img
22
30 września – 13 października 2011 * Kurier Galicyjski
poLsko-ukraiŃskie prace
konserWaTorskie na Terenie LWoWa
(dokończenie z poprzedniego nr)
jURij SMiRNoW
tekst i zdjęcia
Wspólna polsko-ukraińska komi-
sja, nadzorująca trwające prace kon-
serwatorskie, odwiedziła również kate-
drę ormiańską i bazylikę metropolitar-
ną obrządku łacińskiego. W obydwóch
świątyniach od lat są prowadzone
wspólne prace konserwatorskie przy
bardzo aktywnym udziale duchowień-
stwa i wiernych. W katedrze ormiań-
skiej na komisję, w skład której weszli:
pracownik Ministerstwa Kultury i Dzie-
dzictwa Narodowego (MKiDN) Michał
Michalski, profesor Jerzy Petrus, za-
andrzej Kazberuk
stępca dyrektora Zamku Królewskiego
na Wawelu oraz przedstawiciele lwow-
skich władz konserwatorskich Lilia
dry. Otóż, ubytki oryginalnych tynków
Przedstawiciele komisji polsko-ukraińskiej oraz ks. Tadeos
Onyszczenko i Andrij Saluk, czekali
stanowią tylko 3%, zaś zachowało się
Geworgian (pierwszy od prawej) na dziedzińcu katedry or-
już wykonawcy i proboszcz katedry
85% oryginalnych malowideł. Udało
miańskiej
ks. Tadeos Geworgian. Obok niego –
się znaleźć nazwiska konserwatorów,
niestrudzony przedstawiciel Ormian
którzy zajmowali się renowacją fre-
trzecią drogą – akumuluje wartości z
lwowskich, Wardkes Arzumanian,
sków w latach 30. XIX wieku i w 1957
jednej i drugiej koncepcji. Tak właśnie
który od lat z wielkim entuzjazmem
roku. Jednak w kaplicy zaistniał inny
zrobiliśmy w naszej sytuacji. Rekon-
i pietyzmem angażuje się w ratowa-
i to bardzo poważny problem. Okaza-
strukcja części zniszczonych była
odnowione malowidło jana
nie dziedzictwa kulturalnego Ormian
ło się mianowicie, że cała kamienna
przeprowadzona z wielkim taktem,
Henryka rosena
lwowskich. Najważniejsze prace w
latarnia popękała, cementowa zapra-
według starych zdjęć i jest odznaczo-
tej katedrze koncentrują się w dwóch
wa wysypała się lub ciągle wypada
na specjalną linią. Zachowane malo-
wanie” („Golgota”). Kazberuk powie-
kierunkach. Pierwszy z nich – to kon-
ze wszystkich szczelin stykowych
widła poddane były najpierw utrwale-
dział, że drewniany ołtarz rozebrano
serwacja malowideł ściennych Jana
bloków kamiennych z murowaną ko-
niu warstw malarskich i ich oczyszcze-
na 250 części i przeniesiono na chór
Henryka Rosena. Drugi – ratowanie
pułą. W wyniku tego zacieka woda
niu, następnie renowacji. Jako zespół
katedry, gdzie zespół konserwatorów
ołtarza „Golgota” („Ukrzyżowanie”)
deszczowa i odnowione freski mogą
konserwatorów wzięliśmy na siebie
pracuje już drugi rok bez przerwy.
na południowym dziedzińcu świątyni.
być zniszczone już najbliższą jesie-
całą odpowiedzialność za taki wynik
Znaczną część problemów udało się
Projekty renowacji tych zabytków są fi-
nią i zimą. Trzeba ratować latarnię,
prac. Prace chcemy kontynuować w
rozwiązać i jest pewność, że w 2012
nansowane stroną polską, konkretnie
na co w tym roku nie przewidziano
następnym, 2012 roku. Możliwie kolo-
roku wszystkie elementy będą odno-
MKiDN, przy udziale Fundacji Kultury
funduszy. Przedstawiciel MKiDN za-
ry są trochę za jaskrawe. Poczekamy
Paweł Baranowski
wione lub zrekonstruowane. Aktualny
i Dziedzictwa Ormian Polskich w War-
znaczył, że jest to naprawdę poważ-
do następnego roku, zobaczymy, jak
problem polega jednak na czym in-
szawie (prezes Ewa Abgarowicz).
ny problem i prawdopodobnie trzeba
będą wyglądały po zimie”.
nym, mianowicie na awaryjnym stanie
Przy malowidłach ściennych Jana
będzie rozszerzyć zakres przyszłych
Komisja uważnie oglądała malo-
sąsiedniego budynku, do którego „Gol-
Henryka Rosena pracuje zespół kon-
prac o remont latarni. Na razie należy
widło, jak również wszystkie szkice
gota” była umocowana. Cały narożnik
serwatorów na czele z prof. Joanną
ją zabezpieczyć choćby prowizorycz-
zrobione w skali 1:1. Ogólną opinię wy-
kamienicy popękał, fundament budyn-
Czernichowską (ASP w Warszawie).
nie, a następnie znaleźć środki na jej
raził profesor Jerzy Petrus w krótkich
ku osiadł, a ustawienie na nowo odno-
Koordynatorem tych prac jest Sto-
remont w ciągu jednego sezonu. Jest
słowach: „Brawo, brawo, brawo!”. Pro-
wionej kaplicy w ogóle nie wchodzi w
warzyszenie Absolwentów Akademii
to sprawa bardzo pilna.
fesor podkreślił również, że w ostat-
rachubę. Specjaliści wyjaśnili też, że
Dziedzictwa. Tegoroczne prace re-
Na zamówienie MKiDN została
nich latach jest to jeden z najbardziej
fundamenty budynku są zwilgocone,
nowacyjne są już praktycznie zakoń-
również wykonana ekspertyza, doty-
udanych przykładów konserwacji, a
brakuje drenażu, ich stan jest krytycz-
czone. To już piąty etap prac przy
cząca oceny stanu bezpieczeństwa
malowidła na całym łuku powinny być
no-awaryjny. Drenaż i wzmocnienie
malowidłach ściennych w katedrze
budynku bazyliki metropolitarnej. Za
jednorodne. Zwrócił też uwagę, że
fundamentów kosztuje olbrzymie pie-
ormiańskiej. Inspektor Michalski po-
jedną z najpilniejszych spraw uznano
wcześniej czy później do ram okien-
niądze, których miasto nie ma. Pyta-
wiedział, że „koszt tych prac wynosi w
zabezpieczenie ścian i krypt katedry
nych wrócą rekonstruowane witraże
nie, co robić dalej wisi w powietrzu,
2011 roku 129 tys. PLN. Łączny koszt
przed wilgocią.
Rosena i wtedy oświetlenie będzie
podobnie jak i ściana kamienicy.
prac w katedrze ormiańskiej zrealizo-
Komisja potwierdziła, że wszyst-
nieco inne.
Następnym etapem prac Komisji
wanych w latach 2007–2010 wynosi
kie bez wyjątku prace konserwator-
Znacznie więcej pytań wynikło
było zbadanie stanu prac konserwa-
prawie 890 tys. PLN (około 2,5 mln
skie na terenie Lwowa są przeprowa-
na południowym dziedzińcu katedry,
jan Wiłkojć
torskich w katedrze rzymskokatolic-
UAH)”. Wyniki prac przy odnowieniu
dzone na wysokim poziomie zawodo-
przy kaplicy „Golgota” i przy wmon-
kiej. Prace renowacyjne prowadzi
malowideł Rosena przedstawił Komi-
wym i zgodnie z wcześniej przyjętymi
towanych obok epitafiach rodziny Au-
tam grupa polskich i ukraińskich kon-
sji Paweł Baranowski, przedstawiciel
harmonogramami. Współpraca pol-
kryto fragmenty XIX-wiecznych ma-
gustynowiczów. Konserwator Andrzej
serwatorów na czele z Janem Wiłkoj-
Stowarzyszenia Absolwentów Akade-
skich i ukraińskich konserwatorów jest
lowideł iluzjonistycznych. Malowidła
Kazberuk przedstawił Komisji trzy
cem z Krakowa. W katedrze Komisję
mii Dziedzictwa: „Mam wrażenie, że
przykładem bardzo dobrych i płodnych
zachowały się w bardzo złym stanie.
epitafia już zdemontowane ze ściany,
również spotkali kanclerz kurii rzym-
to malowidło odżyło. Wszyscy obecni
działań, potwierdzonych czasem.
Wynikła dyskusja, co z nimi robić? Lilia
a umieszczone na niej prawdopodob-
skokatolickiej ks. Władysław Grymski
widzieli, jak ono wyglądało na wiosnę.
Onyszczenko powiedziała, że warto je
nie w końcu XIX wieku. Podkreślił, że
i wikary katedry ks. Sergiusz Riznyk.
Są zdjęcia zrobione dziesięć lat temu
odnowić, lecz koszt tych prac jest dość
prace przy epitafiach prowadzi poza
podziękowania
Ostatnie dwa lata konserwatorzy skon-
i są zdjęcia zrobione w czasie, kiedy
wysoki. Czy jest to gra warta świeczki?
planem. Są to epitafia Rypsymy Augu-
centrowali się na renowacji kaplicy
malował je Jan Henryk Rosen. Nie-
Budżet miasta tego nie wytrzyma. Jest
stynowiczowej z 1730 roku, Łazarza
Lwowska Rodzina Rodzin składa naj-
Najświętszego Sakramentu, dawniej
stety, te ostatnie są czarno-białe. Na
to zadanie na kilka lat. Trzeba najpierw
Tobiasza Augustynowicza z 1659 roku
serdeczniejsze podziękowania Arcy-
Wiśniowieckich. Zabiegom konserwa-
nich mamy dokładny układ postaci,
skończyć rzeczy już rozpoczęte. Kon-
i Marianny z Augustynowiczów Balsa-
biskupowi Metropolicie Lwowskiemu
torskim zostały poddane różne obiek-
ale nie mamy kolorów. Malowidło było
serwator Jan Wiłkojć zapytał: czy jest
mowiczowej z 1708 roku. Wykonane
Mieczysławowi Mokrzyckiemu, a tak-
ty: ogromny drewniany ołtarz, rzeźby,
bardzo zniszczone, brakowało całych
w ogóle sens w ich eksponowaniu?
są z piaskowca, a tablice z napisami
że ojcu duchownemu warszawskiej
epitafia, marmury i XVIII-wieczna po-
partii farby, zwłaszcza w części dol-
Profesor Jerzy Petrus wyraził zdanie,
– z alabastru lub marmuru. Wszyst-
Rodziny Rodzin, księdzu Feliksowi
lichromia kopuły pędzla Stanisława
nej. To dokładnie widać na zdjęciach
że malowidła były kiedyś atrakcją tego
kie mają liczne ubytki. Alabastrowe
Folijewskiemu, księdzu-moderatoro-
Stroińskiego. Jan Wiłkojć powiedział,
z wiosny tego roku. Istnieją dwie drogi
miejsca i dlatego warto by było je za-
herby częściowo są zniszczone. Przy
wi Andrzejowi Piernikarczykowi oraz
że w 2011 roku przeprowadzono kon-
konserwacji zabytków sztuki. Jedna z
chować. Mogliby tu popracować stu-
bliższym zapoznaniu się z epitafiami
Pani Katrzynie Ciemiędze – prezes
serwację 318 m2 fresków Stroińskiego.
nich jest bardzo praktyczna – nic nie
denci, ukraińscy lub polscy, w ramach
okazało się, że były wykonane z frag-
Fundacji Biskupa Hugona za wspar-
Usunięto późniejsze przemalowania.
dodawać, tylko zakonserwować to, co
praktyk w 2012 roku.
mentów innych, znacznie starszych,
cie i umożliwienie tegorocznych wa-
W kaplicy Wiśniowieckich freski Stro-
zostało. Druga pozwala na szeroką
Najważniejszym zadaniem było
nagrobków. Z tylnej strony częściowo
kacji z Bogiem w Brzuchowicach.
ińskiego zachowały się najlepiej – w
rekonstrukcję utraconych fragmentów.
jednak zakończenie prac konserwa-
zachował się renesansowy ornament.
Bóg zapłać.
porównaniu z innymi częściami kate-
Praktyczna realna konserwacja idzie
torskich przy zespole rzeźb „Ukrzyżo-
Obok, na ścianie pod tynkiem, od-