Wyjęte z karty pamięci

26

26 sierpnia – 15 września 2011* Kurier Galicyjski

Franciszek j zeF i

Franciszek Józef postawił jednak na

kRZySZTOF SZyMAńSkI

swoim.

tekst

W poszukiwania żony dla Cesarza

zdjęcia archiwum

zaangażowana była głównie jego mat-

ka, Zofia. Jego małżonką miała zostać

Helena, księżniczka bawarska z rodu

18 sierpnia br, minęła 181 roczni-

Wittelsbach. Jednak wydarzenia poto-

ca urodzin miłościwie nam panujące-

czyły się inaczej. Młody cesarz zako-

go (w pewnym okresie) monarchy –

chał się z wzajemnością w jej rodzo-

Franciszka Józefa I. Jak głosi jego ofi-

nej siostrze Elżbiecie, zwanej Sissi.

cjalny tytuł (skrót – red.): Franciszek

Zaowocowało to małżeństwem. Dość

Józef I z Bożej Łaski cesarz Austrii,

bliskie pokrewieństwo nie stanowiło w

apostolski król Węgier, król Czech,

tym okresie przeszkody. Ślub odbył się

Dalmacji, Chorwacji, Slawonii, Galicji,

24 kwietnia 1854 roku w wiedeńskim

Lodomerii i Ilyrii, król Jerozolimy, etc,

kościele Augustianów. Z małżeństwa

etc... Niewielu monarchów może po-

urodziła się czwórka dzieci: Rudolf,

szczycić się 68. letnim panowaniem.

Zofia (zmarła w wieku 2 lat), Gizela i

Był osobowością, jak na ówczesne

Maria Waleria. Elżbieta była na pewno

dwory panujące w Europie, zupełnie

kobietą nietuzinkową. Wielu jej współ-

nietypową. Przyszło mu rządzić olbrzy-

czesnych uważało, że „wyprzedziła

mim imperium w czasach trudnych,

Rodzina cesarska, zdjęcie z 1861 roku

swój wiek”. Cóż było w niej tak fascy-

gdy w świecie wrzało, gdy państwa

nującego? Może to, że odpowiadała

targane były rewolucjami, zmieniały

właściwie wszelkim dzisiejszym stan-

się ustroje. Jemu udało się przetrwać

Franciszek Józef I, Franz Xa-

dardom żony głowy państwa. Dbała

tę zawieruchę i mimo prowadzonych

ver Winterhalter, 1865 rok

niesłychanie o swoją prezencję (jeśli

wojen, scalić państwo, zmienić poko-

chodzi o linię, popadała wręcz w die-

jowo ustrój, zdobyć miłość swego na-

tetyczną obsesję), woląc uwypuklać

roku rozwiązał obradujący w Kromie-

rodu, ale też i jego nienawiść. W dużej

swoją urodę, niż dostosowywać się

ryżu sejm austriacki. Najpoważniejsze

mierze miłość ludu była zasługą jego

do odzieżowej etykiety. Uważała, że

problemy wiązały się z sytuacją na

małżonki – Elżbiety Bawarskiej z rodu

uosabiać musi „ludzkie oblicze” mo-

Węgrzech, gdzie trwało powstanie.

Wittelsbach, zwanej przez wszystkich

narchii, a więc zajmować się chorymi

Franciszek Józef był zmuszony pro-

Sissi. Życie osobiste, niestety, musiał

dziećmi, mniejszościami narodowymi,

sić o pomoc cara Rosji, Mikołaja I. Na

podporządkować interesom państwa,

tworzyć fundacje wspomagające i tym

Węgry wkroczyła armia rosyjska pod

co wywoływało cały szereg nieporozu-

podobne. Dzisiaj to oczywiście norma

dowództwem feldmarszałka Iwana

mień w rodzinie.

i banał, ale nie na dziewiętnastowiecz-

Paskiewicza. Tłumienie ruchu trwało

Nasze tereny, Galicji i Lodome-

nym dworze wiedeńskim...

do jesieni 1849 roku. W taki sposób

rii, zawdzięczają Cesarzowi przede

Idyllę rodzinną mąciły jednak spra-

umocnił swoją władzę i skierował Au-

wszystkim autonomię – władzę, decy-

wy polityczne. Nieporozumień było

strię z powrotem na tory absolutyzmu.

dującą w wielu wypadkach, o życiu na

katarzyna Schratt

między małżonkami bez liku. Po latach

W 1854 roku, w czasie wojny

naszych terenach.

nie sposób właściwie znaleźć czegoś,

krymskiej Austria pośrednio wystąpiła

ła również wojnę z Prusami o pozycję

co by ich, poza sakramentem, łączyło.

przeciw Rosji. Był to poważny błąd po-

hegemona w Związku Niemieckim,

Cesarz z wyboru

Elżbieta Amalia Eugenia von

Trudno się więc dziwić, że urodziwszy

lityczny. Okupacja Mołdawii i Wołosz-

Wychowywał się w swojej rodo-

który wkrótce został rozwiązany. Klę-

Wittelsbach, zdjęcie z 1867

Franciszkowi Józefowi czworo dzieci

czyzny nie przyniosła – oprócz ogrom-

wej rezydencji i miejscu urodzenia –

ska ta uświadomiła Franciszkowi Józe-

roku

uznała, że wywiązała się z matrymonial-

nych wydatków – żadnych skutków

w pałacu w Schönbrunnie. Odebrał

fowi konieczność bardzo radykalnych

powoływani spośród miejscowych

nych obowiązków i nie musi już przyj-

dla cesarstwa, a stosunki Franciszka

staranne wykształcenie (posługiwał

zmian dla ratowania monarchii.

Polaków. Sejm miał prawo uchwa-

mować cesarskich awansów. Cesarz

Józefa z nowym władcą Rosji, Alek-

się kilkoma językami; umiał także wy-

lać ustawy dotyczące gospodarki

widywał się ze swoją małżonką coraz

sandrem II, zamiast przyjacielskich,

powiedzieć kilka słów po polsku, choć

Ratunek władzy

krajowej, komunikacji, szkolnictwa

rzadziej. Zdarzało się niekiedy, że przez

były co najmniej chłodne. Zimą de-

w oficjalnych kontaktach używał tylko

w zmianie ustroju

i zdrowia. Dzięki temu Galicja stała

dziesięć dni odwiedzał cesarzową bez

monstrując przynależność Lombardii

niemieckiego i węgierskiego). Już w

Franciszek Józef, aby ratować

się ośrodkiem polskiego ruchu nie-

powodzenia. Sissi także było żal ce-

i Wenecji do cesarstwa odbył wraz z

młodych latach przeszedł szkolenie

państwo Habsburgów, zmuszony zo-

podległościowego. Działały tu polskie

sarza. Rozumiejąc doskonale, że jest

żoną podróż po tych krajach.

wojskowe.

stał do porozumienia się z Węgrami.

partie polityczne i organizacje para-

jeszcze w pełni sił i pożądań męskich,

W 1859 roku Franciszek Józef mia-

Dramatyczne wydarzenia Wio-

W 1867 powstały dualistyczne Austro-

militarne – Sokół, Strzelec, Drużyny

podsunęła mu, w swoim zastępstwie,

nował Polaka Agenora Gołuchowskie-

sny Ludów w monarchii habsburskiej

Węgry. 8 czerwca 1867 cesarz został

Bartoszowe, które stanowiły bazę

aktorkę Katarzynę Schratt (na dworze

go ministrem spraw wewnętrznych.

uświadomiły dworowi austriackiemu

koronowany koroną świętego Stefa-

sformowanych na początku XX wieku

mawiano oczywiście: von Schratt).

Zaplanował on reformę cesarstwa w

(cesarz, Ferdynand I, zwany Dobro-

na na „Apostolskiego Króla Węgier”,

Legionów.

Miała inny styl bycia i też ich wzajem-

duchu daleko idącego federalizmu. W

tliwym, był osobą chorą, o bardzo

uznając tym samym równość Węgier

Sprawy polityczne pochłaniały ce-

ny stosunek nie miał w sobie niczego

1861 roku jednak pod wpływem opinii

ograniczonych możliwościach umy-

wobec Cesarstwa Austrii. Na mocy

sarza bez reszty. Wobec wojny fran-

skandalicznego. Starego, samotnego

kół konserwatywnych pozostawia, co

słowych i nie sprawującą praktycznie

ugody Austria i Węgry miały osobne

cusko-pruskiej Franciszek Józef zajął

pana wiązała z tą miłą i szczerą kobietą

prawda, sejmy poszczególnych kra-

władzy) konieczność zmian. Zdecy-

parlamenty i rządy, jednak wspólne

neutralne stanowisko. W latach 1872-

przede wszystkim przyjaźń. Mieszkała

jów, ale znacznie ogranicza ich kom-

dowano się skłonić Ferdynanda do

pozostały trzy ministerstwa: spraw

1873 doszło do zbliżenia z Rzeszą i

w swojej willi w Hietzing, dość blisko

petencje.

abdykacji. W takiej sytuacji korona

zagranicznych, wojny i finansów.

Rosją. Podczas kongresu berlińskie-

ogrodu pałacowego. Odwiedzał ją ce-

Chwieje się też przewodnia rola

przypadałaby wg zasad dziedzicze-

Po początkowo silnej germaniza-

go Austria uzyskała zgodę na okupa-

sarz w godzinach porannych, wypijał u

Austrii w Związku Niemieckim. Król

nia jego bratu, Franciszkowi Karolo-

cji, w 1861 r. Galicja uzyskała autono-

cję Bośni i Hercegowiny. Zamiast z

niej kawę ze świeżymi rogalikami, wy-

Prus Wilhelm I Hohenzollern nie przy-

wi. Zgodzono się jednak co do tego,

mię z sejmem krajowym i rządem w

całą siłą poprzeć ruchy południowo-

słuchiwał garści nowinek wiedeńskich

jechał na sejm, a Otto von Bismarck

że tron powinna objąć osoba młoda i

stołecznym mieście Lwowie. W 1867

słowiańskie, bądź wystąpić razem z

i powracał przez park do swojego ga-

dążył do usunięcia Austrii ze Związku.

pozbawiona zobowiązań wobec zre-

roku, w związku z ustanowieniem

Turcją przeciw Rosji, Franciszek Jó-

binetu bocznymi schodami .

W wyniku działań wojennych z Francją

woltowanych ludów monarchii. W ta-

monarchii dualistycznej, autonomię

zef zadowala się okupacją biednego

Wielu współczesnych nie docenia

i Piemontem, w 1866 roku Austria utra-

kiej sytuacji ojciec, Franciszek Karol,

prowincji poszerzono. Rząd austriacki

obszaru, pogłębiając niechęć żywio-

roli Katarzyny Schratt, tudzież emocji,

ciła Wenecję na rzecz Włoch, przegra-

zrezygnował z korony na rzecz swego

zagwarantował, że namiestnicy będą

ną do Austrii ze strony ludności po-

jakie wzbudzała. Była być może pani

najstarszego syna, Franciszka Józefa

łudniowosłowiańskiej. Znajdujący się

Schratt „miła i szczera”, ale na pew-

(początkowo nowy monarcha miał być

pod panowaniem węgierskim od 1867

no niezwykle nudna. Za nudna nawet

znany jako Franciszek II, ale uznano,

roku, Chorwaci poddawani byli stop-

dla Franciszka Józefa, który czasami

że Franciszek Józef sygnalizuje roz-

niowej hungaryzacji, a Serbowie stali

(nieczęsto, broń Boże, ale jednak...)

poczęcie nowego rozdziału).

się śmiertelnym wrogiem dualistycz-

po zjedzeniu świeżych rogalików na-

2 grudnia 1848, w przypadkową,

nej monarchii. Antyrosyjski sojusz z

bierał ochoty na coś jeszcze.

acz nieszczęśliwą rocznicę koronacji

Niemcami (1879) i Włochami (1882)

cesarskiej Napoleona I, w pałacu bi-

był efektem wzrostu zagrożenia ze

skupim w Ołomuńcu osiemnastoletni

Polka w życiu Cesarza

strony Rosji na Bałkanach. Uformo-

Cesarz Franciszek Józef nie po-

Franciszek Józef I został proklamo-

wało się w ten sposób Trójprzymie-

zwalał sobie na żadne miłostki. Wy-

wany Cesarzem Austrii.

rze, jeden z dwóch wielkich bloków

starczała mu zupełnie jedna kochan-

Od razu przyszło mu się zetknąć

militarnych w Europie

ka. Jednak w jego życiu pojawiła się,

z problemami wewnętrznymi. Pierw-

podobno, Polka – Anna Nahowska,

szym zadaniem nowego cesarza

małżonka dostojnika kolei żelaznych,

było stłumienie wstrząsających ce-

Małżeństwo z miłości

Rzadko się zdarza, aby małżeń-

który przebywał w licznych rozjaz-

sarstwem rewolucji. Stopniowo udało

stwa głów koronowanych zawierane

dach. Dzięki łasce cesarskiej, rozjazdy

mu się uspokoić sytuację w większo-

Wizyta Cesarza Franciszka Józefa I w gmachu sejmu krajo-

były z miłości. Jednak w tym wypadki

dostojnika kolei żelaznych stawały się

ści krajów cesarstwa; w marcu 1849

wego we Lwowie, w 1880 r.