przegląd wydarzeń

14

13 – 26 września 2011 * Kurier Galicyjski

poLsko-ukraiŃskie prace

konserWaTorskie na Terenie LWoWa

JURIJ SMIRNOW

tekst i zdjęcia

25–26 sierpnia 2011 roku

Departament Dziedzictwa Kul-

turowego polskiego Minister-

stwa Kultury i Dziedzictwa

Narodowego, w porozumieniu

z dyrekcją zarządu Ochrony

Środowiska Historycznego

Lwowskiej Rady Miejskiej,

zorganizował polsko-ukra-

ińską komisję, nadzorującą

przejściowe rezultaty prac

konserwatorskich na terenie

trzech obiektów lwowskich:

na Cmentarzu Łyczakowskim,

w katedrze rzymskokatolickiej

i katedrze ormiańskiej. Warto

zaznaczyć, że prace konser-

watorskie trwają tam już nie

pierwszy rok, zaś zespoły

konserwatorów wyróżniają się

Konsul Marian Orlikowski (od lewej), prof. Jerzy Petrus

bardzo wysokim poziomem

bujemy suchego kamienia, natomiast

prac i wzajemnym zrozumie-

ciągle padał deszcz. Pomimo trudno-

niem swojej (już nie boję się

ści, jakość prac jest bardzo wysoka.

tego słowa) misji ratowania

Mamy nadzieję, że w przyszłym roku

wspólnego dziedzictwa kultu-

nasza współpraca ze stroną polską

rowego. Członkowie komisji

będzie równie owocna. Imponuje nam

pracują ze sobą od kilku lat

Komisja przy pomniku Izydora Polańskiego

to, że Polacy wykonują prace na bar-

i rozumieją się bez słów.

dzo wysokim poziomie i w określonych

podczas następnej komisji wszystko

kamienna płyta bazy nie wytrzymała

Otóż komisja, na czele z inspekto-

terminach. Wszyscy konserwatorzy są

powinno wyglądać „na glanc”. Warto

wagi żeliwnego pomnika. Prace przy

rem Departamentu MKiDN Michałem

bardzo kompetentni i nie spotkaliśmy

dodać, że w trakcie przygotowań do-

pomniku prowadzi grupa renowatorów

Michalskim, przystąpiła najpierw do

się z jakimikolwiek problemami organi-

kumentacji konserwatorskiej, udało

na czele z Moniką Jamroziewicz-Filek

pracy na terenie Cmentarza Łycza-

zacyjnymi. Możliwe, że w pierwszych

się zebrać bardzo bogaty i wyczer-

z Krakowa. Ta młoda i sympatyczna

kowskiego. Wśród jej członków był wy-

latach naszej współpracy występowa-

pujący materiał archiwalny, dotyczący

pani konserwator wykonuje najbar-

bitny historyk sztuki prof. Jerzy Petrus,

ły tarcia, ale ich winowajcy od dawna

każdego z odnawianych nagrobków.

dziej skomplikowane prace. Obecnie

zastępca dyrektora Zamku Królewskie-

z nami nie pracują. Ogólna wartość

Pod kierownictwem prof. Petrusa za-

trwają prace nad usunięciem zawil-

go na Wawelu. Ze strony ukraińskiej

Michał Michalski

prac w 2011 r. stanowi 470 tys. zło-

jął się tym historyk sztuki z Krakowa

gotnienia i wzmocnieniem fundamen-

do komisji weszli: dyrektor zarządu

tych. Wszystkie wydatki na projekt

Marcin Biernat.

tów, zaś część metalowa pomnika

Ochrony Środowiska Historycznego

przyszły sezon tylko cztery lub sześć

pokrywa polskie Ministerstwo Kultury

Prawie dobiegły końca prace przy

została zdemontowana i zawieziona

Lwowskiej Rady Miejskiej Lilia Onysz-

nagrobków. Może uda się zwiększyć

i Dziedzictwa Narodowego”.

następnym figuralnym nagrobku – na

do warsztatu, gdzie pani Monika pro-

czenko oraz prezes Fundacji Ochrony

tę listę, jednak nie zależy to wyłącznie

Jeszcze nie ustalono listy pomni-

grobie rodziny Kuryłowiczów. Jest to

wadzi prace konserwatorskie. Prace

Historyczno-Architektonicznej Spuści-

od nas. Istnieje wielu zainteresowa-

ków, które będą poddane konserwacji

wykonane z wapienia dzieło znanego

są zaawansowane, ale na miejscu jest

zny Lwowa Andrij Saluk.

nych naszymi pracami w katedrze or-

w 2012 r. Problem polega na tym, że

XIX-wiecznego rzeźbiarza Paula Eute-

jeszcze wiele do zrobienia.

Plan przebiegu prac konserwator-

miańskiej i rzymskokatolickiej bazylice

znaczna liczba nagrobków pochodzi

le. Profesor Petrus uważa, że nie war-

Po zbadaniu stanu konserwacji

skich w 2011 r. przedstawili kierownik

metropolitalnej. Prace będą tam kon-

z XIX w., a więc każdy liczy już ok.

to dodawać nowych elementów przy

wszystkich pomników, inspektor De-

zespołu dr Janusz Smaza z Warszawy

tynuowane przy poszczególnych ele-

100–150 lat. Potrzebują remontów i re-

konserwacji, np. złocenia liter w napi-

partamentu Dziedzictwa Kulturalnego

i dr Jurij Ostrowski ze Lwowa. Na spo-

mentach wyposażenia wewnętrzne-

nowacji. Dotyczy to zwłaszcza monu-

sach. Pieczołowicie trzeba podchodzić

Michał Michalski krótko podsumował

tkanie konserwatorzy przybyli w pełnym

go. Zależy nam na tym, by skończyć

mentalnych neogotyckich kompozycji

też do zachowania różnorodności w

tegoroczne prace konserwatorskie:

składzie (sześciu z Polski i sześciu ze

prace nad częścią obiektów przed

z kamienia. Niektóre elementy takich

ozdobieniu pomników i konserwacji

„Pracujemy przy odnowieniu sześciu

Lwowa). Aktywny udział w pracach ko-

rozpoczęciem mistrzostw Euro-2012.

pomników po prostu niszczą się i opa-

każdego elementu, np. części metalo-

pomników na terenie Cmentarza Ły-

misji konserwatorskich zawsze bierze

Podobnie jest z prowadzonymi od lat

dają. Nie ma mowy o tym, by podjąć

wych czy tabliczek marmurowych, jak

czakowskiego. W katedrze ormiańskiej

Konsulat Generalny RP we Lwowie,

pracami w katedrze łacińskiej. Jestem

się pracy przy wszystkich – brak fun-

również do wyeksponowania natural-

zajmujemy się renowacją dwóch obiek-

tym razem reprezentowany przez kon-

bardzo zadowolony ze współpracy ze

duszy i kwalifikowanych fachowców.

nej wartości kamienia.

tów: malowideł Jana Henryka Rosena

sula ds. współpracy z Polakami Maria-

stroną ukraińską. Prace są prowadzo-

Należy wybrać najbardziej zagrożo-

To samo możemy powiedzieć o

oraz znajdującego się na dziedzińcu

na Orlikowskiego.

ne przez bardzo dobrych fachowców i

ne pomniki, ale serce się rozrywa na

konserwacji innych pomników z ka-

kościelnym ołtarza „Ukrzyżowanie”,

Jeszcze na wiosnę wytypowa-

na bardzo wysokim poziomie. Jestem

świadomość tego, że porę kroków

mienia, a mianowicie pomników ba-

nazywanego też „Golgotą”. W katedrze

no do konserwacji sześć nagrobków

pełen optymizmu, ponieważ jest to

dalej niszczeją inne. Obie strony, ukra-

rona Eduarda von Wallischa, Ilariona

łacińskiejtrwająpracekonserwatorskie

(KG pisał o tym w nr 8 i 9). Najważ-

wyjątkowo udany przykład współpracy

ińska i polska, powinny szukać wszyst-

Eljasewycza i Antona Schimsera. Na

w kaplicy Najświętszego Sakramentu,

niejszym jest, oczywiście, nagrobek

polsko-ukraińskiej. Są też perspek-

kich możliwych źródeł do uzyskania

pierwszym z nich udało się w sposób

tzn. Wiśniowieckich. Prace konserwa-

Gabrieli Zapolskiej. Od niego komisja

tywy rozszerzenia tej współpracy. O

pieniędzy na projekt, też od organizacji

doskonały odnowić hełm dragoński

torskie nadzoruje polsko-ukraińska

rozpoczęła swój sprawdzian przebiegu

konkretach będziemy rozmawiać w

pozarządowych i osób prywatnych.

wieńczący nagrobek. Wiele elemen-

komisja. Podczas wyjazdu będziemy

prac. Stwierdzono, że przy wszystkich

październiku, podczas naszej następ-

W rozmowie z „Kurierem” prof. Jerzy

tów hełmu zostało utraconych i tylko

mieli okazję do omówienia przebiegu

pomnikach widoczny jest znaczny po-

nej wizyty we Lwowie”.

Petrus wyznał, że postara się poroz-

rzetelna praca w archiwach, muzeach,

wykonania prac zaplanowanych na

stęp, a niektóre są już na stadium ukoń-

Prace konserwatorskie na terenie

mawiać z przemyskim arcybiskupem

a na miejscu – w kamieniu, doprowa-

2011 r. i perspektywy współpracy w

czenia. Przy konserwacji grobowca

Cmentarza Łyczakowskiego wzbudzi-

Józefem Michalikiem w sprawie pozy-

dziła do tak wspaniałego efektu. Pro-

2012 r. Spotkamy się w tej sprawie z

Zapolskiej stwierdzono, że wieńcząca

ły duże zainteresowanie lwowskich

skania funduszy na odnowienie dwóch

blemem wszystkich nagrobków i po-

dyrektorem zarządu Ochrony Środo-

go dekoracyjna waza została w trakcie

mediów, czego dowodem była obec-

pomników duchownych katolickich,

mników jest zawilgocenie fundamen-

wiska Historycznego Lwowskiej Rady

poprzednich remontów przesunięta o

ność ok. dziesięciu dziennikarzy, któ-

które mieszczą się przy głównej alei

tów i w konsekwencji – ich destrukcja,

Miejskiej. Zakończenie tegorocznych

35˚. Teraz przywrócono jej pierwotne

rzy czekali na członków komisji przy

Cmentarza: abp. Jana Marcelego Gut-

osiadanie itd. Również na ten fakt

prac planujemy w październiku. Wtedy

położenie. Obok grobowca przepro-

bramie Cmentarza.

kowskiego i bp. przemyskiego Adama

komisja zwróciła pilną uwagę.

właśnie spotkamy się raz jeszcze na

wadzono drenaż wód opadowych,

Zakończenie tegorocznych prac

Jasińskiego. Oba pomniki wykonał w

Chyba najbardziej skomplikowaną

oficjalnym zakończeniu tegorocznego

zrobiono rów odprowadzający wodę i

konserwatorskich komentuje dyrektor

kamieniu Paul Eutele. Mamy też na-

precyzyjnie i najbardziej czasochłon-

sezonu konserwatorskiego. Już teraz

naprawiono fundament. Bardzo ważną

zarządu Ochrony Środowiska Histo-

dzieję, że uda się znaleźć pieniądze na

ną jest praca przy konserwacji po-

poczynione zostały pewne ustalenia

estetycznie była kwestia koloru liter.

rycznego Lwowskiej Rady Miejskiej

odnowienie pomnika Mieczysława Po-

mnika na grobie Izydora Polańskiego.

na przyszły rok. Polscy i ukraińscy

Konserwatorzy stwierdzili, że począt-

Lilia Onyszczenko: „Są to bardzo waż-

tockiego – pierwszego konserwatora

Jest to jeden z nielicznych żeliwnych

specjaliści wstępnie wytypowali na-

kowo były czarne, potem wykonano je

ne prace, ponieważ ratujemy zagro-

w Galicji Wschodniej, niezwykle zasłu-

neogotyckich pomników na Cmenta-

grobki na Cmentarzu Łyczakowskim,

z pozłacanego brązu, a następnie po-

żone dzieła sztuki i robimy Cmentarz

żonego dla organizacji służby konser-

rzu Łyczakowskim. Niestety, znajdo-

które mogą być poddane konserwacji

ciągnięto czerwienią. Teraz padło pyta-

Łyczakowski bardziej atrakcyjnym dla

watorskiej w naszym kraju i ratowania

wał się w stanie daleko posuniętego

w 2012 r. Będziemy ustalać szczegóły.

nie: do jakiego koloru je przywrócić?

zwiedzających. W tym roku pogoda

wielu cennych pomników we Lwowie.

zniszczenia. Część metalowa w nie-

Niestety, nasze możliwości finansowe

Profesor Petrus bardzo precyzyjnie

była zmienna, co nie za bardzo sprzy-

których miejscach popękała, pokry-

są mniejsze niż nasze chęci. Z długiej

zbadał szczegóły grobowca i udzielił

(cdn.)

jało pracom konserwatorskim. Potrze-

ła się korozją. Fundament popękał,

listy pomników wybierzemy więc na

cennych rad konserwatorom, a więc