przegląd wydarzeń

4

13 – 26 września 2011 * Kurier Galicyjski

hoLocausT po LWoWsku

z londyńskiej

perspektywy

WASYL RASEWYCZ tekst

KRZYSZTOF SZYMAŃSKI

zdjęcia

Temat Holocaustu, trzeba

stwierdzić z żalem, nie nale-

ży do najbardziej znanych

i popularnych na Ukrainie.

W przypadku Lwowa, na pro-

blem ten, nakłada się jeszcze

dodatkowo „własna” nacjo-

nalistyczna specyfika. Bar-

dzo często można usłyszeć

od różnych ignorantów, że

Żydzi zasłużyli sobie na swój

los, za udział w organizacji

głodu na Ukrainie.

„Hakiem” lub co najmniej „mate-

riałem kompromitującym” polityków,

uczonych i inne osoby publiczne jest

rzucenie podejrzenia o ich żydowskim

pochodzeniu. Brak jest otwartego

Rys. synagogi „Złota Róża” we Lwowie, 1904 r.

społecznego dialogu na ten drażliwy

zbudowali oni swoją wspaniałą świą-

lesienickiego i tam rozstrzeliwali. Fak-

temat. Historycy ukraińscy, z zasady,

tynię we Lwowie. Trudno też było na-

tem jest, że znaczna część więzionych

przyjmują pozycję oportunistyczną i za-

zwać Lwów miastem tolerancyjnym w

w obozie janowskim Żydów została

leżnie od sytuacji reagują na tę lub inną

XVII wieku, bo w mieście zdarzały się

wysłana do prawdziwej „fabryki śmier-

publikację na ten temat w wydaniach

krwawe pogromy Żydów.

ci” – do Bełżca. Całkowitą fantazją jest

zagranicznych.

Autor pisze, że był świadkiem,

stwierdzenie pana Grossa, który odkry-

Niedawno wpadł mi w ręce artykuł

jak w zeszłym tygodniu spychacze

wa nieznane historykom fakty. Okazuje

Toma Grossa [nie mylić z Janem Toma-

niszczyły resztki lwowskiej synagogi

się, według Grossa, że gdy we Lwowie

szem Grossem – red.] w „Guardian”.

„Złota Róża”. Pisze o tym, jak władze

zniszczono już wszystkich „polskich

Czytam te „objawienia” brytyjskiego

ogrodziły plac budowy na terenie daw-

i ukraińskich Żydów”, to do miasta

dziennikarza i nie przestaję się dziwić:

nej synagogi. To całkowita nieprawda,

specjalnymi transportami dowożono

po co to napisał? Skąd taki brak kom-

choć niesankcjonowana budowa rze-

Żydów rumuńskich i węgierskich i tu

petencji?

czywiście jest prowadzona obok – na

ich mordowano. A na końcu dodaje, że

Ostatnio pojawiła się oddzielna „ka-

miejscu dawnej jesziwy [szkoły talmu-

we Lwowie zniszczono więcej Żydów,

sta” dziennikarzy piszących materiały,

dycznej – red.], co jest nie mniej fatalne

niż w jakimkolwiek mieście Europy.

„skazane” na międzynarodowy sukces.

dla historycznego środowiska miasta.

Rozumiem, że cyfry są porażają-

Do takich należy i „temat żydowski”.

Autor przekłamuje, fakty pisząc, że

ce. Ale nie mniej rażące są inne sta-

Chwalebne jest zainteresowanie brytyj-

większość synagog we Lwowie była

tystyki. Ze źródeł historycznych wia-

skiego dziennikarza naszym państwem

spalona w 1941 roku wraz z modlącymi

domo, że ratując się przed Niemca-

i miastem. Dobrze się składa, że takie

się w nich Żydami. Historycy potwier-

mi, do Lwowa, znajdującego się pod

szacowne pisma opowiadają światu o

dzają jeden taki drastyczny fakt i doty-

sowiecką okupacją, uciekła znaczna

nas i pomagają społeczeństwu miasta

czy on synagogi na placu Stary Rynek.

część Żydów. Ilość ludności żydow-

wymóc ma władzy bardziej odpowie-

Raz jeszcze zaznaczę, że taka de-

skiej we Lwowie wzrosła do 130 tys.

dzialny stosunek do historycznej spu-

talizacja nie zmniejsza cierpień i nie jest

Tylko nieliczni mieli możliwość ewaku-

ścizny. Ale jak może temu sprzyjać

zaprzeczeniem straszliwej zbrodni na

acji razem z Armią Czerwoną. Według

artykuł Toma Grossa, cały utkany z

narodzie żydowskim. Jednakże dowol-

różnych szacunków z tych 130 tysięcy

nieścisłości i jawnego kłamstwa?

ne traktowanie wydarzeń historycznych

lwowskich Żydów okupację przeżyło

Teraz o nieścisłościach i niepraw-

przynosi efekt odwrotny. Podważa wia-

tylko 800. Porażająca statystyka.

dzie. Autor bardzo niezgrabnie próbo-

rygodność autora i wywołuje wątpliwo-

To, co Gross pisze o Cytadeli

wał porównać tolerancję w mieście w

Ruiny synagogi „Złota Róża”. Fot. z 9 września 2011 r.

ści do wszystkiego, co napisał. Daje

Lwowskiej, po prostu nie mieści się w

XVI wieku i w dniu dzisiejszym. Jasne,

czego rozmówcy pana Grossa nie po-

W jednym zgadzam się z auto-

oręż do ręki jego przeciwnikom.

głowie. Po zajęciu Lwowa, szybko po-

że według niego poziom tolerancji był

informowali go o międzynarodowym

rem. Wielką drwiną z pamięci ludzi,

W artykule pana Grossa takich

suwające się naprzód wojska niemiec-

wtedy o wiele wyższy niż dziś. Skąd

konkursie na uszanowanie trzech

którzy tu zginęli jest przebudowa by-

„nieścisłości” jest pełno, prawie w każ-

kie, wzięły do niewoli olbrzymie ilości

ma wiedzieć, że w XVI wieku istniał

ważnych miejsc, związanych z trage-

łych fortecznych kazamatów w pięcio-

dym zdaniu. Autor pisze, że Lwów przy-

czerwonoarmistów. Stara austriacka

cały szereg ustaw, ograniczających

dią narodu żydowskiego? Tam też jest

gwiazdkowe hotele i planowanie tam

łączono do ZSRS w 1945 roku, choć

cytadela w centrum miasta stała się

prawa gminy żydowskiej w mieście:

mowa o stworzeniu pomnika na placu

budowy centrum rozrywkowego.

trzeba mówić tu o roku 1939 lub 1944.

najlepszym obiektem do organizacji

określano, gdzie mieli prawo miesz-

Synagog, do którego wchodzi i teren

Tomas Gross bardzo emocjonal-

Pisze on, że Żydzi do 1940 roku stano-

obozu jenieckiego. „Stalag” był miej-

kać, pozwolenia na budowę obiektów

„Złotej Róży”. Ten pierwszy konkurs

nie pisze, że władze spychaczami

wili większość mieszkańców miasta. To

scem powolnego umierania, gdzie lu-

związanych z kultem „zatwierdzał” ar-

był bardzo owocny. Do udziału w nim

niszczą resztki synagogi „Złota Róża”,

też nieprawda. Według najskromniej-

dzi nie tyle rozstrzeliwano, ale umierali

cybiskup łaciński, a Żydzi wkopywali

zgłosili się architekci z całego świata.

pozbawiając Żydów możliwości by w

szych szacunków procentowo przekrój

oni z głodu, chłodu i chorób… Później

swe synagogi głęboko w ziemię, żeby

Kompetentne jury wybrało najlepsze

przyszłości przemienić to miejsce na

ludności miasta wyglądał tak: 50% –

to miejsce stało się miejscem kaźni dla

nie były wyższe od świątyń chrześci-

projekty. Makiety były demonstro-

pomnik. Ja też uważam, że brutalna

Polacy, 33% – Żydzi, 16% – Ukraiń-

francuskich, a potem i włoskich żołnie-

jańskich, bo to było zabronione. Autor

wane w Pałacu Sztuki obok Pałacu

ingerencja biznesu w architekturę

cy. Przypuszczalnie, autor z lenistwa

rzy. Możliwe, że wśród nich byli Żydzi,

nie zna też historii powstania synagogi

Potockich i w Centrum Historii Mia-

średniowiecznej żydowskiej dzielnicy

nie zajrzał nawet do Wikipedii i ogłosił

ale nie tysiące, jak twierdzi autor.

„Turej Zagaw” (obecnie bardziej zna-

sta na ul. Bogomolca 6. Wydarzenie

miasta jest przestępstwem. Ale dla-

wszystkie ofiary ze Lwowa i okolic –

Przytłacza mnie podejście autora

nej jako „Złota Róża”), którą odebrali

było dokładnie opisywane w mediach

czego pan Gross nie zainteresował

żydowskimi. Pisze on o 420 tys. ofiar

do problemu. Czy uważa, że Rosjanie,

Żydom rzymscy katolicy przez to, że

lwowskich. Jak takie wydarzenie mo-

się inicjatywami Centrum Historii Mia-

zamordowanych w mieście i okolicach.

Ukraińcy lub Polacy mniej się męczyli

przewodniczący rady gminy żydow-

gło ujść uwadze dziennikarza, który

sta, niemieckiego „Towarzystwa Tech-

A gdzie są Polacy, Ukraińcy i Rosjanie?

w obozach śmierci niż Żydzi? Po co

skiej Lwowa Izaak Nachmanowicz

przyjechał do Lwowa specjalnie, aby

nicznej Współpracy” i władz miasta co

Ale i nie wszyscy Żydzi zginęli w obo-

przemieniać 130 tys. jeńców stalagu

zbudował ją bez zgody arcybiskupa.

nagłośnić sprawy związane z pamię-

do uporządkowania i ochrony miejsc

zie janowskim. Część Żydów z getta

na Cytadeli w Żydów? Mało mu innych

Autor też nie wie, że gmina wypłaciła

cią o Holocouście?

pamięci narodu żydowskiego? Dla-

Niemcy wywozili na egzekucje do lasu

130 tys. ofiar?

jezuitom olbrzymi wykup, za który