Historia w znaczki wpisana

28

12 – 25 sierpnia 2011 * Kurier Galicyjski

KraDzIeż sTUleCIa

przecież, że „Mona Lisa” jest w Luw-

rze, a zatem, jak ją odzyskano?

tADeUSZ KURLUS

Mijały tygodnie i miesiące bez

jakichkolwiek istotnych nowości w jej

Opisane  tu  wydarzenie

sprawie, aż...

miało miejsce równo przed

stu laty. Poświęcono mu setki

Dwa i pół roku później...

artykułów, przedstawiono je w

Florencja. Na 1 grudnia 1913 roku

dziesiątkach książek, i niemal

znany miejscowy antykwariusz Alfredo

w każdej publikacji podawane

Geri wyznaczył kolejną aukcję dzieł

są szczegóły mocno się od sie-

sztuki. Jak zwykle, zgromadziła ona

bie różniące. Pewne jest tylko

wielu miłośników pięknych rzeczy,

jedno: zrelacjonowano w nich

chcących, jeśli już nie kupić jakiś wy-

zniknięcie z zasobów Luwru

stawiony na niej obiekt, to przynajmniej

szczególnie cennego obrazu:

móc śledzić przebieg licytacji. Z dużym

„Mony Lisy”, pędzla Leonar-

wyprzedzeniem Geri zapowiedział au-

da da Vinci (1452–1519), obra-

kcję w gazetowych ogłoszeniach w co

zu dziś uznawanego za jedno

ważniejszych dziennikach Europy, po-

z jego największych artystycz-

dając w nich także, że zawsze kupuje

nych osiągnięć. Obraz skra-

płótna starych mistrzów, oferując za

dziono! Przypominając histo-

nie najlepsze ceny. W odzewie napły-

rię rabunku w setną rocznicę

ku. Lecz akurat jemu nie odebrano od-

podstawie zaadresowanego do jednej z

ków muzeum, zwrócono się za pomo-

nęło wiele listów z rozmaitymi propo-

tego zuchwałego czynu, po-

cisków palców! A był on już za drobne

redakcji listu, którego autor ukrywający

cą prasy do ewentualnych świadków,

zycjami. Zainteresował go zwłaszcza

służymy się kilkoma źródłami,

przestępstwa dwukrotnie w policji no-

się pod pseudonimem „Złodziej” dono-

którzy mogli widzieć kogoś opuszcza-

list, który nadszedł z Paryża. Nadawca

które – jak się wydaje – naj-

towany, wystarczyłoby więc zajrzeć do

sił, że wyniósł z muzeum kilka figurek i

jącego gmach z jakimś pakunkiem.

podpisujący się „Leonardi” oferował

trafniej ustosunkowały się do

kartoteki, porównać odciski – i zagad-

masek, a potem sprzedał je za grosze

Przesłuchania dały tylko pewność, że

mu ... „Monę Lisę”! Chyba jakiś wariat,

tego, co miało miejsce za mu-

ka kradzieży byłaby rozwiązana! I to z

swemu przyjacielowi. Idąc po nitce do

kradzieży dokonano w poniedziałek

pomyślał antykwariusz, ale nie wrzucił

rami muzeum w 1911 roku.

natychmiastowym jej zakończeniem,

kłębka policja zdołała ustalić zarówno

rano, bo jeden ze strażników widział

bo „Mona” spoczywała w drewnianej

nazwisko donosiciela, jak i nabywcy

obraz tuż po 7, ale godzinę później,

skrzynce, którą ów złodziejaszek trzy-

skradzionych przedmiotów: złodzie-

gdy ponownie przemierzał Salon Car-

mał pod łóżkiem! Tu policja popełniła

jem był Géry Piéret, znany w paryskim

ré, już go tam nie było, pomyślał, że

ogromny błąd, z jej winy we Francji

półświatku aferzysta, a jego klientem –

„Monę”, jak to się już zdarzało, chwi-

powoli zaczęto się przyzwyczajać do

Pablo Picasso, który jednakże podzielił

lowo usunięto. A zatem złodziej zdjął

myśli, że obraz przepadł na zawsze.

się zdobyczą z Apollinairem. Obaj byli

obraz ze ściany między 7 a 8:30. Nie

Do nikogo nie przemówiły też nagrody

nieświadomi pochodzenia figurek i ma-

ulega kwestii, że był dobrze zoriento-

wyznaczone przez paryskie redakcje

sek. Poetę po kilku dniach zwolniono z

wany w rozkładzie pomieszczeń Luw-

za zwrot obrazu lub wskazówkę, gdzie

aresztu, Picassa tylko przesłuchiwano.

ru, w organizacji pracy jego perso-

go należy szukać.

Gdy wybuchła afera włożyli muzealne

nelu. oczywiste jest także, dlaczego

artefakty do walizki, którą zamierzali

wybrał na „dzień zero” poniedziałek,

wrzucić do Sekwany, ale rozmyślili się i

bo jak to jest w muzealnej tradycji,

Jak to było możliwe?

Niemniej jeszcze przez pewien

zanieśli je do muzeum. Okazało się, że

w poniedziałki muzea są nieczynne,

czas spekulowano, jaki mógł być prze-

jego pracownicy w ogóle nie mieli poję-

dzień ten przeznaczony jest na ro-

bieg wydarzeń. Zwłaszcza na łamach

cia o ich braku. Zarządzony remanent

bienie porządków, wykonywanie nie-

Gdzie jest obraz?

we wszystkich oddziałach muzeum

22 sierpnia 1911 roku – był to

wykazał, iż zapewne już od wielu lat

listu do kosza, lecz jeszcze raz uważ-

wtorek – przyszedł do Luwru, jak

złodzieje wciąż uszczuplali jego zaso-

nie go przeczytał. Wynikało z niego, że

ostatnio niemal codziennie zaraz po

by. Pół roku przed kradzieżą „Mony”

oferent jest Włochem i pragnie zwrócić

otwarciu jego bram, Louis Béroud,

ktoś „wyprowadził” z budynku ciężką

ojczyźnie przynajmniej jedno dzieło

artysta-malarz, i szybko przemierza-

statuę egipskiej bogini miłości Izis!

sztuki z tych, które zrabował w swo-

jąc korytarze i pomieszczenia ekspo-

Było to możliwe, bo personelu Luwru

im czasie Napoleon (tu w nawiasach

zycyjne, dotarł do Salon Carré, gdzie

nie wystarczało, by mieć wszystko na

musimy jego pogląd sprostować, gdyż

– za zezwoleniem dyrekcji muzeum

oku. W tym ogromnym pałacu, naj-

w tej kwestii nie miał właściwego roze-

– robił szkice do obrazu, w którego

większym wówczas budynku świata

znania, da Vinci wyjechał bowiem w

tle miała figurować „Mona Lisa”.

mającym ponad tysiąc pomieszczeń,

1516 roku, na zaproszenie króla Fran-

Wchodząc do sali, już u progu spoj-

mnogość korytarzy, wiele bocznych

ciszka I, który go niezmiernie cenił, do

rzał na ścianę, na której płótno wisiało

klatek schodowych i wiele wyjść, sło-

Francji, zabierając ze sobą „Monę”. Po

między dwoma innymi, „Mistycznymi

wem będącym właściwie miastem w

jego śmierci w 1519 r. monarcha kupił

zaślubinami św. Katarzyny” pędzla

prasy. Między innymi, dopuszczano,

mieście, pracowało raptem 257 osób.

ją od spadkobiercy za cztery tysiące

Cavaraggio i „Alegorią Alfonsa d Ava-

że skradziono obraz, by:

Odliczając dyrekcję, administrację

złotych florenów i zabrał do swego

los” Tycjana. Na jego miejscu widniały

▪ udowodnić dyrekcji muzeum, że

i służby pomocnicze, do pilnowania

zbędnych remontów itd. Większość

pałacu w Fontainebleau, gdzie kazał

jednak tylko cztery haki. Nie zdziwiło

nie dba dostatecznie o bezpieczeń-

ekspozycji było gdzieś około 150

pracowników ma w tym dniu wolne,

obraz powiesić w apartement de ba-

go to specjalnie, bo już nieraz zabie-

stwo zbiorów;

osób. Te z kolei często dość niefra-

a zatem i ochrona dóbr muzeum jest

ins, czyli w... łazience. Rychło stwier-

rano „Monę Lisę” do znajdującej się w

▪ zepchnąć tą sensacją na boczny

sobliwie wywiązywały się ze swych

wówczas ograniczona. Czy zatem

dzono jednak, że to nie wychodzi mu

muzeum pracowni fotograficznej lub

tor sprawę Maroka, gdzie akurat rodził

obowiązków. Na przykład rankiem

sprawcę kradzieży należało szukać

na dobre, więc przeniesiono go do kró-

by wykonać jakieś drobne zabiegi re-

się konflikt między Francją a Niemca-

owego feralnego sierpniowego dnia

wśród personelu?

lewskiej sypialni. Po rewolucji, w 1789

stauracyjne. By się upewnić, że tego

mi o panowanie nad tym krajem (w

pracownik, mający doglądać Salon

roku, w pałacu otwarto muzeum, wów-

dnia już nie będzie mógł malować,

tym wypadku za kradzieżą miały stać

Carré, opuścił salę, by się zaciągnąć

czas „Mona” mogła po raz pierwszy

zwrócił się do kierownika personelu,

Bałagan w Luwrze

koła rządowe);

dymkiem papierosa!

Szukając jakiegoś tropu, policja

zaprezentować się szerokiej publicz-

pilnującego tego segmentu muzeum.

▪ zatuszować fatalnie przeprowa-

Wspomnieliśmy wyżej, że policja

przyjrzała się także funkcjonowaniu

ności. Potem, w 1804 roku, Napoleon

Razem udali się do fotografów, ale

dzoną restaurację malowidła, która

przesłuchała wszystkich pracowni-

Luwru, sprawdziła, jak placówka, bę-

upodobał sobie mieć ją w sypialni w

tam obrazu nie było! Zajrzano także

praktycznie całkowicie je zniszczyła;

ków Muzeum. Sprawdzała także ich

dąca największą w świecie skarbnicą

swej rezydencji w Tuileries. Dopiero w

do pracowni konserwatorskiej – nie,

▪ dołączyć go do kolekcji ame-

odciski palców, bo na ramie obrazu,

sztuki, jest zarządzana. Wyszło na jaw,

1815 roku przeniesiono dzieło da Vinci

żadnych prac związanych z obra-

rykańskiego multimilionera Johna P.

pozostawionego przez złoczyńcę, wy-

że specjalnie się o jej bezpieczeństwo

do Luwru). Geri pokazał list dyrekto-

zem nie przewidywano! Gorączkowe

Morgana, pragnącego mieć najznako-

kryto wyraźny ślad linii papilarnych.

nie troszczono. Wprawdzie dyrektor

rowi Galerii Uffizi, Giovanniemu Pog-

kilkugodzinne poszukiwania nie dały

mitszą kolekcję w świecie;

Niestety, badanie tego materiału po-

Luwru, Théophile Homolle, chełpił się,

giemu, ten zaś zalecił mu, aby, mimo

rezultatu. Zastępujący nieobecnego

▪ przygotować jego kopie i sprze-

równawczego nie dało wyniku. Ale

że prędzej ktoś zdoła ukraść obie wie-

podejrzeń, iż do gry chciał wejść jakiś

dyrektora Luwru pracownik zawiado-

dać je w sekrecie jako oryginały na-

pilnująca toku dociekań policyjnych

że katedry Notre Dame, niż cokolwiek

oszust, jednak nawiązał z nim kontakt.

mił policję. Na jej polecenie muzeum

bywcom, niemającym pojęcia, że

prasa przypomniała, że przed kilkoma

z zasobów jego muzeum, ale była to

Antykwariusz odpisał więc na poste re-

zamknięto, niebawem zjawiło się w

„oryginały” kupili także inni amatorzy

miesiącami w Luwrze pracowała ekipa

tylko czcza przechwałka. Niebawem

stante do Paryża, że owszem, oferta

nim aż 60 policjantów i detektywów,

posiadania wspaniałego obrazu (za

firmy szklarskiej, która wstawiała szy-

do jednej z paryskich redakcji zgłosił

go interesuje, ale zanim zaproponuje

którzy zajrzeli do wszystkich chyba

tym przedsięwzięciem stał argentyński

by do ram najcenniejszych obrazów. A

się anonimowo jakiś paryżanin oznaj-

cenę, musi obraz zobaczyć. Odpo-

zakamarków ogromnego gmachu.

hochsztapler Eduardo de Valfierno);

zatem należało również sprawdzić jej

miając, że wielokrotnie udawało mu

wiedź przyszła szybko: w porządku,

Obrazu nie znaleźli, ale odkryli waż-

▪ zaszantażować rząd francuski,

pracowników. Uczyniono to. I nie do

się wynieść z muzeum rozmaite drob-

proszę przyjechać do Paryża. Na to

ny dowód, że został wykradziony: w

by wymusić na nim wypłacenie wiel-

wiary: przed śledczymi stanął także

ne przedmioty, zaszedł do niej także

Geri, że nie ma tyle czasu, by podjąć

jednej z bocznych klatek schodowych

kiego okupu.

człowiek, który – jak się potem oka-

pewien malarz, który przyniósł dwie

tak długą podróż i zaproponował spo-

znaleziono jego ramy!

Pojawiały się jeszcze inne suge-

zało – był poszukiwanym złodziejem!

fenickie statuetki z insygniami, że są

tkanie w Mediolanie, 22 grudnia. Już

Kto mógł dopuścić się tego prze-

stie (m.in., że czynu dopuścił się ja-

Ale wówczas zadano mu tylko kilka ru-

własnością Luwru. Jest tu także polski

10 grudnia jednak w jego gabinecie

stępstwa, czy działał sam, czy miał

kiś maniak), ale pomińmy je (zresztą

tynowych pytań (co robił 21 sierpnia),

ślad: 7 września za kratki trafił poeta

we Florencji pojawił się człowiek, który

wspólników? Na te pytania miało od-

wszystkie okazały się błędne), bo

zrobiono także rewizję w zajmowanym

Guillaume Apollinaire (czyli Wilhelm

przedstawił się jako Leonardi Vincen-

powiedzieć zaraz wszczęte śledztwo.

czas już zmierzać do finału: wiemy

przezeń pokoiku w podrzędnym hoteli-

Apolinary Kostrowicki). Stało się to na

zo, a przybył po to, by dobić interesu

Przesłuchano wszystkich pracowni-