przegląd wydarzeń

6

13 – 26 września 2011 * Kurier Galicyjski

modLiTWa ponad poLiTyką

i Polacy – wszyscy. Lubię naród pol-

ski, podobnie jak mój ojciec i matka.

Wspominali, jak jedni do drugich na

wieczorki chodzili. Nauczyli nas żyć w

miłości z sąsiadami. „Kochajcie naród

polski – pouczał tato. – Są to ludzie,

nasi bracia i siostry”. Nauczyłam się

języka polskiego, słuchając Radia

Maryja. Przyszłam pieszo aż z Soko-

ła, ażeby razem z Polakami pomodlić

KONSTANTY CZAWAGA

się na tym żałobnym nabożeństwie”.

tekst i zdjęcia

Ekumeniczny hołd ofiarom

Szczątki zamordowanych

Międzywyznaniowycharaktermia-

przez UPA mieszkańców

ły nabożeństwa żałobne podczas po-

Ostrówek i Woli Ostrowiec-

nownego pochówku ponad 300 zwłok

kiej ekshumowano w lipcu

Polaków, zamordowanych przez UPA

i sierpniu br. ze zbiorowych

i okoliczną ludność ukraińską. Obrzę-

mogił pod Sokołem i w Woli

Biskup Marcjan Trofimiak

dom przewodniczyli łaciński biskup

Ostrowieckiej. 30 sierpnia,

łucki Marcjan Trofimiak, ordynariusz

w 68. rocznicę tragicznych

Trumny z ekshumowanymi szczątkami zamordowanych

łucki i wołyński Nifont oraz biskup

świadectwo. „Trzeba chyba odejść od

wydarzeń na Wołyniu, odby-

przez UPA mieszkańców Ostrówek i Woli Ostrowieckiej

włodzimiersko-wołyński Nikodem z

partnerstwa strategicznego, a szukać

ło się ich uroczyste przenie-

Ukraińskiego Kościoła Prawosławne-

braterstwa. Braterstwo natomiast leży

sienie i ponowny pochówek

go Patriarchatu Moskiewskiego.

w prawdzie” – uważa prof. Osadczy.

na cmentarzu parafialnym w

Szczątki, znalezione podczas te-

Ludność miejscowa przeważnie

Ostrówkach koło Lubomla.

gorocznych prac archeologicznych na

unikała rozmów z dziennikarzami.

tzw. Trupim Polu pod Ostrówkami, zło-

„Niczego nie wiemy o tym, co się tu

Teraz tam rosną sosny,

żono do siedmiu trumienek. Badacze

wydarzyło” – odpowiadali. – Teraz nie-

brzozy i chwasty

z Polski ekshumowali kości i czaszki

Jeszcze rok temu musieliśmy błą-

którzy mówią nam, że to aż z Rosji,

ofiar, przeważnie kobiet i dzieci. Uro-

dzić wśród bezludnych pól i nadbu-

spod Smoleńska przybyli ci, którzy

czystość ponownego pochówku od-

żańskich wiosek bez drogowskazów.

wymordowali tu Polaków. Kto wie,

była się na starym cmentarzu, obok

Obecnie z tzw. „warszawki”, autostra-

jaka jest prawda”.

mogiły, gdzie spoczywają już ofiary

dy prowadzącej do pobliskiego ukra-

„Pani też nigdy nie słyszała jak

masakry, ekshumowane podczas prac

ińsko-polskiego przejścia w Jago-

znikły Ostrówki i Wola Ostrowiecka? –

w 1992 roku.

dzinie, skręcamy na drogę pachnącą

pytam staruszkę wieśniaczkę. „Czemu

Mszy św. z udziałem duchowień-

świeżym asfaltem. Po obu stronach

nie słyszałam? Słyszałam i widziałam

stwa rzymskokatolickiego z Ukrainy

widoczne są świeżo powycinane stare

– odpowiada po chwili milczenia. – Tu

i Polski przewodniczył biskup Trofi-

wierzby oraz nowe płoty, takie same

było bardzo niedobrze. Pan Bóg wie,

miak. „Dzisiaj stoimy nad skromnymi

przed każdym podwórkiem. Parkuje-

kto to uczynił – jedni czy drudzy, jed-

trumnami. Skromne są nie dlatego, że

my koło starego polskiego cmentarza,

nak ci ludzi niewinnie zginęli. Miesz-

zabrakło pieniędzy na bardziej okaza-

do którego kiedyś można było dostać

kaliśmy w sąsiedztwie. Moja ciotka

Pielgrzymi z Ukrainy i Polski

łe. Chcieliśmy, aby były jak najprost-

się przez moczary wyłącznie dżipem

była zamężna za Polakiem. Było do-

wszyscy zginęli. Potem matka dosta-

sze i jak najskromniejsze” – podkreślił

lub pieszo. Zauważyłem też nowe

brze. Chodziłam do szkoły razem z

Droga do braterstwa

ła się do Jagodzina, do siostry. Może

mówca. Zwrócił uwagę, że znajdują

ogrodzenie dookoła cmentarza. Od

Polakami. A co się stało, to nie wiem.

leży w prawdzie

Pan Bóg czuwał nad nami”.

Po powrocie na cmentarz spoty-

się w nich szczątki bardzo wielu spo-

kilku miesięcy zapowiadano, że na

To przybysze, upowcy z innych stron

„Polacy, którzy ocaleli, opowiadali

kam ks. prof. Bernarda Kołodzieja TChr

śród tych, którzy zginęli. „Okazuje

odsłonięcie pomnika pomordowa-

wymordowali Polaków. Z naszej wsi

później, że do tego dnia nie było żad-

z Zakładu Historii Kościoła Wydziału

się, że po śmierci zajmujemy bardzo

nych Polaków, ofiar rzezi wołyńskiej,

takich nie było.

nych konfliktów z Ukraińcami z sąsied-

Teologicznego UAM w Poznaniu. Już

mało miejsca. Ale są to pozostałości

do Ostrówek przyjadą prezydenci

nich wiosek”, – zaznaczyła kobieta. Po

po raz szósty przewodniczy pielgrzym-

po ludziach, którzy potrzebują chrze-

Polski i Ukrainy – Bronisław Komo-

Sprawiedliwi dla Polaków

modlitwie przed krzyżem ustawionym

ce do tego miejsca. „Nieprzypadko-

ścijańskiego pogrzebu. Dlatego dzi-

rowski i Wiktor Janukowycz.

Większość zgromadzonych ludzi

w miejscu ekshumacji, Halina Li-

wo jestem w Ostrówkach. Spoczywa

siaj, wprawdzie ze smutkiem, ale i z

Prawie nie ma już widocznych śla-

– to Polacy. Z Łucka i z Polski. „Z Woli

sowska z synami prowadzi nas do

tu mój brat zakonny Józef Harmata,

wdzięcznością stajemy przed Bogiem,

dów po Ostrówkach, Woli Ostrowiec-

Ostrowieckiej pochodził mój dziadek

miejsc, gdzie była szkoła, stodoła,

który pochodził z Woli Ostrowieckiej

dziękując za to, że możemy dopełnić

kiej oraz okolicznych polskich osadach

Jan, któremu udało się szczęśliwie

młyn. Tylko oni wiedzą, gdzie się

i zginął razem z proboszczem” – mówi.

tego dzieła” – powiedział biskup łuc-

i koloniach. No, z wyjątkiem kilku krzy-

uratować z tej rzezi – mówi Krzysz-

znajdywały.

Duchowny przyznaje, że dowiedział

ki. Podziękował również miejscowym

ży, bezgłowej figury Matki Boskiej w

tof Giec. – Zawdzięcza to jednemu

„Kiedy oglądałam w telewizji rela-

się o zmarłym przypadkowo, podczas

władzom ukraińskim za zgodę na

miejscu kościoła i pojedynczych sta-

z okolicznych mieszkańców. To był

cje z tego, co zaszło w krajach byłej

poświęconego tragedii sympozjum

przeprowadzenie tej uroczystości.

rych drzew owocowych.

Ukrainiec, który przyszedł i ostrzegł ich

Jugosławii, miałam przed oczyma

na KUL-u. „Pamiętam, jak członkowie

„Dzisiaj zjednoczyło nas w tym

Pani Halina Lisowska z trójką sy-

przed akcją. Dzięki temu udało się mu

opowieści matki – uzupełnia pani

rodziny Harmatów mówili, że nie chcą,

świętym miejscu tragiczne wydarze-

nów chce pokazać nam, gdzie była

ocalić całą rodzinę. Mój ojciec, który

Halina. – Od tylu lat tu przyjeżdżam,

aby ich ktoś przepraszał wprost – mó-

nie z przeszłości i pomodliliśmy się

jej rodzinna wioska. Ruszamy po

wtedy miał 12 lat, był świadkiem tych

spotykam się z Ukraińcami. Nie na-

wił dalej ks. Kołodziej. – Wybaczyłem

za tych, którzy odeszli do wieczności”

wąskiej leśnej drodze i niebawem,

wydarzeń. Bardzo to przeżył i przez

rzekam na nich. Czasem pomagali

wszystkim, którzy wymordowali moich

– powiedział metropolita Nifont. „Wie-

pośród szerokiego pola, samochód

wiele lat nie chciał tu przyjeżdżać.

nam dojechać furmanką. Mam tylko

krewnych, ale chciałbym usłyszeć tylko

rzymy i wiemy, że u Pana nie ma mar-

zatrzymuje się w krzakach. Tu kiedyś

Wśród znajomych część osób rozpo-

ogromny żal o to, że Ukraińcy tak bili,

jedno skromne zdanie: „Przepraszamy

twych, a kości tych, którzy spoczywają

była Wola Ostrowiecka, której Halina

znała oprawców. Był nawet taki przy-

mordowali polski naród, a do dzisiaj

za to, co się stało”. Ks. Bernard kilka-

w tych małych trumnach świadczą o

Lisowska nie pamięta, ponieważ mia-

padek, że do nas przyjeżdżali Ukraiń-

nie zagospodarowali tej ziemi. Prze-

krotnie głosił tu kazania, podkreślając,

tym, że oni też dążyli, podobnie jak

ła wtedy zaledwie 9 miesięcy. „Mama

cy z wizytą i ojciec rozpoznał jednego

cież mówią, że walczyli w ten sposób

że największą cnotą jest miłość, a

my, do życia w pokoju i zgodzie, w mi-

i członkowie rodziny, którzy ocaleli,

z uczestników tamtych wydarzeń.

o niepodległość Ukrainy. A tu się nie

największym grzechem – nienawiść.

łości braterskiej, w chrześcijaństwie,

opowiadali mi później o tragedii. Mat-

Ukrainiec, który uratował moją rodzinę

orze, nie sieje. Przecież to wszystko

„Trzeba wyrwać się z nienawiści, po-

a jednak stało się tak, jak świadczy

ka leżała w bruździe i wkładała mi do

już nie żyje, ale mieszka tu jego cór-

było kiedyś zagospodarowane. Nie

nieważ cmentarze i pomniki niczego

o tym historia. Nikogo nie osądzamy,

buzi pierś abym nie płakała. Zginął jej

ka. Nazywa się Aleksandra Wasejko.

mogę tego zrozumieć...”.

nie zmienią. Największym kłamcą w

ale modlimy się i błagamy” – dodał.

ojciec i dwie siostry. Ze strony ojca

Nazwiska jej ojca nie pamiętam. Pra-

historii jest ten, kto mówi półprawdę.

Hierarcha prawosławny zaznaczył, że

cowałem jako wolontariusz przy eks-

Ceremonia ponownego pochówku szczątków pomordowanych Polaków,

Albo niech mówi prawdę, albo niech

miejscowa ludność wie o tej tragedii

humacji i porządkowaniu cmentarza.

które ekshumowali archeolodzy koło wioski Ostrówki rejonu lubomskiego,

niczego nie mówi” – stwierdził.

i wspomina jej ofiary w swoich modli-

Na co dzień nie ma się do czynienia z

jest kontynuacją umowy o ochronie miejsc pamięci narodowej i pochówku

„Trzeba odczytywać prawdę i być

twach. Podziękował Ukraińcom i Pola-

takimi sprawami. To było przygnębia-

ofiar wojny i represji politycznych, która została podpisana w 1994 roku. Daje

dumnym z bohaterskiej historii tych

kom za wspólną modlitwę. „Niech Pan

jące, zwłaszcza, gdy wydobywaliśmy

to możliwość w sposób należny uczcić niewinne ofiary, uporządkować ukra-

ziem – stwierdza prof. Włodzimierz

pobłogosławi nas wszystkich, żeby-

kości dzieci. Antropolog i archeolodzy

Osadczy, dyrektor Centrum UCRAINI-

śmy żyli w pokoju i zgodzie, abyśmy

ustalali przyczyny śmierci. W więk-

ińskie pochówki w Polsce, a polskie – na Ukrainie. Jeszcze przed podpisa-

CUM Katolickiego Uniwersytetu Lubel-

wyznawali swe grzechy i miłowali się

szości ofiary były rozstrzelane lub

niem umowy w 1992 roku władze w Lubomlu dały zezwolenie Towarzystwu

skiego i Instytutu Badań Kościelnych

wzajemnie” – życzył.

spalone żywcem, jak w przypadku

Miłośników Krzemieńca i Ziemi Wołyńsko-Podolskiej z Lublina na prowadze-

w Łucku. Włodzimierz Wołyński oraz

szkoły”.

nie prac (w tym i ekshumacji) i uczczenie pamięci pomordowanych Polaków

każda mieścina nieopodal jest nazna-

Po chwili pan Krzysztof zapoznał

Od mogił do przyszłości

w miejscowości Ostrówki.

czona wielokulturowością, wielowieko-

Uroczystość żałobną poprowa-

nas z obecną na uroczystości pogrze-

W sierpniu 1992 roku polscy archeolodzy znaleźli na terenie byłej wio-

wą tradycją tworzenia bogatej kultury

dził sekretarz Rady Ochrony Pamięci

bowej panią Szurą, czyli Aleksandrą

ski Wola Ostrowiecka szczątki 243 osób, a w Ostrówkach – 80 osób. Po

pogranicza. Współczesna Ukraina

Walk i Męczeństwa (OPWiM) Andrzej

Wasejko z wioski Sokół. „Urodziłam się

blisko dwudziestu latach, w sierpniu 2011 roku, w czasie prac ekshumacyj-

powinna być z tego dumna. Odchodzić

K. Kunert. W przededniu obchodów

po wojnie, w 1946 r. Ojciec niczego nie

nych na Wołyniu archeolodzy zza Bugu zbadali nową działkę koło Ostró-

od narzuconych schematów ideowych,

72. rocznicy wybuchu II wojny świa-

opowiadał mi o tamtych wydarzeniach.

wek. Tak zwane Trupie Pole. Jak skomentował archeolog Olaf Popkiewicz,

a odczytywać w sposób właściwy prze-

towej zauważył, że dwa reżimy tota-

Potrzebna jest miłość, żeby więcej

pośród znalezionych szczątków przeważały kobiece i dziecięce.

ogromną historię tych ziem”. Naukowiec

litarne – niemiecki i sowiecki, posta-

nie dopuścić do takiej tragedii i żeby

jest przekonany, że powinniśmy dać

nowiły wprowadzić nowy porządek na

ludzie żyli po przyjacielsku, Ukraińcy

AGNIESZKA RATNA