia

dziów, prokuratorów. Duża z nich część

stapo, wykazywali się szczególnym

Aresztowanych przetrzymywano

Mauerowie. Stamtąd po przesłucha-

(opr. na podstawie:

zginęła w Katyniu. W latach 1940-1941

okrucieństwem podczas aresztowań

w więzieniu gestapo i wykorzystywa-

niu, aresztowanych odsyłano do wię-

Wikipedia.pl)

część polskich mieszkańców została

i przesłuchań. Osobiście dokonywali

no przy pracach budowlanych w oko-

zienia. Akcja trwała około trzech dni.

zdjęcia

wywieziona na Syberię.

egzekucji więźniów, wzięli udział w

licach ogrodów Bracha. Początkowo

Po kilku dniach zobaczyłem, jak po-

WITALIJ CZASZCZIN

Po ataku Niemiec na ZSRR w

można było z nimi nawiązać kontakt.

licja ukraińska usuwała z dziedzińca

1941 roku, NKWD wymordował pol-

Po kilku dniach strażnicy ukraińscy

więziennego pracujących tam jakichś

Po uroczystościach odsłonięcia

skich i ukraińskich więźniów, w wię-

zaczęli strzelać do osób próbujących

więźniów. Po usunięciu ich z dziedziń-

pomnika-krzyża w Czarnym lesie

zieniu przy ul. Bilińskiego. Stanisła-

zbliżać się do pracujących więźniów.

ca, zaczęto wyprowadzać z więzienia

06.08.2011 odznaczono zasłużone osoby

wów początkowo został zajęty przez

W nocy z 14 na 15 sierpnia 1941

do stojącego tam ciężarowego samo-

wojska węgierskie, które przyjaźnie

roku większość aresztowanych Pola-

chodu na wpół odzianych mężczyzn:

Złotym Medalem Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa

odnosiły się do polskiej ludności. Po-

ków, ponad 250 osób, przewieziono

byli tylko w spodniach i koszulach,

odznaczono:

nownie powstała ukraińska milicja, któ-

ciężarówkami do Czarnego Lasu, w

boso. Wielu z nich poznałem. Byli to

Mychajła Wyszywaniuka

ra rozpoczęła rozprawę z Ukraińcami,

okolicy wsi Pawełcze, rozstrzelano, ich

nauczyciele i lekarze – Polacy, miesz-

Lucynę Kubicką

współpracującymi z władzą sowiecką.

zwłoki zakopano na miejscu. Z kaźni

kańcy Stanisławowa.

Irenę Czaszczin

Po zorganizowaniu władzy nie-

ocalał Polak, leśniczy z Sołotwiny,

Dwaj ukraińscy policjanci i dwaj

Witalija Czaszczina

mieckiej, została ona też użyta do

który korzystając z deszczu i nie-

gestapowcy ponaglali ich biciem

Jana Grabowskiego

niszczenia populacji żydowskiej. 4

uwagi konwojentów, zsunął się z cię-

drewnianymi pałkami (nogami od sto-

sierpnia 1941 roku gestapo wezwało

żarówki i uciekł. Tuż przed egzekucją

łów i krzeseł) do zajmowania miejsc

Odznaki Za Zasługi dla Związku Kombatantów

do swojej siedziby inteligentów ży-

Niemcy zebrali grupę chłopów z Pa-

w samochodzie. Szczególnie mocno

Rzeczypospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych

dowskich. Stawiło się ich ok. tysiąca,

wełcza i nakazali jej wykopanie dołów

pobity został jeden nauczyciel, który

otrzymali:

wszyscy zostali przewiezieni do lasu

w Czarnym Lesie.

nie miał siły wspiąć się na wysokie

Lucyna Kubicka

koło Uhrynowa i tam zamordowani. W

Los ofiar ukrywano przed ich ro-

podium samochodu. Uratowała go od

Irena Czaszczin

następnych miesiącach gestapo do-

dzinami, które w dalszym ciągu czyni-

dalszych uderzeń udzielona mu przez

Krystyna Stafińska

konywało w kilku etapach masowych

ły starania o zwolnienie uwięzionych.

kolegów pomoc. Po załadowaniu

Barbara Biliczak

egzekucji Żydów. Część z nich została

We wrześniu 1941 roku, rodziny za-

wozu liczbą ok. 30-40 ludzi, nakryto

wywieziona do obozów koncentracyj-

niepokojone brakiem informacji, wy-

ich brezentem. Wówczas wyszedł

nych. Z 30 tys. Żydów, którzy miesz-

słały delegację do siedziby gestapo,

z budynku jeden z braci Maurerów,

PodzięKowanie

kali w Stanisławowie ocalało kilkuset,

Hans Krüger zapewnił jednak że na-

Willi, z automatem i kazał eskorcie

ukrywając się w lasach bądź u swoich

uczyciele żyją i są w trakcie śledztwa.

usadowić się przy więźniach. Sam

polskich lub ukraińskich sąsiadów.

Pozwolił na przysyłanie paczek żyw-

wsiadł do szoferki i samochód opuścił

Zarząd Główny Towarzystwa Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej składa

nościowych i odzieży na zbliżającą

więzienie, udając się w nieznym mi

serdeczne podziękowania na ręce Pana Prezydenta miasta Krakowa, Za-

się zimę. Żywność ta była dawana

kierunku.

egzekucja

rządowi oraz pracownikom Sekretariatu Prezydenta Miasta za życzliwość

psom, a odzież rozdzielali między sie-

w Czarnym Lesie

Odpowiedzialni

i serdeczność, a także finansowe wsparcie corocznej wycieczki-pielgrzym-

Szefem gestapo w Stanisławowie

bie dozorcy więzienni.

Ogólnie liczbę zamordowanych

ki do Krakowa i Wieliczki dla członków naszej organizacji, a tym samym

został hauptsturmführer Hans Krüger,

Dokonanie zbrodni wyjawił zimą

Polaków w Stanisławowie szacuje się

dla Polaków, którzy dzięki takiej pomocy mogą odwiedzić Kraj Ojczysty, a

który wziął wcześniej udział w mor-

1942 roku niemiecki prokurator Rotter

na ok. 860 osób.

szczególnie Królewskie Miasto Kraków.

dzie profesorów lwowskich. Na jego

w rozmowie z Karoliną Lanckoroń-

Za głównego odpowiedzialnego za

W imieniu uczestników tegorocznej wycieczki-pielgrzymki składamy

polecenie 8 i 9 sierpnia 1941 roku po-

ską, przybyłą do Stanisławowa jako

zbrodnie dokonane w Czarnym Lesie

serdeczne Bóg zapłać!

licja ukraińska dokonała aresztowań

przedstawicielka Rady Głównej Opie-

uważany jest SS-Hauptsturmführer