img
Forum – jaremcze 2011
8
30 września – 13 października 2011 * Kurier Galicyjski
biaŁy sŁoŃ Wraca do życia opinie po konferencji
w jaremczu
SaBiNa RÓŻYCka tekst
MarCiN roMEr,
WłoDZiMieRZ oSaDCZY
zdjęcia
W Iwano-Frankowsku odbyło się
kolejne posiedzenie polsko-ukraiń-
skiej grupy ekspertów ds. odnowienia
budynku dawnego obserwatorium na
górze Pop Iwan.
Od kilku lat Uniwersytet Przykar-
packi wspólnie z Uniwersytetem War-
szawskim podejmuje działania zmie-
rzające do odbudowy dawnego ob-
serwatorium zwanego wśród miejsco-
wych Hucułów Białym Słoniem. „Jest
jarosław Prystasz, redaktor
to największy projekt inwestycyjny,
naczelny „Naszego Słowa”
Wicegubernator Roman Iwanicki (od lewej) i Ihor Cependa na
który wpisano do strategii współpracy
spotkaniu grupy ekspertów
ukraińsko-polskiej na 2011 – 2012 r.”
Konferencje dotyczące stosun-
– opowiada rektor uniwersytetu prof.
ków polsko-ukraińskich są potrzebne.
Bohdan Ostafijczuk. Nowacje zostały
roku, a budynek uroczyście otwarto
jeszcze rok czy dwa, nie uda się nam
Większe znaczenie ma na nich na-
podpisane przez prezydentów Ukra-
29 lipca 1938 roku. Budowa kosz-
uniknąć rujnacji obiektu. W celu za-
wiązanie kontaktów i ich zacieśnienie
iny i Polski.
towała 1 mln ówczesnych złotych.
mknięcia obserwatorium, zajęliśmy
między uczestnikami niż wygłoszone
Podczas spotkania omówiono
Budynek wzniesiono z miejscowego
się również opracowaniem projektu
referaty. Dlaczego? Uczestnikami
i poddano analizie propozycje ar-
piaskowca, a wszelkie inne mate-
dachu, okien i drzwi. Myślę, że powin-
konferencji są najczęściej naukow-
Mirosław Rowicki,
chitektoniczne konserwacji obiektu,
riały zostały przetransportowane na
niśmy pokryć dach miedzią. Wyko-
cy, publicyści i dziennikarze. Rolą
redaktor naczelny
odbudowy obserwatorium i budow-
koniach huculskich i plecach ludzi.
rzystanie innego metalu uważam za
ostatnich jest doniesienie problema-
„kuriera Galicyjskiego”
nictwa międzynarodowego młodzie-
Obiekt wzorowany architektonicznie
niedorzeczne. Choć takiego rodzaju
tyki do szerokiego grona czytelników.
żowego centrum spotkań w Miku-
na zamku w Przemyślu miał kształt
pokrycie jest bardzo kosztowne, jed-
Naukowcy i publicyści to praktycz-
Zgadzam się z przedmówcą, że
liczynie.  Obecnie  obserwatorium
litery L z dołączoną wieżą, 5 pięter,
nak w górskich warunkach wykorzy-
nie zgodne środowisko i w takim
konferencje dotyczące stosunków
zostało przekazane na własność
43 pomieszczenia i 57 okien. Była
stanie miedzi wydaje się najlepszym
wypadku następuje przekonywanie
polsko-ukraińskich  są  potrzebne.
Przykarpackiego Uniwersytetu Naro-
to filia Obserwatorium Astronomicz-
rozwiązaniem. Okna powinny być
przekonanych. Mało w takich wyda-
Gdybym sądził inaczej nie podejmo-
dowego im. Wasyla Stefanyka.
nego Uniwersytetu Warszawskiego.
drewniane ze szkłem. Skomplikowa-
rzeniach uczestniczy przedstawicieli
walibyśmy takich działań. Zgadzam
Gmach do tej pory niszczał pod
Obiekt pełnił funkcję obserwatorium
ną kwestią jest dostawa materiałów
administracji państwowej, polityków
wpływem przyrody i ludzi. Naukowcy
się też i z wieloma innymi tezami re-
astronomicznego, meteorologiczne-
dla renowacji i odnowienia obserwato-
z obu stron. To właśnie oni powinni
i architekci obu państw postanowili
go – głównie dla celów lotnictwa. Wy-
rium. Jak dowozić materiały na górę?
daktora „Naszego Słowa”. Mam też
dyskutować z publicystami, naukow-
natychmiast ratować to, co ocalało.
posażony był w nowoczesny sprzęt
Z pewnością powinny być lekkie. Być
cami i dziennikarzami o dwustron-
jednak swoje uwagi.
Dzięki współpracy Uniwersytetu Przy-
m.in.: astrograf i refraktor. Oprócz
może powinniśmy poszukać czegoś z
nych stosunkach. A ich bywa jak na
karpackiego z Uniwersytetem War-
prowadzących badania astronomów i
konstrukcji, które można podzielić na
lekarstwo.
o pojednaniu i warunkach
szawskim projekt jego odnowienia
meteorologów w budynku zamieszki-
części. Materiały można wykonać we
Ekspertyzy specjalistów, uczest-
wstępnych. Podobno dżentelme-
jest realizowany etapami. „Warto pod-
wali żołnierze placówki KOP. Wznie-
wsi Szybenne, w rejonie werchowyń-
ników podobnych konferencji powin-
ni o faktach nie rozmawiają – oni je
kreślić tu dwa aspekty: w jakim stanie
siony na wysokości 2022 m n.p.m.
skim, niedaleko góry ze starym obser-
ny w takim wypadku być doniesione
znają. Nie mówię tu o interpretacji
znajduje się obecnie obserwatorium,
był przez 14 miesięcy najwyżej po-
watorium”.
do nieobecnych decydentów, np. w
zdarzeń czy o ich przyczynach. Fakt
co ocalało i co należy zrobić, by nie
łożonym stale zamieszkanym budyn-
Kosztorys powinien być gotowy na
formie zbioru publikacji lub raportów. I
to synonim prawdy. A ta jest tylko
niszczało w przyszłości. Jeśli chodzi
kiem w granicach Polski. Obserwa-
początku października. Fachowcy pro-
tak się dzieje. Debaty dla samych de-
jedna. Uznanie faktów to warunek
o finansowanie, to pewnie otrzymamy
torium nosiło wtedy imię Marszałka
gnozują, że na początku przyszłego
bat nie mają sensu. Z takich spotkań
grant Ministerstwa Kultury i Dziedzic-
pierwszy. Drugi to uznanie wspólnych
Józefa Piłsudskiego. Kierownikiem
roku zacznie się konserwacja obser-
ma być praktyczna korzyść. Konfe-
twa Narodowego RP, który skierują na
placówki został Władysław Midowicz.
watorium, które powinno być odnowio-
wartości, w tym przykazania „nie za-
rencja „Polsko-ukraińskie strategicz-
przygotowanie technicznej dokumen-
Po agresji sowieckiej 18 września 1939
ne i oddane do użytku jako centrum
ne partnerstwo: realia i perspektywy
bijaj”. Schodząc na teren bliższy, ale
tacji architektonicznej. Zajmie się tym
roku personel zdemontował najcenniej-
naukowo-badawcze dla studentów
(w 20 lat od uznania przez Polskę
bardziej grząski - odmawiam prawa
strona ukraińska”, – mówi dyrektor
sze urządzenia, opuścił obserwatorium
i naukowców ukraińskich i polskich.
niepodległości Ukrainy)” taką będzie.
komukolwiek do mordowania cywilnej
Studium Europy Wschodniej Uniwer-
i udał się na Zakarpacie (wtedy w gra-
Realizacja przedsięwzięcia przyczyni
Co zrobią z wnioskami politycy, to już
ludności jakiejkolwiek narodowości w
sytetu Warszawskiego Jan Malicki.
nicach Węgier). Natomiast żołnierze
się do przystosowania w przyszłości
inna sprawa. My swoje zadanie speł-
imię nawet najbardziej „szczytnych” i
niliśmy.
„fascynujących” idei czy ideologii.
Mam też wrażenie, że niektóre
Jeżeli zgodzimy się co do tych
środowiska różnie rozumieją „strate-
dwóch, prostych przecież, zasad –
giczne partnerstwo”, które przewidu-
reszta „pójdzie sama”. Dotrzymując
je równość podmiotów. Dlatego nie
tych zasad „jesteśmy skazani na suk-
można stawiać warunków wstępnych
ces”. To czy wszystkim na tym zależy
uzależnionych od interpretacji historii.
Po to jest partnerstwo, aby właśnie
– to, jak mówił Kipling, zupełnie inna
w atmosferze życzliwości spróbować
historia.
się porozumieć w trudnych kwestiach.
Przypomniała mi się rozmowa z
Elita intelektualna Ukrainy jest goto-
prof. Włodzimierzem Osadczym, dy-
wa do takiej dyskusji, politycy niestety
rektorem Centrum Ucrainicum KUL
nie. Elita intelektualna Polski raczej
w Lublinie. Rozmawialiśmy właśnie
milczy i oddaje pole dla radykalnych
o stosunkach pomiędzy Polakami a
środowisk, które przebiły się mediów.
Ukraińcami. Słuchaj, powiedział Wło-
W takim wypadku powstaje
dzimierz Osadczy, rozmawiamy we
pytanie, czy ciągłe mówienie o po-
Lwowie, mieście, które zawsze było
jednaniu polsko-ukraińskim nie jest
miastem dialogu, gdzie tworzyła się
pułapką, którą sami stworzyliśmy.
Mówiąc jednocześnie o partnerstwie
wspólna rodzina cywilizacyjna. Mó-
i pojednaniu zaprzeczamy sobie.
wienie w tym miejscu o porozumie-
Najpierw powinno nastąpić pojedna-
niu polsko-ukraińskim jako zjawisku
nie, którego nie ma, jeżeli na każdym
Uczestnicy Forum - jaremcze 2012 pod ruinami obserwatorium
wyjątkowym, jest nieporozumieniem.
kroku politycy o tym rozmawiają, a
Jest to raczej tradycja.
dopiero później rozwój partnerstwa.
Mam wrażenie, że społeczeństwa
Przez cały wrzesień architekci
KOP-u udali się w stronę Uścieryk,
d. Obserwatorium do potrzeb współ-
Organa państwowe „pojednały się”
Polski i Ukrainy dawno się pojednały,
badali wszystkie możliwości i warun-
realizując rozkaz przekroczenia gra-
czesnej turystyki górskiej, a także
i rozwijają polsko-ukraińskie relacje,
ki konserwacji obiektu na górze Pop
nicy z Rumunią. Obiekt zajęty przez
przywrócenia mu niektórych funkcji
„leczyć” zaś trzeba tych, którzy wyko-
społeczeństwo – raczej nie. Widzimy
Iwan. „Projektanci naszego obwodu
Sowietów w końcu września 1939
badawczo-naukowych. Stworzy rów-
rzystując niewiedzę innych, próbują
to na podstawie pracy mediów, które
z przyjemnością zabrali się do pracy
roku służył jako stacja meteorolo-
nież podstawy do stworzenia na tym
upiec swoją pieczeń, posługując się
żerują na emocjach, jakby uczyły się
związanej z odnowieniem obiektu, –
giczna, później Niemcy przekazali
terenie bazy materialnej do prowa-
mitami, stereotypami i po prostu cho-
u Goebbelsa.
opowiada „Kurierowi Galicyjskiemu”
budynek wojsku węgierskiemu, które
dzenia dialogu młodzieży akademic-
Dlatego szczególnie ważną rolę
rą nienawiścią. Tej kuracji powinniśmy
zastępca przewodniczącego obwo-
stacjonowało tu do końca 1941 r. Po
kiej i współpracy polsko-ukraińskiej.
odgrywa telewizja, radio i prasa. To na
dokonać wspólnie. Pamiętając przy
dowego zarządu ds. urbanistyki i ar-
opuszczeniu budynku przez wojska
nich ciąży odpowiedzialność, czy na-
tym o zasadzie - „przede wszystkim
chitektury Mykola Kapak. – Obecnie
węgierskie stopniowo rozkradziono
Z historii obserwatorium…
sze społeczeństwa będą rozmawiać
nie szkodzić”.
należy przeprowadzić prace kon-
całe wyposażenie i doprowadzono
Kamień węgielny pod budowę
o przyszłości, czy też o przeszłości,
serwacyjne. Jeśli będziemy zwlekać
go do stanu ruiny.
obserwatorium położono latem 1936
kG
urazach i resentymentach.