img
5
Kurier Galicyjski * 26 sierpnia – 15 września 2011
zadW rze –
W uroczystości udział wzięli: wicemarszałek Sejmu Ma-
rek kuchciński; konsulowie z kg RP we Lwowie Marcin Zie-
niewicz i Marian Orlikowski; prezes FOPnU Emilia Chmielo-
hisToria i Wsp Łczesność
wa z delegacją; Stanisław Maldziński z delegacją Zg TkPZL;
zastępca rejonowej administracji państwowej Buska Mari-
ja Jacyk; wójt Zadwórza Taras Duma; dyrektor w Urzędzie
ds. kombatantów i Osób Represjonowanych Jacek Dziuba;
JULIA łOkIETkO
przedstawiciel Światowego kongresu kresowian Stanisław
tekst i zdjęcia
Szarzyński; Maria Mirecka-łoryś – siostra ks. Bronisława
Mireckiego, jednego z dziewięciu cudem ocalałych w bitwie
Sierpień jest czasem pa-
pod Zadwórzem; prezes honorowy Towarzystwa Opieki nad
mięci o chwale polskiego
grobami Wojskowymi we Lwowie kapitan Eugeniusz Cy-
oręża i krwi. 21 sierpnia br., w
dzik; przedstawiciele Światowego Związku Żołnierzy Armii
pierwszą niedzielę następują-
krajowej i Związku Strzeleckiego „Strzelec” i inni. Listy do
cą po rocznicy walki pod Za-
Polaków zgromadzonych na uroczystości w Zadwórzu skie-
dwórzem, Polacy licznie zgro-
rowali: metropolita lwowski abp Mieczysław Mokrzycki, se-
madzili się by uczcić pamięć
330 bohaterów, którzy stawili
kretarz Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa Andrzej
opór 6 tys. sowieckich ka-
kunert oraz kierownik Urzędu ds. kombatantów i Osób Re-
walerzystów. „Zadwórze jest
presjonowanych Jan S. Ciechanowski.
najwspanialszą lekcją historii.
kiedy Europa zachodnia świę-
towała zwycięstwo w I wojnie
światowej, narody wschod-
niej części kontynentu toczy-
ły wojenne zmagania. Armia
odrodzonej Rzeczypospolitej
Polskiej i sprzymierzone z nią
oddziały Ukraińskiej Republi-
ki Ludowej stawiły opór bol-
szewickiej nawale na Europę
w 1920 r.
„Pamięć o tym kształtowała po-
stawy ich spadkobierców – obroń-
ców Westerplatte, Wizny, Warszawy
oraz żołnierzy antykomunistycznej
kwiaty przed pomnikiem Bohaterów składa delegacja Fede-
partyzantki”, – pisze w liście kierow-
racji Organizacji Polskich na Ukrainie
nik urzędu ds. kombatantów i osób
represjonowanych Jan S. Ciecha-
Bohaterski duch nie upadł, ale pomnik może
linii elektrycznej, to starali się nie na-
nowski. „Był to jeden z tych unikato-
trzeba pokonać pieszo przez pole.
ruszyć kopca i nie zasłonić pomnika.
wych momentów w historii, w którym
No i jak Polacy (nie mówiąc już o in-
stwa. Nie myślało się wówczas o tym,
rzach Wuleckich. Wiele jest jeszcze
Myślę, że nie dojdzie do jego przenie-
nieliczna grupa ludzi przesądziła o
nych) mogą tu częściej przyjeżdżać,
że przyszliśmy już „na gotowe”. O
do zrobienia. Czeka Horpyn, Firle-
sienia. Natomiast naprawą powinni
biegu historii. Oddając hołd boha-
tym bardziej w składzie wycieczek?
tym, że strażnik tego miejsca i orga-
jówka… W parku Żelazna Woda we
zając się konserwatorzy. Nie mamy
terom Zadwórza, przechowujemy w
Zwłaszcza w niepogodę – deszcz,
nizator uroczystości – Towarzystwo
Lwowie, w bezimiennej mogile, leży
prawa samodzielnie podejmować ta-
naszej pamięci także bohaterów Krut
błoto, śnieg.
Opieki nad Grobami Wojskowymi we
dwóch poruczników 76 pułku piechoty
kich akcji. Mamy natomiast dobre sło-
– ukraińskich ochotników i studentów
Pomnik bohaterom Zadwórza
Lwowie cztery razy organizowało wy-
im. Ludwika Narbuta w Grodnie. Nie-
wo w tej sprawie od ministra Andrzeja
poległych w walce z bolszewikami, w
powstał 18 września 1920 r. i stał się
jazdy w celu uporządkowania cmen-
liczni wiedzą, z jak wielu trudnościami
Kunerta, więc pozostaje uzbroić się w
obronie Kijowa, w styczniu 1918 r.” –
celem dorocznych pielgrzymek. W
tarza. Prezes, zapytany jak wyglądały
Towarzystwo boryka się na co dzień.
cierpliwość i czekać”.
mówił konsul KG RP we Lwowie Mar-
pierwszej, zorganizowanej przez Pol-
przygotowania do święta, metaforycz-
Jego członkami są przeważnie emery-
W trudnych czasach stanu wo-
cin Zieniewicz.
skie Towarzystwo Gimnastyczne So-
nie skomentował: „Tak, jak u dobrej
ci. Ciężko pracują, choć potrzebowali-
jennego ks. Jerzy Popiełuszko po-
Po Mszy św. polowej i licznych
kół-Macierz w 1921 r., wzięło udział
gospodyni przed świętami – mieszka-
by pomocy. Nie mają samochodu do
wiedział: „Jesteśmy narodem który
przemówieniach, złożono kwiaty do
kilka tysięcy osób ze Lwowa. Potężna
nie trzeba posprzątać, bieliznę wyprać
przewiezienia sprzętu, a przecież tylko
ma przekazać w daleką przyszłość
pomnika bohaterom „Polskich Termo-
mogiła-kurhan dwudziestometrowej
i wyprasować, a dopiero później – na-
sama kosiarka waży niemało. Przyjeż-
moce nagromadzone przez tysiącle-
pil”, a artyści Niżańskiego Centrum
wysokości znajduje się obecnie w
krywać stoły i spraszać gości. Każdy
dżają autobusami, część drogi poko-
cia” – słyszeliśmy w homilii. Dzięki co-
Kultury „Sokół” urządzili krótki kon-
niebezpiecznym stanie – monument
się stara, jak może i w końcu cmentarz
nują na piechotę, chyba że ktoś im
dziennej mozolnej pracy polskich or-
cert. Już tradycyjnie zabrzmiała też
jest znacznie pochylony i niewiadomo
godnie się prezentuje”.
czasami użyczy swego samochodu.
ganizacji i towarzystw, udaje się prze-
pieśń „Kwiaty Zadwórza” w wykona-
czy długo postoi. Poza tym, w miejscu
Towarzystwo opiekuje się woj-
Jeśli chodzi o Zadwórze, to rażą
strzegać tej misji na Ukrainie. Mamy
niu harcerzy „Czarnej Trzynastki”.
jego ustawienia planowane jest prze-
skowymi pochowkami w Malechowie,
dwa problemy – okropny dojazd i stan
nadzieję, że dzięki wychowaniu sobie
Dzień ten był pełen wzruszeń,
prowadzenie jeszcze jednej linii kole-
Lwowie, Jaśniskach, Hołosko. Bez
pomnika. Do Zadwórza prowadzi wiej-
natchnionych kontynuatorów, tradycja
refleksji i wspomnień. Pomnik przy-
jowej. W takiej sytuacji pomnik nale-
czekania na pomoc, uporządkowało
ska droga, podziurawiona różnego
ta nie zaniknie.
strojono w kolory narodowe, brzmia-
żałoby przenieść w inne miejsce. Pre-
mogiły i miejsca pamięci w Busku,
rozmiaru „jamami”, ciężka do przeby-
ły wzniosłe pieśni, cieszył oko liczny
zes Jan Franczuk jest jednak dobrej
kG
Zadwórzu, Kurowiczach, na Wzgó-
cia zwłaszcza dla autobusów. Część
udział młodzieży, zwłaszcza harcer-
myśli: „Jak Ukraińcy ustawiali słupy
Z PotrZeby serca...
Ktoś powinien przecież uczcić pamięć
wstydzić. W odróżnieniu od wielu naro-
poległych pracą i modlitwą. Tyle im się
dów europejskich, które obecnie chcą
JULIA łOkIETkO
należy. Pamięć jest jednym z najważ-
nas uczyć demokracji, a kolaborowały
za czasów studenckich. Skończyłem
już wypłowiale, jednak wzbudzające
niejszych zjawisk, które nas łączą. Nie
z Hitlerem. My pierwsi stawiliśmy czoła
Wiele osób przyjeżdża do
studia pod koniec 1980 r., kiedy była
sentyment.
wiedziałem o funkcjonowaniu Towarzy-
Sowietom i Hitlerowi. To dobra historia,
Zadwórza prywatnie, z po-
jeszcze głęboka komuna. Nie uczono
Później była długa przerwa. Po-
stwa Opieki nad Grobami Wojskowymi
której warto się uczyć. Dopiero teraz
trzeby serca. Przynosi kwiaty
nas w szkołach, że 17 września 1939 r.
chłonęły mnie codzienne obowiązki
we Lwowie. Fajnie, że myliliśmy się i to
przyszedł dobry czas na to, by same-
ze swych ogródków, wspiera
Sowieci napadli na Polskę, jak również
– praca, rodzina. Cztery lata temu
miejsce nie jest zapomniane przez Po-
mu wyedukować się, a przy okazji po-
modlitwą dusze bohaterów.
nie uczono o wydarzeniach z 1920 r.
wróciłem tą samą trasą – Drohobycz,
laków. Spotkaliśmy się przypadkowo.
kazać coś dzieciom. W zeszłym roku
Na tegorocznych obchodach
Dopiero na studiach staraliśmy się
Czerniowce, Kamieniec Podolski, Cho-
byłem tu z młodszym synem i bardzo
Opowie Pan?
spotkaliśmy się z panem Ja-
wzajemnie dokształcać i samodzielnie
cim i na koniec do Lwowa. 50 urodziny
Pomyliłem daty. Byłem pewny, że
mu się podobało. Teraz przywiozłem
nuszem Wszołkiem, z krako-
dociekać prawdy historycznej. Pierw-
obchodziłem w klasztorze w Kamieńcu
rocznica bitwy wypada na 18 sierp-
starszego.
wa. Co roku odwiedza Zad-
szy raz odwiedziłem Lwów w czasie
Podolskim.
nia. Zwiedzaliśmy Lwów. Było już
wórze, pracuje na cmentarzu
I dowiedział się Pan o Za-
studiów. Pracowałem wówczas w stu-
późne popołudnie kiedy wyczytałem,
Dlaczego postanowił Pan
i przy pomniku. Własnych
dwórzu?
denckim biurze turystycznym. Przyjeż-
że rocznica jest 17 sierpnia. Pojecha-
Miałem fajny przewodnik, dużo
wrócić?
synów też stara się tu przy-
dżaliśmy do Lwowa i przemykaliśmy
Coraz więcej mówiło się o tym, że
liśmy do Zadwórza. Było już za późno
czytałem o tej miejscowości i zaparłem
wozić.
się na Cmentarz Orląt, chyłkiem, w
Polacy w kraju zapomnieli o Kresach.
by wracać, więc zanocowaliśmy na
się by ją znaleźć. Pierwszy raz, jak
małych grupach. Gdyby pilot radziecki
Było mi smutno. Niewiele można było
miejscu. Rano zaczęliśmy sprzątać i
przyjechaliśmy do Zadwórza, uderzył
Jaką jest Pana historia
się o tym dowiedział, nie uniknęliby-
też przeczytać o tym, co się działo na
spotkaliśmy się z delegacją Towarzy-
nas kontrast. Jak wyjeżdżaliśmy z
związana z współczesnymi
śmy afery politycznej. Zdjęcia, które
tych terenach od 1939 do 1941 r., o Wo-
stwa. Tak poznaliśmy się i dowiedzie-
Krakowa 15 sierpnia, był Dzień Woj-
terenami Ukrainy, a dawnymi
wówczas zrobiłem, ukazują ruinę,
łyniu dowiedzieliśmy się raptem 15 lat
liśmy, że uroczyste obchody bitwy na
ska Polskiego – wielkie uroczystości,
kresami?
właściwie śmietnik. To były pierwsze
temu. Były to jedynie hasła, bez głęb-
„Polskich Termopilach” odbywają się
Nie mam kresowych korzeni. Oj-
przemówienia, fanfary. W rocznicę bi-
kolorowe slajdy. Każde zdjęcie powin-
szego drążenia tematu. Dopiero teraz
corocznie w pierwszą niedzielę po
ciec pochodzi spod Krakowa, ale we
twy pod Zadwórzem – 17 sierpnia, za-
niśmy byli przemyśleć, ponieważ film
można o tym znaleźć mądrą książkę
rocznicy. No i od tej pory delegacja
wrześniu 1939 r. był w jednostce, która
staliśmy smutek, ciszę i zapomnienie.
miał jedynie 36 klatek. Z Cmentarza
czy artykuł. Mamy piękną historię. Tłu-
z Krakowa też bierze w nich czynny
broniła lotniska we Lwowie. Często na-
Cmentarz był zaniedbany. Stała jedna
Łyczakowskiego mam ich około 20 –
maczę synom, że nie mamy się czego
udział.
tomiast tu przyjeżdżałem, zwłaszcza
wypalona lampka. Poczułem misję.