Wyjęte z karty pamięci

18

12 – 25 sierpnia 2011 * Kurier Galicyjski

POWsTaNIe WarszaWsKIe

„Naród naprawdę męski nie walczy nigdy

do ostatniej kropli krwi. Na tym polega

prawdziwy patriotyzm, patriotyzm obda-

we naloty na III Rzeszę bombowców

KRZYSZTOF SZYMAŃSKI

RAF i USAF i lądowania samolotów

tekst

rzony instynktem życia, nakazującym cier-

alianckich z pomocą dla powstania,

zdjęcia archiwum

pliwość, ostrożność, powściągliwość, sub-

ani nawet zgody na lądowanie za li-

nią frontu niemiecko-sowieckiego za

telność taktyczną w dążeniu do celu zasad-

Wisłą samolotów RAF, dostarczają-

Co roku 1 sierpnia obcho-

niczego. My natomiast tak bardzo tęsknimy

cych zrzuty dla miasta, w przypadku

dzone są kolejne rocznice tego

ich uszkodzenia przez niemieckie lot-

historycznego zrywu młodzie-

do wielkości, do walki…”

nictwo lub artylerię przeciwlotniczą.

ży polskiej. W różnych okre-

Czy dowódcy przewidywali taki

sach te rocznice obchodzone

przebieg powstania. Opublikowa-

Stefan Kisielewski o Powstaniu

były różnie. Od cichych, moż-

ne obecnie dokumenty archiwalne

na rzec, rodzinnych obcho-

Warszawskim,

wskazują, że tak. Przewidywali, że

dów w okresie stalinizmu, po

Tygodnik Powszechny, 24.09.1945

poprowadzą ich do z góry ZAPLANO-

uroczyste upamiętnienie bo-

WANEJ KLĘSKI. Gen. Okulicki na

haterów ostatnio. Ale im dalej

(fragment)

naradzie Komendy Głównej AK w lip-

odsuwa nas czas od tamtych

cu 1944 mówił: „Musimy się zdobyć

chwil tym bardziej trzeźwo

na czyn, który wstrząśnie sumieniem

„Obłąkana koncepcja powstania”, który

skiej inteligencji. Podczas walk zbu-

oceniane są wydarzenia. Nie

świata. W Warszawie mury się będą

ukazał się w Życiu Warszawy 29 lipca

rzonych zostało około 25% zabudowy

tylko przez historyków młod-

walić i krew poleje się strumieniami,

2005.

miasta, a po ich zakończeniu, w wyni-

szego pokolenia, ale nawet

aż opinia światowa zmusi rządy 3 mo-

O Powstaniu Warszawskim mówi

ku celowego burzenia i palenia miasta

przez samych uczestników

Pomnik małego powstańca

carstw do zmiany decyzji z Teheranu”

się na klęczkach i tylko sporadycznie

przez niemieckie oddziały niszczyciel-

krwawych zmagań o Warsza-

Tak wiec dowódcy AK zdawali sobie

stawiane są trudne pytania. Na przy-

skie (niem. Vernichtungskommando),

wę. A czy naprawdę walczyli

sprawę, że Powstanie militarnie nie ma

szkody i nie miała większego zna-

kład: czy ludzie, którzy podjęli decy-

dalsze 35%. Wobec zniszczenia około

oni tylko o Warszawę? Czy to

szans na powodzenie, jest w założeniu

czenia militarnego, niejednokrotnie

zję o walce, kalkulowali, że mogą ją

10% zabudowy w obronie miasta we

powstanie miało jeszcze inne

skazane na klęskę i miało być tylko

zawyżając liczbę ofiar walk w War-

przegrać?

wrześniu 1939 roku i 15% w wyniku

przyczyny? Te pytania zadają

rozpaczliwym krzykiem protestu prze-

szawie i podważając kompetencje

Kalkulowali. Na kluczowych nara-

powstania w getcie warszawskim,

sobie nawet ci, którzy o go-

ciw zniewalaniu Polski przez Sowiety.

dowódców walk w stolicy. A jaka jest

dach padało pytanie: co będzie, jeśli

pod koniec wojny około 85% miasta

dzinie 17.00 1 sierpnia 1944

Krytycy Powstania za główny ar-

prawda historyczna?

Rosjanie nie nadejdą? Rzeź, klęska.

leżało w gruzach. Zniszczony został

roku chwycili za co kto miał,

gument złego przygotowania akcji

W jakimś stopniu władze na Krem-

Rozmawiałem z wieloma ludźmi,

bo broni dla wszystkich też

przytaczają słabe uzbrojenia żołnierzy.

lu inspirowały wybuch powstania. 29

którzy przeżyli gehennę Warszawy.

nie było.

Faktycznie, z uzbrojeniem nie było naj-

lipca do warszawiaków zaapelował

Prawdziwi powstańcy – nie ci, którzy

lepiej, ale jeszcze gorzej było z wyko-

Polska niestety nie miała szczę-

przez radio moskiewskie Związek

przypięli sobie krzyże Armii Krajowej

rzystaniem zgromadzonej broni.

ścia do powstań. Każde z nich anga-

Patriotów Polskich, nawołując lud-

w latach 90., bo takich jest sporo, tylko

Stan na 1 sierpnia 1944 rano:

żowało najlepszych synów naszego

ność Warszawy do powstania prze-

ci, którzy byli na barykadach – bardzo

karabiny – 2629 szt., z czego wykorzy-

narodu i dawało tylko krótkotrwałą

ciw Niemcom. Komunikaty, będące

krytycznie mówili o Powstaniu. Mieli

stano ok. 1000 szt.

iluzję wolności. Po upadku stan rze-

powtórzeniem tej audycji, nadawała

poczucie, że są oszukanym pokole-

ręczne karabiny maszynowe – 145

czy pogarszał się jeszcze bardziej,

także czterokrotnie dnia 30 lipca 1944

niem. Także ludność cywilna miała

szt., z czego wykorzystano 60 szt.

przynosił setki tysięcy ofiar, wśród

roku (w godzinach: 15:00, 20:55,

poczucie krzywdy. O tym nie piszemy,

ciężkie karabiny maszynowe – 47 szt.,

samych walczących i ludności cy-

21:55, i 23:00) moskiewska Radio-

bo i nie wypada, i politycznie niepo-

z czego wykorzystano 7 szt.

wilnej, konfiskaty majątków i zsyłki

stacja im. Tadeusza Kościuszki. W

prawne. A przecież jedną z przesła-

pistolety maszynowe – 657 szt., z cze-

na Syberię, co w wielu wypadkach

obliczu zbliżania się Armii Czerwonej

nek kapitulacji Powstania było to, że

go wykorzystano ok. 300 szt.

też oznaczało powolną i męczeń-

do Warszawy i okolic, jej sukcesów na

ludność zaczęła się burzyć. Zaczęła

pistolety – 3846 szt., z czego wykorzy-

ską śmierć. XIX wieczne powstania

froncie i pozytywnej oceny jej możli-

tego żądać. Czemu trudno się dziwić,

stano 1700 szt.

toczyły się na olbrzymich terenach,

wości dalszej ofensywy, zdecydo-

po dwóch miesiącach bombardowań

Mogiła powstańcza

granaty ręczne i ppanc – 44 387, z cze-

przestrzeniach i w mniejszym stopniu

wano o wybuchu powstania. Wobec

i ostrzału.

go wykorzystano 25 tys. szt.

narażały ludność cywilną. Powstanie

sprzyjającej sytuacji na froncie, polscy

Na Pradze przerwano walkę po

Posiadany stan uzbrojenia po-

Warszawskie skoncentrowało się w

dowódcy przewidywali, iż powstanie

wielowiekowy dorobek kulturalny i ma-

sześciu dniach, kiedy wiadomo już

zwalał sformować 70 plutonów zdol-

obrębie jednego miasta i jego kon-

powinno trwać zaledwie kilka dni, zaś

terialny.

było, że Powstanie jest nie do wy-

nych do prowadzenia działań przez 2

sekwencje ponieśli wszyscy, którzy w

w rzeczywistości jego walki trwały 63

Jednak Powstanie pokazało, że

grania. I ocalono ludzi. W Warsza-

dni. Oznacza to, że w godzinie „W”

nim się znaleźli.

dni. Propaganda sowiecka nie wspo-

Polak nigdy nie zgodzi się z przymu-

wie lewobrzeżnej nie można było tak

(17:00) uzbrojonych było do 3,5 tys.

Powstanie Warszawskie zawsze

minała o tym, iż Armia Czerwona z

sem, okupacją, narzuconym reżimem

samo?

powstańców na 36,5 tys. zmobilizo-

postrzegane było jako zryw protestu

polecenia Józefa Stalina w dniach

i w obliczu klęski podejmie rozpacz-

Nie można, przez fałszywe ambi-

wanych. Czym miała walczyć resz-

przeciw okupantom i ich brutalnej

5 i 6 sierpnia 1944 wstrzymała atak

liwą walkę, nawet gdy nie ma szans

cje i fałszywe rachuby. Przecież pre-

ta?

polityce względem Polaków. Ale nie

na miasto ze względów politycznych

na zwycięstwo. Takiego przeciwnika

mier Stanisław Mikołajczyk przebywał

W 2009 roku pojawiła się książka

wrogowie  niszczą  bezwzględnie,

w Moskwie i nie wiadomo było, czy

„Kulisy katastrofy Powstania War-

chociaż oceniają go ze zdumieniem.

coś załatwi, czy nie. No i przekonanie

szawskiego 1944”, w przedmowie

Oceniając Powstanie Warszawskie,

niektórych przynajmniej dowódców,

do której autor Jan Sidorowicz pisze:

Heinrich Himmler w czasie narady z

że trzeba się bić do końca, że trze-

„…Wydana z inicjatywy nieformalnej

dowódcami niemieckimi 21 września

ba zginąć. Jak pod Termopilami. Na

grupy byłych Żołnierzy Armii Kra-

1944 w Jägerhöhe powiedział, że

przykład generał Tadeusz Pełczyński

jowej, Powstańców Warszawskich,

była to „…najcięższa walka, jaką to-

był przekonany, że konieczny jest

którzy przed odejściem na Wieczną

czyliśmy [Niemcy] od początku wojny.

symbol, który wstrząśnie sumieniem

Wartę postanowili przekazać młod-

Jest porównywalna tylko do walk o

świata. Też nieprawda, bo niczym nie

szym pokoleniom swoje wspomnie-

każdy dom w Stalingradzie”.

wstrząsnął. Wielka iluzja.

nia i refleksje na temat Powstania

Ta opinia chyba najlepiej oddaje

Warszawskiego. Do swoich refleksji

uczucia tych, którym udało się tę ge-

PS. Votum separatum

dołączyli szereg publikacji histo-

hennę przeżyć.

ryków i świadków wydarzeń, które

Co dało powstanie. Z politycz-

Ostatnio niezwykle mod-

ukazały się w prasie krajowej i emi-

nego i militarnego punktu widzenia

nym jest tworzenie alterna-

gracyjnej, i które oddają w sposób

– nic. Nie zmieniło ustaleń Wielkiej

tywnych wizji historii. Nie my-

Powstańcy warszawscy

niezafałszowany cel, przebieg i skut-

Trójki (symboliczne, ale w NKWD też

lić, proszę, z analizą. Zadam

ki Powstania. Publikacje te stanowią

„trójki” decydowały o życiu i śmierci).

jednak pytanie: Czy gdyby

przeciwwagę dla oficjalnej wykładni

zapominajmy, że było ono tylko czę-

Polska znalazła się w „obozie” socja-

oraz przez 44 dni (pierwsze zrzuty

te nieudane powstania nigdy

Powstania i polityki historycznej

ścią o wiele szerszej akcji pod kryp-

listycznym. A swoje życie za „wielką

radzieckiego uzbrojenia nastąpiły do-

nie wybuchły, Polska kiedy-

uprawianej przez kolejne Rządy III

tonimem „Burza”, która objęła już od

iluzję” polityków oddało około 10 tys.

piero 13 i 14 września 1944), mimo

kolwiek powróciłaby na mapę

RP, wprowadzającej w błąd opinię

początku 1944 roku tereny wschodnie

zabitych, 7 tys. zaginionych i 5 tys.

wielokrotnie składanych obietnic, nie

europy? Czy gdyby nie Po-

publiczną”. Publikacja ta, składająca

przedwojennej Rzeczypospolitej. Na-

rannych żołnierzy oraz około 200 ty-

udzieliła żadnej pomocy wojskowej

wstanie Warszawskie możli-

się z materiałów archiwalnych, wspo-

siliła się ta akcja w lipcu w przededniu

sięcy ofiar spośród ludności cywilnej.

powstańcom warszawskim, chcąc w

wy byłby Sierpień 1980 i od-

mnień, ocen historyków i wywiadów

Powstania.

Liczbę 200 tys. ofiar podał jako pierw-

ten sposób doprowadzić do zniszcze-

zyskanie pełnej niezależności

w wielu wypadkach przedstawia re-

Przez wiele lat propaganda PRL

szy przewodniczący PKWN Edward

nia organizacji niepodległościowych

w 1989 roku?

alny stan rzeczy i nastroje, panujące

-u oraz oficjalna wersja w szkolnych

Osóbka-Morawski jeszcze podczas

przeciwnych planom ZSRR w sto-

I kim bylibyśmy dzisiaj?

wśród żołnierzy i ludności cywilnej

podręcznikach historii, szczególnie

trwania powstania. Obecnie historycy

sunku do Polski. Józef Stalin odmówił

Co uwadze czytelników,

ówczesnej Warszawy.

powstających do 1956 roku, usiłowa-

przyjmują, że straty ludności cywil-

również zgody na wykorzystanie lot-

w to kolejne sierpniowe po-

Przytoczę fragment wywiadu Ra-

ła przedstawić powstanie warszaw-

nej wyniosły ok. 120–200 tys. ofiar.

nisk na terenie ZSRR (rejon Doniecka

południe, polecam...

fała Jabłońskiego z historykiem, pro-

skie jako nieodpowiedzialną decyzję,

Wśród zabitych przeważała młodzież

i Zaporoża), z których dokonywane

MARCIN ROMER

fesorem Pawłem Wieczorkiewiczem

która spowodowała niewyobrażalne

oraz ogromna większość warszaw-

były w 1944-1945 regularne wahadło-