rozmowy kuriera

10

26 sierpnia – 15 września 2011 * Kurier Galicyjski

pracoWaŁ W ponad

W pierwszych dniach lipca,

dWudziesTu krajach śWiaTa

w kamieńcu Podolskim z dr.

JANUSZEM SMAZĄ – pra-

cownikiem Akademii Sztuk

Pięknych w Warszawie, na-

uczycielem akademickim, spe-

cjalistą od konserwacji rzeźby

kamiennej i detalu architekto-

nicznego rozmawiała MARIA

BASZA.

Proszę opowiedzieć o swo-

jej działalności w Żółkwi, w

kamieńcu Podolskim, a także

w innych miejscowościach na

Ukrainie.

W tym roku jesteśmy na etapie

ukończenia 21 praktyk konserwator-

skich na Ukrainie, w kolegiacie żół-

kiewskiej i w kościele dominikanów w

Żółkwi – obecnej cerkwi św. Jozafata.

Trwają ostatnie dwa dni praktyk w

Kamieńcu Podolskim. Pod moim kie-

runkiem w Żółkwi i od czterech lat, na

Prace przy kamiennym osiemnastowiecznym portalu boczne-

terenie Kamieńca Podolskiego prowa-

go wejścia do klasztoru oo. paulinów w kamieńcu Podolskim

dzone są praktyki studentów z trzech

uczelni konserwatorskich w Polsce, o

specjalizacji konserwacja kamienia.

Jest to Akademia Sztuk Pięknych w

Krakowie, Akademia Sztuk Pięknych

w Warszawie i Uniwersytet Mikołaja

Kopernika w Toruniu.

Pracowaliśmy na terenie kolegia-

dr Janusz Smaza

ty w Żółkwi, w ramach praktyk stu-

denckich, które trwają trzy lub cztery

mana, Reginy oraz córki Zofii wraz z

prac magisterskich, m.in. na zamku,

tygodnie, zależy ile godzin dziennie

figurami alegorycznymi. Nagrobki zo-

pod moim kierunkiem.

studenci pracują. Obowiązuje nas

stały wykonane z marmurów węgier-

Proszę opowiedzieć o prak-

sześciogodzinny dzień pracy, gdy stu-

skich – tzw. królewskich. Przedsta-

tykach studenckich w kamień-

denci chcą dłużej pracować w ciągu

wiają postacie naturalnej wielkości.

cu Podolskim.

dnia – wówczas praktyki zostają skró-

Drugie zadanie także bardzo

W Kamieńcu Podolskim, w ko-

cone do trzech tygodni. W kolegiacie

trudne, ale interesujące – to na-

ściele pw. św. Mikołaja i klasztorze

żółkiewskiej pracy będą trwały przez

grobki ojca Jana III Sobieskiego –

dominikańskim rozpoczęliśmy prace

co najmniej trzy – cztery lata. Są to

Jakuba Sobieskiego i jego dziadka

cztery lata temu. W systemie studenc-

słynna ambona „islamska”

prace wykończeniowe, zabezpiecze-

– Stanisława Daniłowicza. Zostały

kim będziemy je wykonywali przez

nia pewnych rzeczy, różne poprawki.

wykonane przez znanego rzeźbiarza

najbliższe 30 lat (śmieje się). Prace

sce i za granicą. Osobiście w tej chwili

Odnowione prezbiterium ko-

Tych działań prawie nie widać, aczkol-

Andrzeja Schlutera, który pracował

wymagają bardzo wielu specjalistów.

prowadzę dwie prace magisterskie w

ścioła św. Mikołaja w kamień-

wiek są one niezbędne. Mamy jeszcze

na dworze króla Jana III Sobieskiego

Są tu dekoracje wewnętrzne – uni-

kościele św. Katarzyny na Newskim

cu Podolskim

sporo pracy przy fryzie kamiennym,

w Wilanowie, później na dworze w

kalne, rokokowe, osiemnastowiecz-

Prospekcie w Petersburgu. W ramach

który jest wokół kolegiaty. Niestety

w ramach praktyk i w ramach pracy

Berlinie. Żółkiewskie nagrobki zosta-

ne sztukaterie są w stanie takim, że

wolontariatu konserwatorskiego, pro-

do tej pracy musimy mieć ogromne

magisterskiej, pod moim kierunkiem.

ły wykonane w 1694 roku. Zrobione

sypią się na głowę. Sypie się także

wadzimy prace na Białorusi, przy na-

rusztowania. Mieliśmy kiedyś takie

W międzyczasie została też wyko-

są z czarnego marmuru (pochodzą-

wieża, która ma ogromne ilości de-

grobku znanego lekarza, biologa i che-

rusztowania. Przez cztery lata restau-

nana praca magisterska na zamku w

cego z Dębnika koło Krakowa), a z

talu kamiennego. Na fasadzie klasz-

mika Jędrzeja Śniadeckiego. Także w

rowaliśmy sklepienie i kopułę. Są one

Brzeżanach, w kolegiacie w Ołyce i we

białego alabastru zostały wykonane

toru są detale kamienne – wszystko

Wilnie, na Cmentarzu na Rossie i na

u księdza w Żółkwi, ale potrzebni są

Lwowie.

figury alegoryczne. Alabaster jest

w stanie tragicznym. Wykonujemy

Cmentarzu Antokolskim.

specjaliści, którzy je zmontują. Bę-

tak miękkim kamieniem, że moż-

tu prace bardzo trudne, ale miejsce

Jakie prace pod pańskim

Pan ze swymi studentami

dziemy także szukać jakiegoś spon-

na go rzeźbić nożem kuchennym.

jest tak piękne i mamy tak wspania-

kierownictwem zostały wy-

pracował niemal na całym

sora, któryby to sfinansował.

Wszystkie te rzeźby alabastrowe w

łych gospodarzy – ojców paulinów, że

konane we Lwowie?

świecie…

Lwów ma tak duże potrzeby, że

kolegiacie żółkiewskiej były ponisz-

bardzo przyjemnie, choć pracowicie

M.in. udało mi się z dużym suk-

kto finansuje praktyki stu-

nie wiem ilu mam dać tam studentów.

czone i porozbijane. Na podstawie

spędzamy tutaj czas.

cesem przeprowadzić prace konser-

dentów?

Wszystkie praktyki finansuje Mini-

Omijam Lwów z daleka (śmieje się).

doskonałych fotografii, znajdujących

watorskie w Chile, gdzie swego czasu

Co już udało się Wam zro-

sterstwo Kultury i Dziedzictwa Naro-

W ramach praktyk, studenci pracowa-

się w archiwach lwowskich, studenci

konserwowałem grobowiec rodziny

bić w kamieńcu Podolskim?

dowego Rzeczypospolitej Polskiej.

li przez wiele lat przy Grobie Pańskim

dokonywali ich rekonstrukcji.

W tej chwili zakończyliśmy kon-

Domeyków, bohatera narodowego

obok archikatedry łacińskiej. Tam też

Także bardzo duża i ciekawa reali-

serwację detalu kamiennego w pre-

tego kraju Ignacego Domeyki. Z pol-

Jakie jeszcze prace wyko-

powstała praca magisterska. Czwarty

zacja – to upamiętnienie powtórnego

zbiterium kościoła. Są to piękne,

skimi misjami archeologicznymi regu-

naliście w Żółkwi?

W tym roku u oo. dominikanów

rok, ze strony polskiej, nadzoruję pra-

pogrzebu synów króla Jana III Sobie-

szesnastowieczne fragmenty kamie-

larnie pracujemy w Egipcie. Pracowa-

zabezpieczaliśmy bardzo ładny ołtarz

ce konserwatorskie na Cmentarzu Ły-

skiego, którzy są pochowani w kryp-

nia. Ponadto, przeprowadziliśmy kon-

łem ze swymi wychowankami w ponad

marmurowy. Studenci wykonywali nie

czakowskim. Pracują tam konserwa-

cie, znajdującej się w ścianie świątyni

serwację słynnej ambony islamskiej.

dwudziestu krajach świata.

tylko prace konserwatorskie kamienia,

torzy dyplomowani ze strony polskiej

kolegiaty żółkiewskiej. Krypta jest

Niektórzy piszą, że została ona wyko-

Można Panu tylko pogra-

ale również złocili ołtarz. W kolegiacie

i ukraińskiej. W tym roku zostanie

przykryta tablicą z czarnego marmuru

nana w XVII w. z marmuru, w Stam-

tulować takiego sukcesu.

żółkiewskiej, jak już wspomniałem,

zakonserwowanych kolejnych pięć

autorstwa znanego rzeźbiarza dzie-

bule. Okazuje się, że jest wykonana z

Głownie pracowaliśmy na cmenta-

największe zadanie, które wykona-

nagrobków.

więtnastowiecznego Parysa Fillipiego.

wapniaka lokalnego. Mało tego – trzy

rzach wojskowych, w ponad dwudzie-

liśmy – to prace konserwatorskie

Na specjalizację, której nauczam –

Umieszczone są na tej krypcie rów-

płyty, które zostały użyte do wykonania

stu krajach świata. Były to projekty

potężnego sklepienia. Proszę sobie

konserwacja rzeźby kamiennej i detalu

nież alabastrowe aniołki, podtrzymu-

tej ambony, mają teksty łacińskie. Są

realizowane wspólnie z Radą Ochrony

wyobrazić, że od posadzki do szczytu

architektonicznego, składa się też kon-

jące dwa medaliony, przedstawiające

to łacińskie płyty nagrobne. Mit o pięk-

Pamięci Walk i Męczeństwa, ze śp.

latarni jest 34 m wysokości. Pozostałe

serwacja narzutu, konserwacja cera-

podobizny synów króla.

nym marmurze z Turcji niestety – padł.

Andrzejem Przewoźnikiem. Prowadzi-

sklepienia są na wysokości 17-19 m.

miki, konserwacja szkła i konserwacja

Ściany kościoła w Żółkwi są wyko-

Ambona wymagała ogromnej pracy.

liśmy prace w egzotycznych krajach,

Prace te trwały przez cztery lata.

metalu. Na roku mamy czterech, pię-

nane w technologii tzw. stiuku lustrza-

Pracowaliśmy przy niej przez sześć lat,

włącznie z Afryką. Są to prace głow-

Najważniejsze  zadania,  które

ciu studentów. Specjalizacja wymaga

nego, czyli imitacją marmuru. Jest

ponieważ piękna koronka, która jest na

nie budowlane, remontowe, ale też

wykonaliśmy – to restauracja nagrob-

tak dużo wiedzy, że nie jesteśmy w

to bardzo piękna rzecz, teoretycznie

balustradzie była całkowicie połama-

konserwatorskie. Niezależnie od tego,

ków rodziny Żółkiewskich. Są to dwa

stanie jej przekazać większej liczbie

prosta, ale technologicznie bardzo

na. Wszystko to było rekonstruowane

przez cały czas nadzoruję prace, pro-

potężne nagrobki w prezbiterium, po

osób na raz.

złożona. Od wielu lat studenci odtwa-

i uzupełniane przez studentów.

wadzone na terenie Polski – w Biesz-

obu stronach ołtarza. Po lewej stronie

Praktyki prowadzimy, jak już mó-

rzają brakujące miejsca. Jest to praca

W tej chwili pracujemy przy pięk-

czadach, na Roztoczu przy cmenta-

– nagrobek hetmana Stanisława Żół-

wiłem, na terenie Ukrainy, ale również

bardzo czasochłonna, ale wyniki są

nym, kamiennym osiemnastowiecz-

rzach ukraińskich. Te prace trwają już

kiewskiego oraz jego syna Jana. Po

w Egipcie, w Syrii, w Libanie. Prace

już coraz bardziej widoczne. Na temat

nym portalu bocznego wejścia do

ponad trzydzieści lat.

prawej stronie – nagrobek żony het-

magisterskie są prowadzone w Pol-

obiektów w Żółkwi powstało dziewięć

klasztoru. Są to prace prowadzone

Dziękuję za rozmowę.