27

Kurier Galicyjski * 26 sierpnia – 15 września 2011

konTrasTy

wciąż częstsze i dłuższe, on zaś sam

narchii najdziwniejsze fantazje. Anna

Zmarł 21 listopada 1916 w pała-

szybko awansował. Najjaśniejszy Pan

Nahowska urastała w nich do mitycz-

cu Schönbrunn. Pochowany został w

głośno chwalił mądrość, która kazała

nych wymiarów. Mawiano nawet, że

Krypcie Cesarskiej pod kościołem Ka-

„WerchoWyŃskiej

pani Annie poślubić kiedyś kolejarza:

dzięki niej wskrzeszona będzie wolna

pucynów, między swoją żoną a synem.

ilekroć bowiem dyskretnie jechała do

Rzeczpospolita. l tylko koła konser-

Cesarza na urlop koleją – mogła ko-

watywno-klerykalne nie dawały się

Jego panowanie przyniosło Austrii

jaFyny”

złapać na lep legendy. Dla nich było

rzystać z ulgowych biletów.

prawie pół wieku pokoju, ale uzależni-

to tylko cudzołóstwo i skandal. Po An-

Anna Nahowska, która dzięki mę-

ło ją politycznie od Niemiec.

nie Nahowskiej wszelki ślad zaginął.

żowi znała i rozkład jazdy, i wszelkie

O poważaniu, jakim cieszył się

kONSTANTy CZAWAgA

W Polsce nie mieszka dzisiaj nikt no-

dworce kolejowe, była w tej sytuacji

w społeczeństwie Franciszek Józef I

tekst i zdjęcia

szący takie nazwisko.

towarzyszką nieocenioną. Nie musia-

świadczy to, że przed 50-leciem pa-

Szokiem dla cesarza było morder-

ła jeździć do cesarza, bo jeździła…

nowania cesarz poprosił swoich pod-

Czarna jagoda, czyli czer-

stwo jego żony Elżbiety. 10 września

z nim. Była jego kolejową muzą. Dla

danych, aby w ramach prezentu wy-

nica, a po bojkowsku jafyna, w

1898 roku w Genewie w Szwajcarii,

szerokiej publiczności powstawał w

słali mu pocztówki z widokami swoich

wyjątkowy sposób została wy-

Elżbieta została zamordowana przez

tym momencie poważny problem.

rodzinnych miejscowości. 2 grudnia

różniona przez mieszkańców

Hukływego, niewielkiej wsi

włoskiego anarchistę Luigiego Lucheni,

Jeżeli tryb życia cesarzowej Sissi czy

1898 otrzymał około 10 mln kartek

położonej w górach koło Wo-

który wbił jej pilnik w serce. Jak później

Katarzyny Schratt podlegał jakiej ta-

pocztowych.

łowca, niejako na pograniczu

mówił: „Chciał po prostu zabić jakiegoś

kiej kontroli społecznej. To, co jednak

O trwającej popularności cesarza,

Zakarpacia i ziemi lwowskiej.

władcę, nieważne jakiego”. Ostatnie

działo się za zamkniętymi drzwiczka-

także na dzisiejszej Ukrainie, świad-

W zeszłym roku wzniesiono

słowa cesarzowej brzmiały: „Co się

mi salonki, o tym wiedziało już tylko

czy fakt wystawienia w 2008 roku jego

Pomnik czernicy

tam pomnik czernicy. Zaś w

stało?”. Głęboko przeżył też zagadko-

paru najbliższych zaufanych cesarza.

pomnika w Czerniowcach – mieście,

pierwszą niedzielę sierpnia już

Mogło więc dziać się wszystko. Wieść

wą śmierć syna księcia Rudolfa.

które zawdzięcza swój obecny kształt

Obok sceny naukowiec z Uniwer-

po raz drugi zorganizowano

gminna roznosiła więc po całej mo-

i znaczenie właśnie jego polityce.

sytetu Użgorodzkiego prywatnie wyja-

Festiwal „Werchowyńska ja-

Ostatnie lata

śniał gościom pochodzenie miejsco-

fyna”, na który przybyło wielu

W czerwcu 1908 roku obchodził

wej nazwy czarnej jagody: „Bojkowie,

gości z bliska i z daleka.

60. rocznicę wstąpienia na tron, co

„Hukływyj – to nieoficjalna stolica

którzy nazywają ją jafyna, a Huculi

jafyny” – chwalili się organizatorzy

– afyna, zapożyczyli to słowo od afin

świętowano bardzo uroczyście. Zjawi-

przedsięwzięcia. Dookoła znajdowały

u Rumunów”. Nie zauważono na Fe-

ło się wtedy w Wiedniu z życzeniami

się wielkie plantacje tej dzikiej jagody.

stiwalu także bojkowskich zespołów

wiele koronowanych głów z całej Eu-

Fedir Byrak, wójt Hukływego, powie-

folklorystycznych. Sytuację ratowała

ropy. Hołd ten znacznie umocnił pre-

dział, że jafyna karmi mieszkańców

jedynie „Hudacka tajstra” z Użgoro-

stiżowo Austro-Węgry, pogrążające

wsi, ponieważ w okolicy ciągle panuje

du. W poszukiwaniu rozrywki goście

się jednak coraz silniej w zależność

bezrobocie. Nie może nie wywoływać

rozchodzili się po wiosce. Wybudo-

wobec Niemiec.

smutnego wrażenia to, że powycina-

wano tam kilka prywatnych hotelików,

Jesienią tego roku Austro-Węgry

no lasy wszędzie, gdzie tylko było to

jest stacja turystyczna, gdzie można

ogłosiły aneksję Bośni i Hercegowiny.

możliwie. Niektórzy Bojkowie pracują

załatwić noclegi, wypożyczyć rowery

Doprowadziło to do zaostrzenia sytu-

na kolei. Na zielonych łąkach prawie

lub kwadrocykle. Hukływyj znany jest

acji na Bałkanach. Kilka lat później, 28

nie widać owiec, zmniejsza się ilość

z przepięknych krajobrazów i wodo-

krów. Mężczyźni jeżdżą do pracy za

spadu. Można wybrać się na Połoniny

czerwca 1914 roku w Sarajewie zabi-

granicę – do Czech, Rosji, do Kijowa.

Borżawskie oraz pieszo dotrzeć aż do

ty zostaje następca tronu Franciszek

Ferdynand. 28 lipca Austria wypowie-

działa Serbii wojnę, co w konsekwen-

cji doprowadziło do wybuchu I wojny

światowej. Informację o wybuchu woj-

ny cesarz przekazał swoim poddanym

w proklamacji „Do Moich Ludów”. Zna-

ne są jego słowa, że monarchia idzie

na dno, ale przynajmniej z honorem.

Jednym z ostatnich dokumentów, ja-

kie podpisał, był akt 5 listopada 1916

roku, powołujący samodzielne pań-

stwo polskie, jednak pod patronatem

Pomnik Franciszka Józefa I

Pomnik Franciszka Józefa I

Niemiec i Austro-Węgier.

w Wiedniu

w Czerniowcach

Hudacy – muzykanci z Użgorodu

Wspomnienia

A na miejscu – największy zarobek jest

największego i najpiękniejszego jezio-

List do redakcji

przy zbieraniu jafyny. „Jeżeli jest fajna,

ra w Ukraińskich Karpatach – jeziora

można zebrać specjalnymi grzebienia-

Siniewir. To wszystko przyciąga tury-

mi nawet po 50 litrów dziennie” – wy-

W pierwszej połowie lat dziewięć-

stów, zwłaszcza młodych, zarówno z

padła odpowiedź: „Pomyślałam, może

przywołują uśmiech na twarzy. Po-

jaśniał Fedir Byrak. Trzeba wstawać

Ukrainy, jak i z Rosji, Polski, Węgier,

znajdę we Lwowie swoje szczęście”.

myślałam sobie, że może tych kilka

dziesiątych przy Towarzystwie Kultury

o świcie i wspinać się po skalistych

Czech.

Mężczyzna po wylewie przy śnia-

moich wspomnień również rozweseli

Polskiej Ziemi Lwowskiej stworzono

górach przez cały dzień. Tym zajmuje

„U Bojków można zawsze kupić

daniu mówi do żony: „Jak kiedyś będę

Państwa. Nie będzie to humor żydow-

sekcję sportowo-turystyczną, która

się prawie każda rodzina. W Hukły-

świeże mleko i ser, lecz brakuje chle-

we Lwowie, obowiązkowo odwiedzę

ski, ale zabawne zdarzenia z okresu

zajmowała się głównie organizacją

wym jest przystanek kolejowy, jednak

ba w sklepach” – zauważyli wracający

swoje mieszkanie”.

pobytu gości z Polski we Lwowie.

zakwaterowania turystów z Polski.

teraz rzadko ktoś wozi czarne jagody

z gór turyści. Sam przekonałem się, że

Wstaję rano. Gość na mój widok

Parę lat temu, chyba w 2008 roku

Przeważnie byli to ludzie starsi, przed-

na bazar do Lwowa czy do Stryja, jak

to prawda. W żadnym ze sklepików,

pyta się: „Czy pani nie widziała moich

we Lwowie odbyła się beatyfikacja

wojenni mieszkańcy Lwowa, emeryci,

to było jeszcze niedawno. W zeszłym

tymi z szyldem czy bez żadnej nazwy,

kalesonów?” – „Nie widziałam, ale co

siostry Marty Wieckiej. Wtedy mia-

którzy odczuwali sentyment i nostalgię

roku kupcy na miejscu sprzedawali po

które służą też jako knajpy, nie było

to za biała szmata nakrywa telewizor?”

łam ostatnich gości. Było to dwóch

do swego miasta.

15 hrywien za litr, a w tym roku już po

nawet czerstwego bochenka chleba.

– „A no tak – mówi gość. A po chwili

mężczyzn. Jeden, młody Kaszub, w

Poszukiwali tu swoich ulic, do-

30 hrywien, ponieważ jest mniej jagód

Oprócz kiełbasy, majonezu i kapu-

znów marudzi: – „Czy nie widziała pani

swoim stroju regionalnym. Drugi –

mów, krewnych, odwiedzali rodzinne

– mówił wójt.

sty prawie nic nie ma tu do jedzenia.

mojego zegarka? Stary, ruski, ale jesz-

starszy pan, który niedosłyszał. Mło-

groby na cmentarzach. Mieli niskie

Sprzedają przede wszystkim palankę,

Może dlatego zabrakło ich na-

cze dobrze chodził”. – „A co ma pan na

dy, chory na cukrzycę, powiedział do

emerytury i pobyt w hotelu był dla nich

wet na II Festiwalu „Werchowyńska

to znaczy wódkę, którą Bojkowie piją

ręku?” – odpowiadam. „Rzeczywiście.

mnie: „Siostro, mam cukier”. Ja na to:

za drogi. Organizowano im kwatery po

jafyna”, który, według pomysłu jego

na miejscu, przy stolikach, przeważnie

Przepraszam” – odpowiada na to.

– „My mamy swój. Proszę brać i nie

polskich rodzinach. Rewanżowali się

inicjatorów, został stworzony, ażeby

bez zakąski.

Przypominam sobie pana Jurka,

krępować się”. Starszy pan na moją

proszkami do prania, żywnością, cze-

przyciągać do Hukływego więcej tu-

Wracamy na stadion, gdzie brzmi

piekarza z Warszawy. Miał do mnie

propozycję pooglądania albumu ze

koladą itp. Były to ciepłe i serdeczne

rystów. Dzięki promocji w internecie,

muzyka rokowa. Prowadzący zapra-

pretensje, że ma za mało miejsca

zdjęciami ze Lwowa, odpowiedział:

spotkania ludzi których ekspatriowano

goście ze Lwowa oraz innych miast

sza na scenę mężczyzn, którzy mają

na półce w łazience na kosmetyki.

„Nie, nie, tylko nie jedzenie. Tak się

z rodakami, którzy zostali we Lwowie.

przybyli z koszykami, puszkami, sło-

na imię Iwan. Kolejny konkurs z pijany-

Wycieczka wyjechała na Kresy. Byli

najadłem, że już nic nie chcę”.

Symbolem tej współpracy były dwie

ikami na jagody. Niestety zostali za-

mi Iwanami był nieudany. „Czegoś nie

gdzieś, a tam nie było wody, dostali po

W Polsce była swego czasu

podane sobie dłonie. Żegnaliśmy się z

skoczeni, gdyż zamiast obiecywanych

dopracowaliśmy tego naszego Festi-

dwie szklanki wody na osobę, toaleta

moda na dietę z jaj. Miałam gości,

żalem pieśnią „Śliczna Gwiazdo mia-

trzech ton jafyny, na wiejski stadion,

walu – usłyszałem od organizatorów. –

na podwórzu. Po powrocie od razu

wśród nich była elegancka, zadbana

sta Lwowa”. Do dziś utrzymujemy ze

gdzie przebiegał Festiwal, uroczyście

Jeszcze nie mamy doświadczenia...”

od progu: „Kochana! Przepraszam za

pani, która przywiozła ze sobą 30 jaj.

sobą kontakt listowny. Niestety wielu

przywieziono na kwadrocyklach tylko

Po drodze do Wołowca spotyka-

wszystko. Jesteś dla mnie jak siostra”.

Starczyły jej na dwa dni. Na następne

ludzi już odeszło, tak z jednej, jak i z

kilkanaście skrzynek z czarnymi jago-

my starszą kobietę w autentycznym

Tabliczka czekolady, trochę pogniecio-

dni musiałam dokupić jaja na placu

drugiej strony. Dzięki tym spotkaniom

dami. Nieświeżymi, przemieszanymi

stroju bojkowskim. Bardzo chętną do

na, wyciągnięta z plecaka, była rekom-

Stryjskim. Cóż – gość nasz pan.

zostałam zaproszona do Paryża do

z liśćmi i gałęziami. Rozczarowało go-

rozmowy. „Nazywam się Anna Smere-

pensata za wcześniejsze pretensje.

Kolejnym razem w ciężkich latach

jednej z pań, którą gościłam.

ści też to, że już w ciągu godziny za-

kowska, mam 80 lat – powiedziała. –

Minęły lata, wielu z nas już ode-

90. przyjmowałam dwie panie. Jedna z

Przeminęły lata, zmieniły się cza-

brakło smakołyków z czernicą. Nawet

Wszystko, co mam na sobie, pochodzi

szło, wielu nie ma sił przyjmować go-

nich przyjechała z drewnianym kufer-

sy i dziś turyści kwaterują w drogich

mocnej 50% jafynówki nie wystarcza-

z rodzinnej skrzyni. Tylko ja zachowa-

ści, ale wspomnienia z tamtych chwil

kiem o wymiarach 40x50x30 cm. Kufe-

hotelach. Wielu z nas odeszło, lub nie

ło. Natomiast wystawiono dziesiątki

łam to ubranie. A prawda, że mnie tam

do dziś wywołują uśmiech na twarzy.

rek wypełniony był… kosmetykami. Na

ma już sił do przyjmowania gości. Ale

jatek z wódką i szaszłykami.

zabrakło, na Festiwalu jafyny?”

moje pytanie, po co aż tyle na kilka dni

ROMA BRUCZkOWSkA

zostały wspomnienia, które czasem