muzeum pod gołym niebem

20

12 – 25 sierpnia 2011 * Kurier Galicyjski

lWOWsKI PaNTeON sŁaWY I CHWaŁY

(ciąg dalszy z poprzednich numerów – odcinek ostatni)

Skrzypczyk, architekci Michał Wi-

twicki i Artur Zbiegieni, konserwator

dzieł sztuki i rzeźbiarz dr Janusz

Smaza. Ofiarnie pracowali członko-

wie Polskiego Towarzystwa Opieki

nad Grobami Wojskowymi. Sprawa

polskiego cmentarza wojskowego

juRIj sMIRNOw

nabrała znacznego rozgłosu mię-

tekst i zdjęcia

dzynarodowego, znalazła się w

centrum zainteresowania polskich

Południowo-wschodnią część pola

i ukraińskich władz państwowych,

76 zajmuje memoriał Ukraińskiej

mediów. Ogromny wysiłek w spra-

Armii Halickiej, budownictwo które-

wę odbudowy Cmentarza włożył

go rozpoczęto w 1998 roku według

śp. Andrzej Przewoźnik, sekretarz

projektu architekta Myrona Fedyka,

generalny Rady Ochrony Pamięci

przy współpracy artystów-rzeźbiarzy

Miejsc Walk i Męczeństwa.

Mykoły Posikiry i Dmytra Krwawycza.

Logicznym zakończeniem wy-

W górnej części panteonu ustawiono

siłku tak wielu ludzi dobrej woli były

14-metrową kolumnę z sześciometro-

Pomnik na grobie inż. Gusta-

uroczystości otwarcia odbudowanego

wą postacią Archanioła Michała. Obok

Widok na Pomnik Chwały

wa Müldnera

memoriału. Uroczystość 25 czerwca

znajdują się groby znanych ukraińskich

2005 roku była wyjątkowo okazałą.

działaczy wojskowych i politycznych,

kursowego inż. architekta Rudolfa

sem uformowały się dwa rzędy gro-

Uczestniczyło w niej kilka tysięcy osób,

mianowicie Aleksandra Tysowskie-

Indrucha (1892-1927). Jeszcze w

bów zasłużonych. W tym zaszczyt-

prezydenci Aleksander Kwaśniew-

go (1886-1968), przywódcy skautów

1919 roku Magistrat lwowski wykupił

nym miejscu pochowano znanych

ski i Wiktor Juszczenko, członkowie

ukraińskich, zwanych „Płastem”, My-

od sióstr benedyktynek ormiańskich

dowódców wojskowych, polityków i

rządów obydwu krajów, kombatanci,

chajła Hałuszczyńskiego (1878-1931),

grunty położone w południowo-

duchownych, mianowicie arcybisku-

liczni przedstawiciele duchowieństwa

prezesa towarzystwa „Proswita”, Dmy-

wschodniej części Cmentarza Ły-

pa Józefa Teodorowicza, generałów

na czele z kardynałem Marianem

tra Witowskiego (1887-1919), dowódcy

czakowskiego, na pochyłym zboczu

Tadeusza Rozwadowskiego, Wacła-

Jaworskim i kardynałem Lubomirem

Ukraińskich Strzelców Siczowych, mi-

stromo spadającym w kierunku Po-

wa Iwaszkiewicza, Edmunda Kes-

huzarem.

nistra do spraw wojskowych w rządzie

hulanki. W tymże roku rozpoczęto

slera, Bolesława Popowicza, Jana

ukraińskim i jego adiutanta Juliana

przeniesienie zwłok żołnierzy po-

Thullie, Ryszarda Jana Hausnera,

Czuczmana (1895-1919).

chowanych w różnych miejscach na

senatora RP Tadeusza Cieńskiego,

Po lewej stronie alei ułożono

terenie Lwowa i w okolicach miasta.

brygadiera Czesława Mączyńskie-

półkolem ciemnobrązowe płyty gra-

19 października 1921 roku ogłoszo-

go, znanego polityka galicyjskiego

nitowe flankowane dwoma obeli-

no wyniki konkursu na projekt archi-

hrabiego Aleksandra Skarbka, pro-

skami. Na nich wybito nazwiska 239

tektoniczny przyszłego panteonu.

fesora Ludwika Rydygiera etc. Na

żołnierzy UAH poległych w walkach

Realizację projektu Rudolfa Indrucha

tzw. „polach pokojowych” obrońców

o Lwów. W dolnej części cmenta-

rozłożono na wiele etapów i wiele lat.

Lwowa chowano do wybuchu II woj-

rza zbudowano kaplicę z czerwonej

Rozpoczęto w 1922 roku od budowy

ny światowej. Razem na Cmentarzu

cegły. Do krypty kaplicy przeniesio-

kaplicy mszalnej pod kierownictwem

spoczęło 2 859 osób.

no z Berlina prochy Ewhena Petru-

inż. Weissa. Już 28 września 1924

Po II wojnie światowej Cmentarz

szewycza (1863-1940), pierwszego

roku kaplicę poświęcił abp Bolesław

był przez władze radzieckie Lwowa

prezydenta Zachodnio-Ukraińskiej

Twardowski, w kaplicy zbudowano

zamknięty i metodycznie dewasto-

Republiki Ludowej. Obok znajdują się

oryginalny ołtarz dłuta Luny Amalii

wany. Ostateczna zagłada na rozkaz

groby kombatantów II wojny świato-

Drexlerówny. W następnym 1925

z Moskwy nastąpiła 25 sierpnia 1971

wej i więźniów politycznych lagrów

roku odsłonięto pomnik Lotników

roku. W tym dniu na Cmentarz wje-

radzieckich.

Amerykańskich. Do 1932 roku trwała

chały czołgi i spychacze. Zburzono

budowa monumentalnych katakumb,

kolumnadę, rozbito pomniki, krzyże.

Kolumna św. Michała Archa-

których współprojektantem po śmier-

Buldożerami wyrównano teren. W ka-

nioła na Cmentarzu UHA

ci Rudolfa Indrucha był architekt An-

takumbach urządzono warsztat ka-

toni Nestarowski. On również nadzo-

mieniarski, na górnym tarasie – ga-

rował wszystkie prace na Cmentarzu

raże dla traktorów i ciężarówek cmen-

do 1939 roku. W kryptach katakumb

tarnych. W kaplicy Orląt urządzono

złożono prochy 72 ofiar walk o Lwów,

składowisko złomu, ołtarz zniszczono.

wśród nich prochy młodych ludzi

Odbudowę Cmentarza rozpoczę-

„Orląt lwowskich”. Najbardziej zna-

to dopiero w 1989 roku, w całkiem

Kaplica Orląt Lwowskich

ni z nich to 14-letni Jurek Bitschan

(1905-1918) i 13-letni Antoni Petry-

kiewicz (1906-1919). Katakumby zo-

stały zbudowane w kształcie dwóch

symetrycznych części rozdzielonych

dekoracyjną studnią i były ozdobione

licznymi rzeźbami w stylu Art-Déco.

Obok lewej katakumby w 1938 roku

ustawiono pomnik Piechurów Fran-

cuskich autorstwa Józefa Różyckie-

go we współpracy z Kazimierzem

Sokalskim.

Głównym elementem Cmenta-

Pomnik Lotników Amerykań-

rza był Pomnik Chwały, uroczyście

skich

odsłonięty 11 listopada 1934 roku.

Wielka łukowa kolumnada składała

Lewe skrzydło katakumb

się z dwunastu kolumn doryckich,

Przy wejściu na teren Cmentarza

połączonych architrawem i flanko-

Orląt ustawiono dwie tablice: pierw-

Corocznie Cmentarz Łyczakow-

już innej rzeczywistości politycz-

wanych masywnymi pylonami. Przy

sza ku pamięci wizyty prezydentów

ski i Cmentarz Orląt odwiedza kilka

nej. Według uzgodnionych planów

łuku triumfalnym stały dwa olbrzymie

Leonida Kuczmy i Aleksandra Kwa-

tysięcy turystów. Przyjeżdżają ludzie

polsko-ukraińskich polska firma

Pomnik piechurów francu-

kamienne lwy, które trzymały tarcze

śniewskiego na ten Cmentarz w 1999

z całego świata. Unikatowa nekro-

budowlana „Energopol” pod kie-

skich

z herbem Lwowa i godłem państwo-

roku, druga – oficjalnego uroczystego

polia-muzeum jest miejscem, które

rownictwem Józefa Bobrowskiego

łukowo, znajdowały się rzędy gro-

wym Rzeczypospolitej. Od głównego

otwarcia odbudowanego Cmentarza

odwiedza każdy, kto interesuje się

przystąpiła do prac porządkowych.

bów żołnierskich. Przed Pomnikiem

wejścia do Pomnika Chwały prowa-

25 czerwca 2005 roku.

historią, sztuką i kulturą naszego

W pracy na Cmentarzu Orląt wło-

Chwały powstał grób Nieznanego

dziły szerokie, wspinające się w górę

Cmentarz Orląt zbudowano w la-

miasta.

żyli swój wkład: główny projektant

Żołnierza. Przed katakumbami z cza-

schody. Obok nich, ułożone również

tach 1922-1934 według projektu kon-

odbudowy  nekropolii  Jarosław

kG